ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Εισαγωγικό σημείωμα

Στα πλαίσια του μαθήματος της μουσικής οι μαθητές και οι μαθήτριες της Ε΄ τάξης του σχολείου μας αφού αναζήτησαν πληροφορίες στο διαδίκτυο, μας παρουσιάζουν στοιχεία για τη ζωή και το έργο μεγάλων συνθετών της κλασσικής μουσικής.

Συμμετείχαν οι μαθητές:

Λάμπρος Κ.
Γρηγόρης Γ.
Χρυσή Κ.
Ίριδα Λ.
Βασιλεία Κ.
Αγγελική Μ.
Χρήστος Β.
Χρήστος Κ.
Όλγα Α.
Ναταλία Κ.
Δημήτρης Κ.

Έλενα Σ.
Ιωάννα Π.
Έφη Τ.
Ιάσονας Σ.
Αποστολία Ο.
Γιάννης Π.
Ειρήνη Σ.
Αθηνά Ν.
Βαγγέλης Χ.
Χαρά Τ.

Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Ι Τ Η Σ

Αναγέννηση
1400-1600

Χαρακτηρίστηκε από την ευρύτερη χρήση των μουσικών οργάνων και την εισαγωγή οργάνων που παρήγαγαν μπάσο ήχο. Με τον χορό να είναι πιο συνηθισμένο φαινόμενο πλέον κατά την διάρκεια των κοινωνικών εκδηλώσεων, οι μουσικές μορφές που εμφανίστηκαν προσάρμοσαν τους ήχους τους ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των χορευτικών προτύπων.

500

Μεσαίωνας
476-1400

Η Μεσαιωνική μουσική χρονολογείται από την πτώση της Ρώμης το 476 έως και το 1400. Τα μονωδικά άσματα των Γρηγοριανών μελών ήταν η κύρια μορφή στη Δυτική Ευρώπη έως ότου περίπου το 1100. Η πολυφωνία στη μουσική ξεκίνησε από την μονοφωνία των μονωδικών ασμάτων στα τέλη του Μεσαίωνα και συνεχίστηκε και εντός της Αναγέννησης, μαζί με τα πιο σύνθετα συμπλέγματα των μοτέτων.

Μπαρόκ
1600-1750

Η Μπαρόκ μουσική χαρακτηρίζεται κυρίως από την χρήση σύνθετων τονικών αντιστίξεων και μουσικών σημειογραφιών ως προς το μπάσο, με την μουσική να γίνεται αρκετά πιο σύνθετη σε σχέση με τις νωρίτερες περιόδους.

Κ Λ Α Σ Σ Ι Κ Η Σ Μ Ο Υ Σ Ι Κ Η Σ

Κλασσική
1750 - 1830

Σύγχρονη
1900 - 2021

Στερεοποιήθηκαν τα περισσότερα πρότυπα και κανόνες σχετικά με την παρουσίαση και την τεχνοτροπία της κλασικής μουσικής, καθώς και ήταν η περίοδος όπου το πιάνο έγινε το κυρίαρχο όργανο μουσικού πληκτρολογίου

Η σύγχρονη κλασική μουσική διαθέτει μια ευρεία ποικιλία μεταρομαντικών μορφών καθώς και σύγχρονων και μεταμοντέρνων τεχνοτροπιών σύνθεσης. Η σύγχρονη εποχή έφερε την εμφάνιση της νεοκλασικής και της σειριλιαστικής μουσικής, με τα πρώτα ίχνη των ειδών αυτών πιθανώς να χρονολογούνται ήδη από την δεκαετία του 1930 και με την εμφάνιση τους να γίνεται σαφής στα τέλη του 20ού και τις αρχές του 21ου αιώνα

2000

Ρομαντική
1804 - 1910

Χαρακτηρίζεται από αυξημένη έμφαση προς τις εκτεταμένες μελωδικές γραμμές, καθώς και εκφραστικά και συναισθηματικά στοιχεία, ως παράλληλη έκφραση του ρομαντισμού σε άλλες καλλιτεχνικές μορφές.

Τζοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα

1525-1594

Ο Τζοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα (Φεβρουάριος 1525 ή 1526 - 2 Φεβρουαρίου1594) ήταν Ιταλός αναγεννησιακός συνθέτης κατά κύριο λόγο χριστιανικής μουσικής και ο πιο γνωστός εκπρόσωπος του 16ου αιώνα της Ρωμαϊκής Σχολής της μουσικής σύνθεσης. Ήταν ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της πολυφωνικής μουσικής και αυτός που άσκησε τη μεγαλύτερη και πλέον σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της δυτικής εκκλησιαστικής μουσικής. Άφησε τεράστιο όγκο έργου, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς στην φωνητική αντίστιξη, της οποίας θεωρείται ειδήμων. Ο Παλεστρίνα γεννήθηκε στην ομώνυμη πόλη Παλεστρίνα, κοντά στη Ρώμη. Η ακριβής χρονολογία γέννησής του δεν είναι διαπιστωμένη, αλλά τοποθετείται τον Φεβρουάριο του 1525 ή 1526. Ελάχιστα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία. Περίπου το 1537 πήγε στη Ρώμη, όπου διαλαλούσε στο δρόμο τα προϊόντα της φάρμας των γονέων του τραγουδώντας. Έτσι τον άκουσε ο διευθυντής της χορωδίας του ναού Σάντα Μαρία Ματζόρε, ο οποίος, εντυπωσιασμένος από τη φωνή του νεαρού και το προφανές μουσικό του ταλέντο, ανέλαβε τη μουσική του μόρφωση. Παρέμεινε εκεί κατά το διάστημα 1537 - 1539 και το 1544 προσελήφθη ως οργανίστας του ναού της γενέτειράς του, Αγίου Αγαπητού, όπου, εκτός από εκτελεστής βοηθούσε στην προετοιμασία της χορωδίας και δίδασκε μουσική. Αυτή την περίοδο γνώρισε και νυμφεύτηκε την Λουκρέτσια Γκόρι. Η μουσική του επίδοση τράβηξε την προσοχή και την υποστήριξη του τοπικού επισκόπου, ο οποίος αργότερα έγινε ο Πάπας Ιούλιος ο Γ΄. Δείχνοντας την ευγνωμοσύνη του, ο Παλεστρίνα αργότερα του αφιέρωσε το Πρώτο Βιβλίο Λειτουργιών. Το 1551 εγκατέλειψε τη θέση του στην Παλεστρίνα και επέστρεψε στη Ρώμη, όπου ανέλαβε την προετοιμασία της παιδικής χορωδίας της Καπέλα Τζούλια του Βατικανού και αργότερα, υπό την παρότρυνση του Πάπα Ιουλίου του Γ΄, ανέλαβε πρωτοψάλτης στην Καπέλα Σιξτίνα. Ο Πάπας ήθελε να προσφέρει στο νεαρό ταλαντούχο μουσικό τη δυνατότητα να συνθέτει απερίσπαστος. Κατά την περίοδο αυτή συνέθεσε αρκετά μαδριγάλια, το κείμενο των οποίων θεωρήθηκε πολύ "ελεύθερο".

