Book Creator | Egla - kennsluleiðbeiningar

Um kennsluleiðbeiningarnar

Kennsluleiðbeiningarnar gerði Brynhildur Þórarinsdóttir, höfundur Eglu fyrir börn (Mál og menning, 2004). Brynhildur er íslenskufræðingur og dósent við Kennaradeild Háskólans á Akureyri. Brynhildur hefur sent frá sér fjölda barnabóka, þar á meðal þrjár endursagnir úr Íslendingasögum, Njálu, Eglu og Laxdælu, sem Margrét Laxness myndlýsti. Bækurnar eru víða notaðar í grunnskólum og eru kennsluleiðbeiningar til við þær allar. Brynhildur hlaut Norrænu barnabókaverðlaunin fyrir þessar bækur 2007.

Brynhildur heldur líka úti vefnum www.islendingasogur.is sem styrktur var af Þróunarsjóði námsgagna. Vefurinn er barnvænn og auðlesinn og hægt er að hlusta á efni hans. Vefurinn gagnast við verkefnavinnu en minna þarf nemendur á að geta heimildar. Að sama skapi er leyfilegt að nota texta hans við kennslu ef heimildar er getið.

Vefurinn er viðbót við endursagnirnar og svarar mörgum spurningum sem brenna á ungum lesendum. Við hönnun var gengið út frá því að börn gætu bjargað sér sjálf í vefleiðangrinum og unað sér á ferðalaginu. Reglulega birtast því molar sem gefa leiðangrinum fræðandi skemmtigildi. Hönnuður vefsins er Dagný Reykjalín (blekhonnun.is).

Gagnlegar slóðir fyrir kennslu barna–Eglu

Brynhildur Þórarinsdóttir hefur einnig gert ítarlegri endursögn af Egils sögu sem ætluð er unglingum. Bókin var gefin út af Námsgagnastofnun 2014 með myndum eftir Halldór Baldursson. Rafbókin er hér í opnum aðgangi á vef Menntamálastofnunar. Aftast í bókinni er gagnlegt ítarefni og verkefni.

Í kennsluleiðbeiningum Brynhildar við Njálu er ítarlegri umfjöllun um Íslendingasögurnar og lykilhugtök þeirra sem gagnast einnig fyrir kennslu Eglu.

Á Íslendingasagnavef Brynhildar er sérstakt svæði um Egils sögu. Þar er t.d. hægt að lesa um persónur sögunnar og sögusvið sem er býsna víðfeðmt. Vefurinn gagnast jafnt í skólum sem við heimalestur.

Hlaðvarpið Ormstungur fjallar á léttum en gagnlegum nótum um Íslendingasögur í kennslu. Umsjónarmenn þess eru grunnskólakennararnir Hjalti Halldórsson og Oddur Ingi Guðmundsson. Í hlaðvarpinu um Egils sögu ræddu þeir m.a. við höfund barna-Eglu, Brynhildi Þórarinsdóttur.

Í þættinum Hlustaðu nú! á Krakkaruv fjallaði Ingibjörg Fríða Helgadóttir um Egil Skalla-Grímsson. Hún studdist m.a. við efni af Íslendingasagnavef Brynhildar við gerð þáttarins.

Í Landnámssetrinu í Borgarnesi eru tvær áhugaverðar sýningar sem tengjast þessari kennslu. Önnur er almenn landnámssýning og hin er um Egils sögu Skalla-Grímssonar.
Fjölmörg skemmtileg listaverk sem höfða til barna eru á sýningunum.
Hér er krækja á Eglusýninguna á vef Landnámssetursins.

Um barna-Eglu

Egla fyrir börn er 64 síður, 19 stuttir og hnitmiðaðir kaflar. Frásögnin er mikið stytt, eins og gefur að skilja. Þessari gerð er ekki ætlað að koma í stað gömlu, góðu Egils sögu Skalla-Grímssonar heldur vekja áhuga á verkinu og auðvelda skilning.

Egils saga er óvenjuleg Íslendingasaga. Hún er ekki hetjusaga þar sem söguhetjan fellur með sæmd eftir frækilegan bardaga heldur ævisaga. Við fylgjumst með Agli frá því hann er barn og þar til hann deyr úr elli. Allir kaflar bókarinnar snúast því um Egil Skalla-Grímsson.

Meðfram aðaltextanum eru stuttir hliðartextar sem auðvelda og dýpka skilning á sögunni. Þar eru upplýsingar um samfélagið á sögutímanum, til dæmis heiðinn sið, rúnir, leiki barna og veislur. Í hliðarefninu eru einnig orðskýringar og ýmislegt sem tengir Eglu við nútímann.

Egla er prýdd litríkum myndum en myndhöfundur er Margrét E. Laxness. Að auki er fjöldi ljósmynda með hliðarefninu.

Um Egils sögu Skalla-Grímssonar

Egils saga Skalla-Grímssonar eða Egla er ein elsta og jafnframt blóðugasta Íslendingasagan. Hún er líka mesta víkingasagan og gerist því að stórum hluta í útlöndum. Sagan hefst í Noregi um það leyti sem byggð hófst á Íslandi en henni lýkur á Íslandi um hundrað og fimmtíu árum síðar.

