Εισηγήσεις της Διαδικτυακής Εκδήλωσης για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και την Πανδημία που οργάνωσαν οι Πράσινοι στις 28 Μαϊου 2021

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Πανδημία

Η επίδραση της πανδημικής κρίσης στα προγράμματα και στη γενικότερη συνθήκη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κατά το τελευταίο έτος

Αντωνία Δαρδιώτη, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΔΔΕ Ανατολικής Θεσσαλονίκης

Η πανδημία έχει επηρεάσει όλο τον πλανήτη σε όλα τα επίπεδα. Δεν θα ήταν δυνατό να μην επηρεάσει και τον δικό μας χώρο, της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΕ). Θα προσπαθήσω να&nbsp;παρουσιάσω τι συνέβη στα σχολεία (δηλαδή στις περιβαλλοντικές ομάδες, εκπαιδευτικούς και μαθητές των προγραμμάτων ΠΕ) και στις υποστηρικτικές δομές της ΠΕ με την έναρξη της πανδημίας, το 2020, το 1ο σχολικό έτος και θα συνεχίσω με την προσαρμογή όλου αυτού του συστήματος το 2ο σχολικό έτος, από τον Σεπτέμβριο του 2020 έως σήμερα. Θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω τις αρνητικές επιπτώσεις αλλά και να διακρίνω τα θετικά της άλλης όψης του νομίσματος. Θα ξεκινήσω όμως με μία κοινή παραδοχή στο χώρο μας. Τη σημασία της ΟΜΑΔΑΣ σε αυτή την διαφορετικού τύπου εκπαίδευση που δεν εστιάζει στην ενίσχυση του γνωστικού υπόβαθρου του ατόμου (όπως συμβαίνει στα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος), αλλά είναι μία εκπαίδευση αξιών που έχει

στόχο βαθύτερες αλλαγές, έτσι ώστε πέρα από την ευαισθητοποίησή του&nbsp;και την αλλαγή συμπεριφορών, να ενδυναμωθεί και να γίνει ικανό να αναλάβει από την μια την ευθύνη για την ζωή του και το μέλλον και από την άλλη να αναλάβει ενεργό ρόλο στο κοινωνικό σύνολο, μέσα από συλλογικές δράσεις πολιτών για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης.&nbsp; Η ομάδα λοιπόν, μέσα από τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών της, μαθητών και εκπαιδευτικών, αποκτά μία δυναμική και μία δύναμη, ως μία επιπλέον οντότητα. Δημιουργεί θετικά συναισθήματα, το συναίσθημα του ανήκειν σε ένα σύνολο ανθρώπων με κοινό σκοπό, τόνωση της αυτοεκτίμησης (αφού κάθε μέλος είναι σημαντικό, κάθε δεξιότητα αξιοποιήσιμη, κάθε γνώμη ακούγεται από όλους και κάθε απόφαση είναι συλλογική με δημοκρατικές διαδικασίες), όπως και χαρά από το μοίρασμα ιδεών, την συνεργασία στο σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων. Σε αυτά τα προγράμματα λοιπόν που ο/η εκπαιδευτικός έχει καταφέρει, ως εμψυχωτής/τρια να δημιουργήσει μία συνεκτική ομάδα, την ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ του σχολείου, με τα παραπάνω χαρακτηριστικά και με την δυναμική ενός κοινού σκοπού που οδηγεί σε δράσεις -που δυστυχώς δεν αποτελούν την πλειοψηφία των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών προγραμμάτων και είναι ένα άλλο ζήτημα για την ΠΕ που αξίζει να συζητηθεί- η πανδημία ήταν ένα σοκ που όρθωσε τοίχο μπροστά στα σχέδιά τους.&nbsp;

προϋπάρχοντες θεσμούς που σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΠΘ δεν γινόνταν πλέον να συντηρηθούν ως είχαν. Σε συνέχεια του Νόμου Παντή προκηρύσσεται η στελέχωση των ΚΕΑ. Η διαδικασία φθάνει μέχρι τη διενέργεια συνεντεύξεων και εκεί σταματά λόγω της αλλαγής κυβέρνησης και των σθεναρών αντιδράσεων μερίδας&nbsp;των Υπεύθυνων ΠΕ, ΑΥ, ΠΘ. Η εμπειρία της συμμετοχής μου σε αυτή την Επιτροπή και της συνεργασίας μου με τον ΓΓ και το ΥΠΕΠΘ μου έδωσε πολλά θετικά στοιχεία. Όμως μου επιβεβαίωσε το γεγονός ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να αλλάξεις τα πράγματα. Αυτό συμβαίνει ακόμη και στις καινοτομίες. Η ΠΕ ήταν και είναι μια πολύ σοβαρή καινοτομία που επιχείρησε να αλλάξει τα πράγματα στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Κατάφερε πάρα πολλά και είναι αλήθεια ότι ενισχύθηκε με θεσμούς από την Πολιτεία όσο καμμιά άλλη καινοτομία. Όμως τελικά φαίνεται ότι δεν είναι εύκολο να αλλάξει τον εαυτό της αλλά παγιδεύεται στο υπάρχον, στα κεκτημένα, στα ατομικά συμφέροντα, στο βόλεμα. Και αυτό ισχύει για όλους μας δεν εξαιρώ κανένα μας. Ο Νόμος του 18 δεν εφαρμόστηκε για διάφορους λόγους, μεταξύ άλλων, και λόγω της έντονης αντίδρασης των στελεχών. Βλέπουμε ότι η καινοτομία αυτοπαγιδεύεται και γίνεται συντηρητική ατενίζοντας με φόβο την αλλαγή. Και αυτό στο όνομα μιας εκπαίδευσης που πασχίζει για την αλλαγή. Σήμερα διάβασα στο esos.gr διαρροές και κουτσομπολιά για&nbsp;καινούργιο νόμο που προωθεί η κυβέρνηση&nbsp;ο οποίος νομίζω ότι διατηρεί τη λογική του νόμου Παντή. Ταυτόχρονα στο σχολείο, όπως είπα προηγουμένως, θα εισαχθεί ο θεσμών των εργαστηρίων δεξιοτήτων. Νομίζω

