Καλώς το Καρναβάλι!

Καλώς το Καρναβάλι!

Ράνια Ααρών, ΠΕ 79.01

Η λέξη Καρναβάλι προέρχεται από τις λατινικές λέξεις carne= κρέας και vale= απέχω. Η αντίστοιχη ελληνική λέξη είναι Αποκριά (από+κρέω) που κι αυτή σημαίνει αποχή από το κρέας και δηλώνει τη χρονική περίοδο προετοιμασίας για τη νηστεία της Σαρακοστής. Ονομάζεται επίσης Τριώδιο, έχει διάρκεια τρεις εβδομάδες και με το που τελειώνει, ξεκινά η Σαρακοστή με πρώτη ημέρα την Καθαρά Δευτέρα.
Η συνηθέστερη έννοια που έχει σήμερα η λέξη Αποκριά είναι εκείνη η μεγάλη εορταστική λαϊκή εκδήλωση μεταμφιεσμένων που διασκεδάζουν στους δρόμους τραγουδώντας, χορεύοντας, πίνοντας, ξενυχτώντας, πειράζοντας άλλους ανθρώπους, λέγοντας αστεία και βωμολοχίες.
Η προέλευση των εθίμων αυτής της περιόδου είναι ειδωλολατρική
και εντοπίζεται στην αρχαία Ελλάδα.
Πολλές ομοιότητες με τις σημερινές Απόκριες παρουσίαζαν τα ρωμαϊκά Λουπερκάλια που γίνονταν προς τιμήν του Λούπερκου, θεού της γονιμότητας και προστάτη των βοσκών.
Στον Δυτικό κόσμο και κυρίως στις ΗΠΑ υπάρχει μια αντίστοιχη γιορτή μεταμφιέσεων, το Halloween, που γιορτάζεται κάθε χρόνο την 31η Οκτωβρίου (παραμονή) και την 1η Νοεμβρίου (ανήμερα).

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Σήμα κατατεθέν κάθε αποκριάτικου γλεντιού, το τραγούδι αυτό από την Ήπειρο προκαλεί άφθονο γέλιο και κέφι συνοδεύοντας αργό αντρικό χορό «στα τρία», όπου ο κορυφαίος τραγουδάει πρώτος και οι άλλοι επαναλαμβάνουν. Μόλις αναφέρεται ο κάθε τρόπος τριψίματος του «πιπεριού», οι χορευτές πέφτουν καταγής και κάνουν τις αντίστοιχες κινήσεις του σώματος. Μόνο ο πρώτος μένει ορθός, εποπτεύει το χορό και με μια βέργα ή λουρίδα «διορθώνει» όποιον δεν πειθαρχεί ή δεν κάνει σωστά τις κινήσεις.

Από τη συναυλία
«Τα Αποκριάτικα με τη Δόμνα Σαμίου»
που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης το 2003

Η ιστορία του τραγουδιού εντοπίζεται στα βυζαντινά χρόνια που χρησιμοποιούσαν πολύ το πιπέρι στο φαγητό για να νοστιμίσει το κρέας και να μη μυρίζει. Πολλά μοναστήρια αγόραζαν το πιπέρι σε κόκκους και οι καλόγεροι το έτριβαν. Έτσι το πουλούσαν ακριβότερα και είχαν κέρδος. Η δουλειά αυτή όμως ήταν αρκετά σκληρή, καθώς γινόταν σε χειροκίνητους μύλους που απαιτούσαν μεγάλη δύναμη στα χέρια και το τριμμένο πιπέρι δημιουργούσε προβλήματα στα μάτια και την αναπνοή. Έτσι κάποια στιγμή καθιερώθηκε να κάνουν αυτή τη δουλειά μόνο οι καλόγεροι που είχαν τιμωρηθεί για κάποιο παράπτωμα (οι αναφερόμενοι ως "του διαβόλου οι καλογέροι"!)
Άλλη εκδοχή θέλει κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας να ζητούν καταφύγιο σε μοναστήρι. Ο ηγούμενος τους δέχεται και τους μεταμφιέζει σε μοναχούς. Όταν φτάνουν οι Τούρκοι και ρωτούν για τους κλέφτες, ο ηγούμενος απαντά ότι δεν έχει ιδέα. Για να τους διασκεδάσει και να αποσπάσει την προσοχή τους, δίνει εντολές κατά διαστήματα στους καθισμένους κάτω μοναχούς να τρίβουν το πιπέρι με διαφορετικό μέρος του σώματός τους γιατί ήταν τάχα τιμωρημένοι. Ο στίχος: «Άιντε σηκωθείτε παλικάρια με σπαθιά και με χαντζάρια» αναφέρεται στα όπλα που έκρυβαν οι κλέφτες κάτω από τα ράσα τους για παν ενδεχόμενο!

Αποκριάτικοι γάμοι!!!

Πολλά αποκριάτικα τραγούδια μιλάνε για αταίριαστους γάμους.
Στο πελοποννησιακό Παντρεύουνε τον κάβουρα λόγου χάρη ο κάβουρας παντρεύεται μια χελώνα! Ο σατιρικός (περιπαικτικός) χαρακτήρας του τραγουδιού επιτείνεται από την αναφορά στους καλεσμένους και στις ετοιμασίες του γάμου που ανατίθενται στα ζώα που μπορούν να τις κάνουν με τον χειρότερο -και ως εκ τούτου- κωμικό τρόπο! Εξαιρετικά ταιριαστοί και οι στίχοι της επωδού (ρεφρέν): "Ντράγκα ντρούγκα τα 'ργανα, ώρε τα 'ργανα" που υπονοούν ότι τα όργανα είναι ξεκούρδιστα και ηχούν παράτονα!

Το βίντεο περιλαμβάνει αποσπάσματα από τη συναυλία στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων το 1981, από την προετοιμασία του δίσκου «Περπερούνα» και από συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης το 2003.