Aðalpersóna sögunnar er víkingurinn og skáldið Egill Skalla-Grímsson. Egill er margbrotin persóna, hann er bóndi í Borgarfirðinum en fer oft í víking, rænir fé, ræðst á fólk og brennir bæi. Hann tekur þátt í ótal bardögum, bæði við herskara víkinga og yfirnáttúrulegar verur.

Egill er óvenjuleg söguhetja úr Íslendingasögunum enda áberandi ljótur, grimmur og göldróttur. Lýsing Egils er dýpri en flestra annarra persóna sagnanna. Hann hefur marga neikvæða eiginleika, er skapstór, uppstökkur, fégráðugur, fýlugjarn og hörundsár. En hann er líka mikil tilfinningavera, finnur fyrir sárum harmi og missir lífsneistann af sorg. Skáldskapurinn veitir honum útrás fyrir erfiðar tilfinningar.

Ritunartími og sögutími

Egils saga er meðal þekktustu Íslendingasagnanna. Talið er að hún hafi verið rituð um 1220 sem þýðir að hún er með elstu sögum sem við eigum varðveittar. Ekki er vitað hver samdi eða ritaði Eglu en margir telja að Snorri Sturluson hafi verið að verki (sjá bls. 9). Engar sannanir eru þó fyrir þessu og allt eins víst að börnum þyki höfundarleysið skemmtilega leyndardómsfullt.

Egla gerist á víkingaöld, hún hefst nokkru fyrir landnám Íslands og henni lýkur í kringum kristnitökuna. Skalla-Grímur er t.d. talinn fæddur um 860. Ingólfur Arnarson er kominn til Íslands þegar Kveld-Úlfur og Skalla-Grímur sigla þangað á flótta undan Haraldi hárfagra (sjá 1. kafla). Í lok sögunnar segir að Egill hafi látist tíu árum áður en kristni var í lög tekin á Íslandi. Við getum því gert ráð fyrir að sagan gerist að mestu leyti á árunum 860–990.

Söguhetjur Eglu koma fyrir í fleiri sögum, t.d. er sagt frá landnámi Skalla-Gríms í Landnámu. Sennilega hefur hann verið til og þá líklega Egill líka. Hvort sá maður var göldróttur berserkur eins og lýst er í Eglu vitum við ekkert um. Við getum þó ályktað að fólki hafi þótt Egill forn í háttum þegar sagan var skrifuð um 1220 því Egla hefur á sér mikinn ævintýrablæ þar sem ásatrú, rúnaletur og alls kyns galdrar koma við sögu.

Egils saga er líklega mesta víkingasagan af öllum Íslendingasögunum. Hún segir frá ferðum víkinga og landnámi, bardögum og ránum. Stór hluti sögunnar gerist erlendis og margir erlendir konungar koma við sögu. Um þetta er nánar fjallað í inngangi bókarinnar á bls. 7 og á opnu um víkinga á bls. 8–9. Tilvalið er því að nota Eglu í tengslum við Landnám Íslands, Leif heppna eða annað námsefni sem fjallar um víkinga.

Víkingaöldin er merkilegt tímabil, siglingar norrænna manna leiddu til aukinnar verslunar við aðrar þjóðir, landafunda og fólksflutninga. Því miður er sagan líka blóðug, víkingar fóru í herferðir, gerðu árásir og rændu bæði fólki og verðmætum. Lestur bókmennta um víkinga getur verið góð æfing í að setja sig í spor annarra og hugsa um hina hlið málanna.

Víkingaöldin er talin hefjast með árás á klaustrið í Lindisfarne á Englandi árið 793 og henni lýkur með falli Noregskonungsins Haraldar harðráða á Englandi árið 1066. Bretlandseyjar koma því heilmikið við sögu á víkingaöld. Þar voru gerðar árásir og þar voru víkingabyggðir. England er líka sögusvið í Eglu. Bræðurnir Egill og Þórólfur berjast fyrir Aðalstein Englakonung, Þórólfur fellur og Egill fer til fundar við konunginn í Jórvík, sem nú kallast York. Þar er núna stórmerkilegt víkingasafn sem er með talsvert efni á netinu.

Flestir krakkar geta ímyndað sér víkinga en þar flækist síðari tíma endursköpun fyrir. Hinn dæmigerði víkingahjálmur með hornum er t.d. 19. aldar fyrirbæri sem lifir góðu lífi í ofurhetjuheiminum og túristabúðum. Flestir víkingar voru berhöfðaðir, margir notuðu hjálm eða höfuðhlíf úr leðri en aðeins þeir ríkustu áttu hjálm úr málmi. Horn hefðu hreinlega gert óvinunum auðveldara fyrir að slá hjálmana af höfðinu á mönnum.

Hér er svar um hjálma víkinga af Vísindavefnum.

Gott er að byrja á samtali um víkinga áður en lestur bókarinnar hefst. Hvað vita nemendur og hvað langar þau að vita? Sumar fyrirframgefnu hugmyndirnar munu verða staðfestar við lesturinn, aðrar munu nemendur þurfa að endurskoða.