ότι μόνο μέσω των τελευταίων&nbsp;υπάρχει ελπίδα για διεπιστημονικές δραστηριότητες ΠΕ. Βλέπουμε τελικά ότι η διαθεσιμότητα του σχολείου να δοκιμάζεται με καινοτομίες όλο και συρρικνώνεται. Επίσης μαθαίνω από συνεργάτες μου ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διαμόρφωση καινούργιου αναλυτικού προγράμματος και επιμορφωτικού υλικού σχετικά με την εκπαίδευση για την αειφορία στα σχολεία. Ελπίζω όλες αυτές οι πρωτοβουλίες να αποβούν προς όφελος της ΠΕ, του σχολείου και της εκπαίδευσης στη χώρα μας. Τελειώνοντας εδώ και φθάνοντας φέτος και στο τέλος της επαγγελματικής μου ζωής θα ήθελα να πω ότι πέρασα 35 περίπου χρόνια εργαζόμενη αποκλειστικά για την ΠΕ και κοιτάζοντας πίσω παρόλες τις γκρίνιες και τις αντιρρήσεις θεωρώ ότι ο απολογισμός είναι θετικός και είμαι υπερήφανη που υπηρέτησα αυτό το πεδίο. Είμαι σίγουρη ότι και οι νεότεροι θα συνεχίσουν με την ίδια θέρμη να υποστηρίζουν την ΠΕ και θα τα καταφέρουν καλύτερα από μας. Ευχαριστώ πολύ

μόνο κίνητρά τους τα εσωτερικά, χωρίς βαθμολογίες, χωρίς παρεμβάσεις των γονιών, αλλά με αποκλειστικό οδηγό τις ανάγκες και επιθυμίες της ομάδας τους. Στην ουσία μπήκαν σε μια διαδικασία αλλαγής του αναλυτικού προγράμματος του σχολείου μέσα από συλλογικές διαδικασίες όπου λαμβάνονταν υπόψιν οι υποκειμενικότητές τους, αλλά και η συνισταμένη επιθυμία της ομάδας.&nbsp; Οι διαδικασίες αυτές εντάθηκαν με την συμβολή και των αντικειμένων της Αγωγής Υγείας και των Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων που εργάζονταν προς την ίδια κατεύθυνση με παρόμοιες μεθοδολογίες και γενικότερα παρεμφερή φιλοσοφία. Εννοείται ότι όλη αυτή η πορεία δεν ήταν χωρίς προβλήματα και πισωγυρίσματα: η εκπαιδευτική ιεραρχία ένιωθε να απειλείται από τις «νεωτεριστικές» αυτές ιδέες, τα παιδιά δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένα για τέτοιου είδους «εναλλακτικό» μάθημα, οι γονείς καμιά φορά θεωρούσαν αυτά που γίνονταν ως χαμένο χρόνο και τέλος, οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να εμψυχώνουν διαδικασίες όπως οι παραπάνω για τις οποίες πολύ λίγα ήξεραν και καθόλου δεν είχαν εκπαιδευτεί μέχρι τότε.&nbsp; Παρόλα αυτά η ΠΕ έμεινε ως το είδος εκείνο εκπαίδευσης με την φανατικότερη συμμετοχή παιδιών, πράγμα που φανερώνει την εκπληκτική δυναμική που κρύβει μέσα του ο δημοκρατικός τρόπος μάθησης. Αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι εξαιρετικά χρήσιμο-και κρίσιμο- δεδομένης της επίθεσης των τελευταίων ετών ενάντια στο δημοκρατικό ιδεώδες και τα

ανθρώπινα δικαιώματα που γίνεται τόσο σε παγκόσμια κλίμακα, όσο και μέσα και έξω από την Ευρώπη, που είναι η κοιτίδα τους. Δείτε πχ το σύνθημα “dare less democracy», που φαίνεται ανοιχτά να εμπνέει πχ ένα κομμάτι της γερμανικής ελίτ (ψάξτε το στο internet <a href="http://www.caef.org.uk/d126dmcrcy.html">http://www.caef.org.uk/d126dmcrcy.html</a> και θα εκπλαγείτε) ζητά λιγότερες εκλογές, σε αραιότερα χρονικά διαστήματα και με λιγότερη συμμετοχή του κόσμου στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η ελίτ αυτή είναι ερωτευμένη με το αναπτυξιακό μοντέλο της Κίνας που θεωρούν ότι είναι αποτελεσματικότερο, παραγωγικότερο κλπ, κλπ Εν τέλει ο κόσμος της ΠΕ κατάφερε να επηρεάσει με τη φιλοσοφία του τα εκπαιδευτικά πράγματα γενικότερα και, με τη συνέργεια και άλλων παραγόντων βέβαια, θεσμίζεται η Ευέλικτη Ζώνη, ενώ ο ίδιος ο εμπνευστής της Ηλίας Ματσαγγούρας δηλώνει ότι οι εκπαιδευτικοί της ΠΕ προετοίμασαν το έδαφος για τη μεταρρύθμιση αυτή. Ατυχώς όμως, αυτός ο νεωτερισμός δεν είχε την υποδοχή που του έπρεπε από τον εκπαιδευτικό κόσμο, αλλά και «ροκανίστηκε» από διαδοχικές κυβερνήσεις που συρρίκνωσαν το χωρόχρονό της, υποβαθμίζοντάς την. Εν πάση περιπτώσει είμαστε πια σε μια περίοδο όπου πρέπει να δούμε σοβαρά τη συνέχεια: θα συνεχίσουμε να βλέπουμε την υποβάθμιση ή θα προσπαθήσουμε με όσες&nbsp;δυνάμεις διαθέτουμε σήμερα να αντισταθούμε με θετικό τρόπο, προτείνοντας νέες εναλλακτικές, διδάσκοντας στα «παιδιά μας» άλλους τρόπους τού

