Το καπλάνι της βιτρίνας

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1925 στην Αθήνα και απεβίωσε στις 27 Φεβρουαρίου του 2020. Ήταν Ελληνίδα πεζογράφος και συγγραφέας, η οποία θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες της γενιάς της. Ο πατέρας της καταγόταν από την Κρήτη και η μητέρα της από την Σάμο, στην οποία πέρασε και τα παιδικά της χρόνια.Όταν επέστρεψε στην Αθήνα φοίτησε στην ιδιωτική Ιόνιο Σχολή, όπου γνώρισε τη φίλη της και μετέπειτα συγγραφέα Ζωρζ Σαρή . Σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο κινηματογραφικό Ινστιτούτο Μόσχας το 1957 στο τμήμα σεναριογραφίας και στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών όπου γνώρισε τον μελλοντικό της σύζυγο, το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου. Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική της ζωή . Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους, η Ειρήνη και ο Πέτρος. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 λόγω της δικτατορίας.

Η Άλκη Ζέη σε όλα τα χρόνια της ζωής της δεν σταμάτησε ποτέ να αγαπάει τα βιβλία.Το Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο - σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό.Αυτό το βιβλίο λοιπόν θα ανιχνεύσουμε σ΄αυτό το λογοτεχνικό ταξίδι μας στα πλαίσια του προγράμματος φιλαναγνωσίας.

Κάποια από τα έργα της είναι:
• Το καπλάνι της βιτρίνας (1963)
• Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971)
• Αρβυλάκια και γόβες (1975)
• Ο θείος Πλάτων (1975)
• Κοντά στις ράγες (1977)
• Μια Κυριακή του Απρίλη (1978)
• Τα παπούτσια του Αννίβα (1979)
• Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (1987)
• Η μωβ ομπρέλα (1989)
• Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων (1990)
• Ματίας (1993) [Α' Κρατικό βραβείο παιδικής λογοτεχνίας το 2001]
• Σπανιόλικα Παπούτσια (1994)
• Γατοκουβέντες (1996)
• Νεανική Φωνή (1996)
• Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα.. (1998)
• Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της (2002)
• Ο Ψεύτης Παππούς (2007)
• Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο (2013)
• Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (2017)
• Ένα παιδί από το πουθενά (2019)

Κάποια βιβλία κάνουν τέτοια διαδρομή, που χαράζεται ανεξίτηλο το πέρασμά τους. Το καπλάνι της βιτρίνας είναι ένα από τα δέκα βιβλία του περασμένου αιώνα που όρισαν την ελληνική λογοτεχνία για παιδιά, της έδωσαν διέξοδο προς το ουσιαστικό, το διαφορετικό, το πρωτότυπο και το όμορφο.Η Ζέη έβαλε με το Καπλάνι την πολιτική σκέψη στην ημερήσια διάταξη της ζωής των παιδιών. Έδειξε πως όλα όσα συμβαίνουν γύρω τους επηρεάζουν τις ζωές τους, τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων, δικών τους ή αγνώστων και ότι πρέπει να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά και τις κεραίες όρθιες, ποτέ μισοκοιμισμένες. Η Ζέη έβαλε την έγνοια για τον άλλον ως αξία στην κουλτούρα των παιδιών, την αλληλεγγύη, τη βοήθεια.

Λίγα λόγια για το ιστορικό πλαίσιο του βιβλίου:
Είμαστε στα 1936. Τα δυο κορίτσια ζουν με την οικογένειά τους σε ένα νησί του Αιγαίου (Σάμος), στην ερεβώδη σκιά του καλπασμού του Χίτλερ. Ακούνε τα τύμπανα του πολέμου να ηχούν. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου είναι μια παρωδία προβολής του καθεστώτος και της δύναμής του. Στην Ισπανία αρχίζει τον Ιούνιο ο Ισπανικός εμφύλιος. Οι αναρχικοί αντιστέκονται, ο Φράνκο είναι προ των πυλών. Αυτό είναι το διεθνές πλαίσιο που κρέμεται πίσω από την ιστορία της Μέλια και της Μυρτώς. Αλλά και στην Ελλάδα δεν είναι καλύτερα τα πράγματα. Είμαστε δεκατέσσερα μόλις χρόνια μετά την τεράστια Μικρασιατική καταστροφή και αυτήν την απίστευτη μετακίνηση πληθυσμών, επτά χρόνια μετά το κραχ του 1929. Στις 4 Αυγούστου του 1936, έχουμε ξανά δικτατορία στη χώρα του Ιωάννη Μεταξά, εκείνος που λόγω πολιτικού αδιεξόδου και όχι απόφασης είπε το περίφημο όχι τέσσερα χρόνια μετά στους Γερμανούς.

1ο Φύλλο εργασίας για το “ Το καπλάνι της βιτρίνας”
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1.Ποια άτομα αποτελούν την οικογένεια μέσα στην οποία διαδραματίζονται τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο;
Τα άτομα που αποτελούν την οικογένεια μέσα στην οποία διαδραματίζονται τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο είναι οι δύο αδερφές, η Μέλισσα ή αλλιώς Μέλια και η Μυρτώ, ο παππούς, οι γονείς των δύο κοριτσιών, η θεία Δέσποινα, η Σταματίνα και ο Νίκος , καθώς και οι φίλοι των δύο κοριτσιών .
2.Ποια μορφή έχει η εκπαίδευση των κοριτσιών και γιατί έχει επιλεχθεί αυτού του είδους η εκπαίδευση;
Η εκπαίδευση των δύο κοριτσιών γίνεται εντός σπιτιού με τον παππού τους ο οποίος προσπαθεί να τους μάθει τα βασικά από αυτά που θα μάθαιναν στο σχολείο. Η εκπαίδευση αυτή ονομάζεται κατ’ οίκον και έχει επιλεχθεί διότι τα ιδιωτικά σχολεία χρειάζονται αρκετά χρήματα που δεν τα αντέχει η τσέπη της οικογένειας και στα δημόσια σχολεία στις τάξεις υπάρχουν πολλά παιδιά με αποτέλεσμα να χρειαστεί ίσως ένας ολόκληρος χρόνος για να σε εξετάσει ο δάσκαλος.