Ο τότε καρδινάλιος και μετέπειτα Πάπας Μάρκελλος ο Β΄ υποστήριξε τον νεαρό συνθέτη, απεβίωσε όμως μόλις 21 ημέρες μετά τη στέψη του. Την υποστήριξη αυτή ο Παλεστρίνα αντάμειψε με ένα από τα σημαντικότερα έργα του, τη "Λειτουργία του Πάπα Μαρκέλλου". Στη θέση αυτή δεν έγινε τελικά δυνατό να παραμείνει: ο κανόνας του Βατικανού προέβλεπε ότι όσοι υπηρετούσαν σε παρόμοιες θέσεις δεν έπρεπε να είναι νυμφευμένοι και αυτό οδήγησε στην αποπομπή του μαζί με δύο χορωδούς του παρεκκλησίου. Το 1555 προσελήφθη ως μαέστρος της χορωδίας του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού, μια θέση την οποία κατείχε πριν από αυτόν ο Ορλάντο ντι Λάσσο και στην οποία ο Παλεστρίνα παρέμεινε ως το 1561. Τότε ζήτησε αύξηση της αμοιβής του και, όταν αντιμετώπισε την άρνηση των υπευθύνων, αποχώρησε και ανέλαβε την ίδια θέση στο ναό της Σάντα Μαρία Ματζιόρε.
Εν τω μεταξύ είχε συγκληθεί η Σύνοδος του Τρέντο (13 Δεκεμβρίου 1545 - 4 Δεκεμβρίου 1563). Αν και βασικός στόχος της Συνόδου ήταν ο καθορισμός των δογμάτων της Καθολικής Εκκλησίας - καθώς είχε ήδη εμφανιστεί το κίνημα των Διαμαρτυρομένων - ένας επιπρόσθετος στόχος ήταν η αναμόρφωση της εσωτερικής οργάνωσης της Καθολικής Εκκλησίας και η αντιμετώπιση ποικίλων διαστρεβλώσεων που είχαν εμφανιστεί στο εσωτερικό της.
Στα πλαίσια αυτών των αναμορφώσεων και των διαταγμάτων της Συνόδου, ο Πάπας Πίος ο Δ΄ ανέθεσε σε επιτροπή καρδιναλίων την βελτίωση της διοίκησης και της διαμόρφωσης της Παπικής Χορωδίας. Στα πλαίσια αυτά, ο καρδινάλιος Επίσκοπος Μιλάνου Άγιος Κάρολος του Μπορρομέο, ανεψιός και γραμματέας του Πάπα, ο οποίος προστάτευσε τον Παλεστρίνα, προκάλεσε την ακρόαση της "Λειτουργίας του Πάπα Μαρκέλλου" παρουσία του Πάπα στις 19 Ιουνίου 1565. Είναι πιθανόν η ακρόαση αυτή να προκάλεσε τις αποφάσεις για τις κατευθυντήριες γραμμές που έδωσε η Καθολική εκκλησία σχετικά με τη χρήση της πολυφωνικής μουσικής στους ιερούς ναούς. Δεν υπάρχουν περισσότερα ιστορικά στοιχεία περί αυτού, πράγμα που προκάλεσε τη δημιουργία σχετικών θρύλων περί καταδίκης της πολυφωνικής μουσικής από ορισμένους καρδιναλίους και την προάσπισή της από τον ίδιο τον Παλεστρίνα. Οι θρύλοι αυτοί απλά καταδεικνύουν το γεγονός ότι οι συνθέσεις του Παλεστρίνα επηρέασαν τις αποφάσεις του Συμβουλίου και του Πάπα. Για ορισμένους είναι γεγονός ότι η παρουσία του Παλεστρίνα και οι συνθέσεις του διέσωσαν την παρουσία της πολυφωνικής μουσικής στην Καθολική εκκλησία, γι' αυτό και αποκλήθηκε "σωτήρας της πολυφωνικής μουσικής", ωστόσο οι ιστορικές έρευνες δεν καταδεικνύουν κάτι παρόμοιο με ακρίβεια.

Ο Πίος ο Δ΄ δημιούργησε για τον Παλεστρίνα την ειδική θέση του "συνθέτη του Παπικού Παρεκκλησίου" και αύξησε την αμοιβή του. Το 1571 ο Τζοβάνι Ανιμούτσια, αρχιμουσικός του Αγίου Πέτρου απεβίωσε και ο Παλεστρίνα κατέλαβε τη θέση του, παρά τις ίντριγκες και τις παραινέσεις συναδέλφων του προς τον Πάπα να τον απολύσει. Στη θέση αυτή παρέμεινε ως το 1594. Παράλληλα με τα καθήκοντά του στη σύνθεση και την προετοιμασία της Παπικής χορωδίας, ο Παλεστρίνα δίδασκε μουσική στη σχολή του Τζοβάννι Μαρία Νανίνι, ενώ ο διάδοχος του Πίου, Πάπας Γρηγόριος ο ΙΓ΄, τον επιφόρτισε με την προετοιμασία μιας νέας μορφής του Γρηγοριανού μέλους. Ο Παλεστρίνα δεν ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένος με το θέμα και αυτό τον αποσπούσε από τη συνθετική του δραστηριότητα. Ωστόσο, η παραγωγική του δραστηριότητα δεν μειώθηκε και συνέχισε να συνθέτει, ενώ παράλληλα εκτελούσε παραγγελίες για τουλάχιστον δώδεκα ιερούς ναούς της Ιταλίας και απασχολήθηκε και στην επιχείρηση γουναρικών της δεύτερης συζύγου του.
Απεβίωσε στη Ρώμη στις 2 Φεβρουαρίου 1594, πιθανώς από πλευρίτιδα.