Τι κάνουν τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

προβλέπεται να λειτουργήσει την σχολική χρονιά 2021-22 σε όλα τα σχολεία της χώρας. Βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι στο μεταξύ επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό και το πρασίνισμα των αναλυτικών προγραμμάτων και των βιβλίων που τα συνοδεύουν. Συνολικά παρατηρούμε ότι η λογική του πλαισίου των 2 θεσμών της εφαρμογής της ΠΕ παραμένει μέχρι σήμερα αναλλοίωτη. Στο σχολείο όμως όλο και συρρικνώνονται οι χρόνοι για τις καινοτόμες διεπιστημονικές δραστηριότητες και έχουμε επανέλθει ουσιαστικά στο 1990 με τα προγράμματα ΠΕ εκτός ωρολογίου. Με ανυπομονησία περιμένουμε την εφαρμογή των εργαστηρίων δεξιοτήτων με την ελπίδα ότι θα δώσουν κάποια ώθηση στην εφαρμογή της ΠΕ στα σχολεία. Και φθάνουμε στο 2017 &nbsp;&nbsp;&nbsp;Το Υπουργείο συστήνει επιτροπή εμπειρογνωμόνων με πρωτοβουλία και επικεφαλής το ΓΓ Γιάννη Παντή (Πανεπιστημιακοί, Υπεύθυνοι ΚΠΕ και ΠΕ, εκπαιδευτικοί) για την αναμόρφωση του θεσμού Η επιτροπή δούλεψε πολύ για ένα χρόνο περίπου, αφιλοκερδώς, και σε πάρα πολύ καλό κλίμα. Προσπαθήσαμε και σχεδιάσαμε μια ιεραρχία δομών και θεσμών η οποία θα στήριζε και θα προωθούσε κατά την άποψή μας την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Εδώ πρέπει να σταθώ σε 2 σημαντικά σημεία που επηρέασαν δραστικά τη δουλειά μας και ακόμη δεν είμαι σε θέση να τα αξιολογήσω ως θετικά ή αρνητικά. Το ένα είναι ότι η ΠΕ μπορούσε να συνεχίσει μόνο ως

εκπαίδευση για την αειφορία, χάνοντας δηλαδή τον ιστορικό όρο του περιβάλλοντος αφού αυτή είναι η διεθνής τάση και η χώρα μας έχει υπογράψει τις σχετικές δεσμεύσεις. Το 2ο σημείο ήταν η δυσκολία να προχωρήσουμε σε δραστικές αλλαγές των υπαρχόντων θεσμών - Υπεύθυνοι και ΚΠΕ. Ένα σχήμα παγιωμένο το οποίο παρόλες τις παθογένειες του λειτουργούσε και το ξέραμε. Και βεβαίως τολμώ να πω ότι κάθε αλλαγή εν δυνάμει θα έθιγε και ανθρώπους και καταστάσεις που είχαν συνηθίσει τις θέσεις αλλά κυρίως τους&nbsp;ρόλους. Οι στρατηγικές αποφάσεις που λάβαμε λοιπόν ήταν ότι αφενός συνεχίζουμε ως εκπαίδευση για την αειφορία όπου η ΠΕ παίζει τον καθοδηγητικό και κυρίαρχο ρόλο και αφετέρου διατηρούμε όλους τους υπάρχοντες θεσμούς προσθέτοντας όμως νέους ώστε το θεσμικό πλαίσιο να γίνει πιο συνεκτικό και αποτελεσματικό. Βασικός καθοδηγητικός άξονας&nbsp;ήταν η ανάπτυξη ισχυρών συνεργειών μεταξύ των θεσμών και κυρίως στο τρίπολο υπεύθυνοι- ΚΠΕ- σχολεία με στόχο τον μαθητή στο σχολείο. Επίσης, συμπληρωματικά, προτείναμε καινοτομίες όπως: • Τη δημιουργία Αυτόνομου Τμήματος ΠΕ/ΕΑ στο ΥΠΕΠΘ • Τη συγκρότηση Επιστημονικού Συμβουλίου ΠΕ/ΕΑ • Το αειφόρο εκπαιδευτικό σχέδιο του σχολείου • Την&nbsp;ίδρυση Γραφείων Υποστήριξης ΠΕ/ΕΑ σε κάθε Διεύθυνση της χώρας (ΓΥΠΕΑ) Το σύνολο της πρότασης έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό Επιστήμες της Αγωγής, Θεματικό τεύχος 2019. Το σχέδιο αυτό λοιπόν ικανοποιούσε όλους τους εμπλεκόμενους στη επιτροπή η οποίοι εκπροσωπούσαν και όλους τους εμπλεκόμενους στους θεσμούς. Είναι γεγονός ότι παρά τις διαφορές και τις διαφορετικές θεάσεις και τις εκτιμήσεις του καθενός μας για τα πράγματα καταφέραμε και

Κάποια κράτησαν την επικοινωνία των ομάδων (με τους τρόπους που προανέφερα) και τους δόθηκε η ευκαιρία να ολοκληρώσουν, ως ένα βαθμό, τον Μάιο που άνοιξαν ξανά τα σχολεία και συνέχισαν και το φθινόπωρο (Σεπτέμβρη-Οκτώβρη 2020) που δόθηκε παράταση από το υπουργείο για πρώτη φορά λόγω της κατάστασης. Η συνάντηση των μικτών ομάδων στη δευτεροβάθμια λόγω καλού καιρού γινόταν στο προαύλιο με όλα τα μέτρα προστασίας. Εκτός από τις δράσεις εντός σχολικού χώρου όλα τα υπόλοιπα δεν μπορούσαν να γίνουν. Ελάχιστα προγράμματα αξιοποίησαν το webex (με σύγχρονη επικοινωνία) και κατάφεραν να κάνουν και διαδικτυακή παρουσίαση της εργασίας τους την 1η χρονιά.&nbsp; Από την μεριά μας, μας δόθηκε η δυνατότητα των εξ αποστάσεως σεμιναρίων από το Μάιο του 2020 και αρχίσαμε δειλά δειλά τον Ιούνιο να οργανώνουμε επιμορφώσεις. Εκεί άρχισε να διαφαίνεται μία καινούργια εποχή για την ΠΕ, η δυναμική ενός μεγάλου εύρους συνεργασιών. Το θετικό αυτής της κατάστασης ήταν η απίστευτη ελευθερία επιλογής εισηγητών και συνεργατών από όλο τον ελλαδικό χώρο. Για πρώτη φορά ενώθηκαν οι δυνάμεις μας σε επιμορφωτικές ημερίδες που συμμετείχαν χιλιάδες εκπαιδευτικοί από διάφορες διευθύνσεις της χώρας. Με έναν μεγάλο αγώνα όμως, να διοργανωθούν σεμινάρια που θα είναι ουσιαστικά, θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους,&nbsp;με όσο το δυνατόν ενεργή συμμετοχή των επιμορφούμενων&nbsp;και που θα τους ενισχύουν θετικά χωρίς να τους κουράζουν επιπλέον στο τέλος αυτής της δύσκολης χρονιάς. Πολλά από αυτά ήταν&nbsp;τέτοια και φάνηκε από την αξιολόγησή τους.

Η ανταπόκριση των εκπαιδευτικών στον επιμορφωτικό μας ρόλο ήταν μεγάλη και μας έδειξε ότι το έχουν ανάγκη. Βρήκαμε λοιπόν την ευκαιρία, να επιμορφωθούμε και εμείς και οι εκπαιδευτικοί σε ό,τι ενδιέφερε τον καθένα. Αυτό κορυφώθηκε βέβαια τη δεύτερη χρονιά από το φθινόπωρο του 2020 και μετά με πληθώρα ερεθισμάτων και καταιγισμό επιμορφώσεων, που έφτασαν ίσως στην υπερβολή. Η 1η χρονιά ήταν πράγματι διαφορετική από τη 2η. Μετά το πρώτο σοκ και το μούδιασμα που επέφερε στην εκπαιδευτική κοινότητα και τις υποστηρικτικές δομές της ΠΕ η εμφάνιση της πανδημίας, ήρθε η προσαρμογή και η αντίδραση για την επιβίωση. Έτσι, την 2η χρονιά με μόνο εργαλείο το διαδίκτυο και&nbsp;ισχυρό όπλο τις ευρείες συνεργασίες ξεκίνησε μία δυναμική επιμορφωτική δράση της εκπαιδευτικής κοινότητας από τα ΚΠΕ και τους υπεύθυνους, τους συντονιστές/τριες της Αειφορίας, αλλά και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ). Δόθηκε η δυνατότητα συνύπαρξης και αλληλεπίδρασης, έστω και διαδικτυακά, εκπαιδευτικών του χώρου της ΠΕ από όλες τις γωνιές της Ελλάδας, καθώς και παρακολούθησης εισηγητών που δεν θα είχαν την ευκαιρία σε καμία άλλη περίπτωση. Τα ΚΠΕ σιγά σιγά άρχισαν να σχεδιάζουν και να υλοποιούν εξ αποστάσεως εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία, δίνοντας την ευκαιρία στους μαθητές να βιώσουν και κάτι διαφορετικό από τα μαθήματα. Φάνηκε ότι τα σχολεία το είχαν ανάγκη. Τα μαθήματα webex είχαν κουράσει, έπρεπε οι εκπαιδευτικοί να δώσουν άλλα ερεθίσματα στους&nbsp;μαθητές. Σε καμία περίπτωση όμως με την αποτελεσματικότητα των ζωντανών προγραμμάτων και ειδικά των πολυήμερων των ΚΠΕ.

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση&nbsp;στην Ελλάδα από το 2010 μέχρι το 2020&nbsp;

Ευγενία Φλογαΐτη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ

Σε όλες τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης της χώρας συγχωνεύονται οι 3 Σχολικές Δραστηριότητες (ΠΕ, ΑΥ, ΠΘ) υπό το συντονισμό 1 Υπεύθυνου Σχολικών Δραστηριοτήτων σε κάθε Δ/νση Αθμιας και Βθμιας. Εξαιρούνται οι 7 Διευθύνσεις της Αττικής, οι 2 της Θεσσαλονίκης και η Αχαΐα, όπου εξακολουθεί να υφίστανται από 1 Υπεύθυνος ανά Σχολική Δραστηριότητα σε κάθε Δ/νση Αθμιας και Βθμιας.&nbsp; Όσον αφορά τα Κέντρα Για την ιστορία αναφέρω ότι το 1993 ιδρύεται και λειτουργεί το πρώτο ΚΠΕ στην Κλειτορία. Στα χρόνια που ακολουθούν ο αριθμός αυξάνεται φθάνοντας το 2011 στα 69 ΚΠΕ. Την χρονιά εκείνη μετά από συγχωνεύσεις και καταργήσεις σταθεροποιούνται μέχρι σήμερα στα 53. Για να ιδρυθεί ΚΠΕ προβλέπεται η πρόταση του οικείου Δήμου με την παραχώρηση των κτιριακών υποδομών και τη δέσμευση της υποστήριξης των ΚΠΕ. Μέχρι το 2011 τα Κέντρα στελεχώνονται κατά καιρούς με 5, 7 ή και 9 εκπαιδευτικούς σε αναλογία με τις βαθμίδες της εκπαίδευσης (π.χ 5 εκπαιδευτικοί σημαίνει&nbsp;3 από την βθμια και 2 από την Αθμια κ.λ.π). Το 2011 ο&nbsp;αριθμός των εκπαιδευτικών που αποσπώνται στα Κέντρα γίνεται οριζόντια 5. Υπενθυμίζω ότι τα καθήκοντα των ΚΠΕ είναι: Επιμόρφωση εκπαιδευτικών – Εκπαιδευτικά Προγράμματα για μαθητές (μονοήμερα – διήμερα – τριήμερα) – Λειτουργία δικτύων – Παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού – Δράσεις για την τοπική κοινωνία. Τα ΚΠΕ έχουν δικαίωμα να επισκεφθούν μόνο όσα σχολεία υλοποιούν προγράμματα ΠΕ (μέχρι το 2016). Το 2016 διευρύνθηκε η δυνατότητα και μπορούν να επισκέπτονται τα ΚΠΕ και όσα σχολεία εμπλέκονται σε Ερευνητικές Εργασίες,

Ζώνη Βιωματικών Δραστηριοτήτων των ΕΠΑΛ&nbsp;κ.λ.π. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Από το&nbsp;2012 μέχρι το 2015 μετονομάζονται προσωρινά σε Κέντρα Δια Βίου Μάθησης για το Περιβάλλον και την Αειφορία χωρίς όμως να αλλάξει το θεσμικό τους πλαίσιο. Πρόκειται για μια ευκαιριακή λύση προκειμένου να συνεχιστεί η χρηματοδότηση από το&nbsp;ΕΣΠΑ. Το καθεστώς τόσο των Κέντρων όσο και των υπεύθυνων παραμένει το ίδιο μέχρι που αλλάζει νομικά το 2018 αλλά ουσιαστικά παραμένει ως έχει γιατί ο νόμος δεν εφαρμόστηκε. Τα στελέχη και των δύο θεσμοί λειτουργούν μέχρι σήμερα με συνεχείς παρατάσεις της θητείας από το 2011 και 2012. Επισημαίνω επίσης ότι ο αριθμός των στελεχών στους 2 θεσμούς έφθασε στο απόγειο του κατά τα έτη 2006-2011. Όσον αφορά το σχολείο και την εφαρμογή της ΠΕ &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Όπως αναφέραμε προηγουμένως το 1990/1 θεσπίζεται η προαιρετική&nbsp;εφαρμογή της ΠΕ στα σχολεία της Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης εκτός ωρολογίου προγράμματος. Το 2002 με την θεσμοθέτηση της ευέλικτης ζώνης στο Δημοτικό θεσπίζεται χρόνος εντός ωρολογίου προγράμματος και σταδιακά επεκτείνεται και στις άλλες βαθμίδες μέσω διαφόρων θεσμών που κατά καιρούς προβλέπονται όπως οι ερευνητικές εργασίες, τα πρόζεκτ, οι θεματικές εβδομάδες, η ζώνη βιωματικών δραστηριοτήτων των ΕΠΑΛ κ.λ.π. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Σήμερα έχουν καταργηθεί σχεδόν όλοι αυτοί οι θεσμοί. Την τρέχουσα χρονιά λειτούργησε πιλοτικά ένας νέος θεσμός αυτός των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων που αφορά στην Αθμια εκπαίδευση και το Γυμνάσιο. Προβλέπει χρόνο εντός του ωρολογίου προγράμματος και εστιάζει σε ικανότητες που αποτελούν στόχους της ΠΕ, ενώ προβλέπει και θεματικές που αφορούν ιδιαίτερα την ΠΕ. Ο θεσμός

Για να κατανοήσουμε τι συνέβη στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ) τα τελευταία 10 χρόνια στη χώρα μας θα πρέπει να δούμε το θέμα από 3 πλευρές. Τη θεσμική όσον αφορά τα στελέχη και το σχολείο, την θεωρητική-εννοιολογική και την ουσία της πράξης. &nbsp;&nbsp;&nbsp;Το τελευταίο δεν θα το αγγίξω γιατί δεν το γνωρίζω. Δηλαδή δεν έχω ιδέα τι γίνεται πραγματικά στα σχολεία και τι μαθησιακοί στόχοι επιτυγχάνονται. Γι’ αυτό χρειάζεται έρευνα την οποία δεν έχω κάνει και από ό,τι γνωρίζω δεν έχει γίνει ποτέ. Η συζήτηση για την έλλειψη αξιολόγησης της ΠΕ στο σχολείο είναι ατέρμονη, συνεχίζει δεκαετίες τώρα, και δεν θα επεκταθώ εδώ σήμερα. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Σε σχέση με την εννοιολογική-θεωρητική&nbsp;εξέλιξη αυτή σχετίζεται με την πρόσδεση της ΠΕ στο άρμα της αειφορίας. Η πρόσδεση αυτή ενίσχυσε την προβληματική της ΠΕ στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο καθώς και την στόχευσή της στην πολιτειότητα και τη δημοκρατία. Όσον αφορά τις αποφάσεις και τις δράσεις των Ηνωμένων Εθνών που επηρεάζουν τη πρακτική στα σχολεία της χώρας μας σημειώνουμε ότι το 2015 τελείωσε η δεκαετία της Εκπαίδευσης για την Αειφορία και από το&nbsp;2017 η ΠΕ ως εκπαίδευση για την αειφορία ενεπλάκη στην λογική της επίτευξης των 17 στόχων της αειφόρου ανάπτυξης του ΟΗΕ. Η τρίτη πλευρά είναι η θεσμική και σε αυτή θα επικεντρωθώ στη συνέχεια &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Κάνοντας μια αναδρομή του τι συνέβη στην ΠΕ στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία σε θεσμικό πεδίο θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι στην ουσία πολύ λίγα πράγματα φαίνεται να έχουν αλλάξει&nbsp;από το 1990 που θεσμοθετήθηκε στη χώρα μας.

Οι όποιες διαφορές παρατηρούνται αφορούν κυρίως διοικητικά θέματα (στελέχωσης, οικονομικά κ.λ.π.). Μια πρώτη αλλαγή διαπιστώνεται το 2011 ενώ κομβική χρονολογία αλλαγής είναι το 2018 και σε αυτή θα αναφερθούμε εκτενέστερα στη συνέχεια. Για να παρακολουθήσουμε καλύτερα την εξέλιξη των θεσμών υπενθυμίζω&nbsp;με συντομία ότι το 1990/91 θεσμοθετήθηκαν: η υλοποίηση προγραμμάτων ΠΕ, προαιρετικών, εκτός ωρών διδασκαλίας στη Αθμια και Βθμια εκπαίδευση,&nbsp;οι Υπεύθυνοι ΠΕ και τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης - ΚΠΕ (Ν. 1892/90 ΦΕΚ 101/τ. Α / 31-07- 1990. Όσον αφορά τους Υπεύθυνους ΠΕ Σε γενικές γραμμές θεσπίζονται 2 /νομό ένας Αθμιας ένας Βθμιας εκπαίδευσης εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων και των&nbsp;&nbsp;νησιωτικών περιοχών όπου είναι περισσότεροι. Υπενθυμίζω τα καθήκοντα των υπευθύνων: α)Υποστήριξη προγραμμάτων ΠΕ στα σχολεία Α/θμιας και Β/θμιας. β)Συνεργασία με τα ΚΠΕ για τις επισκέψεις των σχολείων και τα επιμορφωτικά σεμινάρια. Τα ΚΠΕ δεν επιτρέπεται να επικοινωνούν με τα σχολεία παρά μόνο διαμέσου των Υπεύθυνων ΠΕ &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Στο μεταξύ μέχρι το 2010 σταδιακά η ΠΕ χάνει την μοναδικότητα στις καινοτομίες, θεσμοθετούνται και άλλες όπως η αγωγή υγείας (ΑΥ) και τα πολιτιστικά θέματα (ΠΘ) και οι ανάλογοι υπεύθυνοι (1995 και 2006 αντίστοιχα) &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Το 2011 συμβαίνει μια σημαντική αλλαγή η οποία ισχύει μέχρι σήμερα:

Πολλές εκδηλώσεις παρουσίασης προγραμμάτων ή έργων των μαθητών βρήκαν τη διαδικτυακή διέξοδο και οργανώθηκαν με αυτό τον τρόπο, δίνοντας την ευκαιρία στους μαθητές μας να νιώσουν αυτή την χαρά της παρουσίασης της δουλειάς τους και της έστω και διαδικτυακά αλληλεπίδρασης με παιδιά άλλων σχολείων. Ποια ήταν η ανταπόκριση των σχολείων; Τα προγράμματα ΠΕ που δηλώθηκαν το φθινόπωρο του 2020 ήταν αισθητά λιγότερα, τουλάχιστον σε όσες διευθύνσεις αθμιας και βθμιας είχαμε ανταλλαγή τέτοιων στοιχείων. Χωρίς να έχω στατιστικά από όλη την χώρα, είχαμε περίπου το 30% των προγραμμάτων των προ πανδημίας ετών. Αρκετοί ενεργοί εκπαιδευτικοί στο χώρο της ΠΕ αρνήθηκαν να μπουν σε αυτή τη διαδικασία είτε λόγω κόπωσης, είτε λόγω εμποδίων που έθεσε το υπουργείο για την προστασία από την πανδημία (π.χ. τη δημιουργία μικτής εθελοντικής ομάδας από διάφορα τμήματα στη δευτεροβάθμια). Άλλοι προσπάθησαν, έστω να δηλώσουν πρόγραμμα, χωρίς να γνωρίζουν τι θα καταφέρουν να κάνουν τελικά. Στην πράξη, φάνηκε ότι ήταν μία πολύ δύσκολη χρονιά και ελάχιστοι στόχοι επιτεύχθηκαν. Η έλλειψη δυνατότητας εξωσχολικών δράσεων, τα κλειστά τμήματα ή σχολεία για το μεγαλύτερο διάστημα, η παντελής απουσία επαφής με τη φύση, η σύνδεση με την οποία είναι πρωταρχικής σημασίας στην ΠΕ, και όλα τα αρνητικά συναισθήματα εκπαιδευτικών και μαθητών-αποτέλεσμα της πανδημίας δεν ευνόησαν το δέσιμο των περιβαλλοντικών ομάδων και την ποιοτική εξέλιξή τους. Από το φετινό διαδικτυακό φεστιβάλ παρουσίασης είδα ότι υπήρξε κάτι θετικό, μία αναγκαστική ίσως στροφή των προγραμμάτων σε ενδοσχολικές δράσεις (τη βελτίωσή του σχολικού χώρου με διάφορες κατασκευές και

δημιουργία κήπων που απαιτούσαν την φροντίδα των μαθητών). Αν οι μαθητές αισθανθούν το σχολείο δικό τους χώρο και θέλουν να το ομορφύνουν είναι μία καλή αρχή για την ΠΕ και το αειφόρο σχολείο. Το υπουργείο από την πλευρά του, μπροστά σε όλα τα μέτωπα που είχε να αντιμετωπίσει, δεν έδωσε καμία πρόταση για ασφαλείς εξόδους από το σχολείο, ακόμη και στα ειδικά σχολεία που ήταν ανοιχτά όλη τη χρονιά. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα σε ένα ειδικό σχολείο ήταν ότι δεν υπήρχε δυνατότητα έγκρισης επίσκεψης σε δάσος δίπλα από το σχολείο μίας ολιγομελούς ομάδας που παρέμενε μέσα στο ίδιο κτίριο όλο το πρωινό. Το γεγονός αυτό περιόρισε τις δράσεις των περιβαλλοντικών ομάδων στο προαύλιο και στην τάξη όταν τα σχολεία ήταν ανοιχτά ή στη συνεργασία από το διαδίκτυο όταν τα σχολεία ήταν κλειστά. Η τελευταία βέβαια περιορίστηκε κυρίως στη διεκπεραίωση έρευνας, συλλογής υλικού και δημιουργίας, στην καλύτερη περίπτωση, ενός τελικού προϊόντος παρουσίασης, π.χ. βίντεο. Αυτό είναι ένα θέμα που περιόριζε την άνθιση της ΠΕ στο σχολείο και πριν την πανδημία. Εμπόδια για εξωσχολικές δράσεις, εγκρίσεις μετακινήσεων (παρά την απλοποίηση της διαδικασίας στην τελευταία αλλαγή του νόμου), εγκρίσεις γονέων για κάθε συμμετοχή ή έκθεση του παιδιού, ένα βουνό γραφειοκρατίας που ανακόπτει τον ενθουσιασμό των εκπαιδευτικών του χώρου. Τώρα, που τελειώνει η χρονιά θα δούμε πόσα από τα λίγα προγράμματα που δηλώθηκαν στην αρχή, τελικά προχώρησαν.&nbsp;Το ότι έγινε φεστιβάλ παρουσίασης έστω και λίγων προγραμμάτων δίνει ένα μήνυμα αισιοδοξίας. Υπάρχουν σπίθες ακόμη, η φωτιά δεν έσβησε. Η ΠΕ επιβίωσε, κουρελιασμένη, κουτσή, αλλά επιβίωσε.&nbsp;

https://api.bookcreator.com/users/v2/JJqISQG5bJTFLABNJAk67Gyyy263/books/tXMrCBbAQa2sliUM6NGPRg/assets/HzNtTrE5RXefhg2w4-Qj7g.jpeg?width=605&height=810

Εισαγωγή - Αλέκος Γεωργόπουλος Π.Ε, ένα άλλο μοντέλο εκπαίδευσης - Φώτης Ποντικάκης Π.Ε. και Δημοκρατία - Γιώργος Μπλιώνης Η Π.Ε. στην Ελλάδα 2010 -2020 - Ευγενία Φλογαϊτη Οι επιπτώσεις της πανδημίας στα προγράμματα Π.Ε. - Αντωνία Δαρδιώτη Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση - Ηλίας Βρυώνης

06 12 34 74 84 96

Μπορείτε να δείτε το βίντεο της εκδήλωσης πατώντας δίπλα.

Οι Πράσινοι στο διαδίκτυο: <a href="https://prasinoi.eu/">https://prasinoi.eu/</a>

Βίντεο εκδήλωσης για Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Πανδημία

γνωρίζειν, άλλους τύπους γνώσης και μάλιστα ριζοσπαστικοποιώντας το περιεχόμενο των προγραμμάτων που «τρέχουν», έτσι ώστε να συμπεριληφθούν και να βρουν χώρο να εκφραστούν οι υποκειμενικότητες (πχ τα συναισθήματα) των παιδιών, να μιλήσουμε και να κριτικάρουμε τις κρυμμένες αξίες στις επιλογές, περιβαλλοντικές και όχι μόνο, της πολιτικής εξουσίας, συντονίζοντας εν τέλει το σχολείο με τα κοινωνικά δρώμενα;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Ηλίας Βρυώνης

Αγαπητοί/ές συνάδελφοι, φίλοι και φίλες σας μεταφέρω θερμούς χαιρετισμούς από το ΔΣ της ΠΕΕΚΠΕ. Ευχαριστούμε για την πρόσκληση.&nbsp; Είναι γνωστό σε όλους μας ότι διανύουμε μια πολύ δύσκολή περίοδο στο χώρο της εκπαίδευσης, την περίοδο της πανδημίας, με τα νέα δεδομένα στα οποία κληθήκαμε να εργαστούμε και να δράσουμε. Παρά τις ειδικές συνθήκες, ο 31 χρονος θεσμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και οι φορείς που τη στηρίζουν, συνεχίζει να λειτουργεί. Α. Η Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε. Η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε.) είναι μια επιστημονική Ένωση - κοινότητα. Τα μέλη μας είναι Εκπαιδευτικοί Σχολείων, Υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.)/ Σχολικών Δραστηριοτήτων, Εκπαιδευτικοί Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.), Σ.Ε.Ε. για την Αειφορία καθώς και πανεπιστημιακοί δάσκαλοι εξειδικευμένοι στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και μεταπτυχιακοί φοιτητές παιδαγωγικών ή άλλων τμημάτων σχετικών με την Π.Ε. Στόχοι μας είναι πολλοί, αλλά θα σταθώ μεταξύ άλλων ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;στο 8ο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ, τον Σεπτέμβριο του 2020, με τον όχι τυχαίο τίτλο «Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με στόχο την Αειφορία στην εποχή της κλιματικής αλλαγής» που αποτέλεσε το κύριο βήμα

σύγχρονης έκφρασης της επιστημονικής κοινότητας ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;στην έκδοση του Επιστημονικού Περιοδικού με τίτλο «Για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση», έντυπη από το 1994 και ηλεκτρονική από το 2012 που το επιμελείται το Παράρτημα Κ. Μακεδονίας. ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Στις θεσμικές παρεμβάσεις μας για την αναβάθμιση και υποστήριξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Β. Ο θεσμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) Ο θεσμός της Π.Ε.&nbsp;αποτέλεσε διαχρονικά, οδηγό και στήριγμα για την εφαρμογή μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στη σχολική πραγματικότητα. Αφετηρία πολλαπλών αλλαγών και εκσυγχρονισμού στις μεθοδολογίες και τις παιδαγωγικές τεχνικές καθώς και της ένταξης άλλων καινοτομιών στην εκπαίδευση. Ξεκίνησε άτυπα τη δεκαετία του 80, εισήχθη ως καινοτόμος θεσμός στις αρχές του 90 και εδώ και 31 χρόνια τώρα ευαισθητοποιεί χιλιάδες μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς, και πολίτες στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα. Ιδιαίτερα μάλιστα στις σημερινές συνθήκες της κλιματικής κρίσης, η αναβάθμιση και η υποστήριξή του, κρίνεται τόσο αναγκαία όσο ποτέ. Ο θεσμός Περιλαμβάνει : α. τον κεντρικό του πυρήνα που είναι τα πολύμηνα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) στα σχολεία. Εδώ θα ήθελα να μεταφέρω την ανησυχία του Δ.Σ. της Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε. για την υλοποίηση των προγραμμάτων Π.Ε., διότι με την πολύωρη&nbsp;ένταξη των πολυθεματικών Εργαστηρίων δεξιοτήτων, ιδίως στην ευέλικτη ζώνη της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης,

Υπήρχε κάτι θετικό σε όλη αυτή την ιστορία; Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κρατήσουμε για το μέλλον με την επιστροφή μας στην κανονικότητα, το οποίο θα λειτουργήσει θετικά για την αποστολή της ΠΕ; Πρώτο από όλα, κρατάμε τις συνεργασίες που αναπτύχθηκαν και τη δυνατότητα δωρεάν εξ αποστάσεως επιμόρφωσης της εκπαιδευτικής κοινότητας, χωρίς φυσικά να υποκαταστήσουμε τα ζωντανά βιωματικά αναντικατάστατα σεμινάρια. Η συνεργασία, ως βίωμα, ήδη μας έχει εξελίξει ένα βήμα προς την απαραίτητη συλλογικότητα που απαιτεί η αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Δεύτερον, κρατάμε στη μνήμη μας το δεδομένο ότι οι δεμένες ομάδες εκπαιδευτικών και μαθητών άντεξαν το σοκ της άνοιξης του 2020 και συνέχισαν να υπάρχουν, γεγονός που πρέπει να στρέψει το ενδιαφέρον μας σε μεθόδους εμψύχωσης των περιβαλλοντικών ομάδων και να μας ωθήσει να ιεραρχήσουμε διαφορετικά τους στόχους που βάζουμε στα προγράμματα ή στα δίκτυα εκπαιδευτικών ΠΕ. Τρίτον, τα μέτρα για την πανδημία (κλειστά καφέ και εστιατόρια, κλειστή αγορά) οδήγησαν πολλούς από εμάς στην πρωταρχική μας ανάγκη σύνδεσης με τη φύση, ακόμη και σε μικρές οάσεις φύσης μέσα ή δίπλα στις μεγάλες πόλεις. Το περπάτημα ή το ποδήλατο μπήκε για πρώτη φορά στη ζωή πολλών και έγινε καθημερινή συνήθεια, ως μόνη διέξοδος αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου.&nbsp;Για πρώτη φορά είδαμε τις πόλεις χωρίς αυτοκίνητα και αντιληφθήκαμε την αξία του δημόσιου ελεύθερου χώρου. Αυτό το βίωμα είναι κάτι που η ΠΕ πρέπει να αξιοποιήσει, από τη μια στη στροφή όλων και ειδικά των νέων προς τη διεκδίκηση για δημόσιο χώρο, πράσινο, περιπατητικές διαδρομές και ποδηλατόδρομους στις πόλεις μας, ειδικά

τώρα που βιωματικά αναγνώρισαν την αξία τους. Και από την άλλη, να ξαναφέρει, τώρα που ένιωσαν έντονα αυτή την ανάγκη, τα παιδιά σε αληθινή επαφή με τη φύση, με περισσότερες βιωματικές δραστηριότητες επανασύνδεσης με αυτή και τα υπόλοιπα όντα του πλανήτη, να νιώσουν και όχι να ακούσουν θεωρητικά ότι είναι μέρος του όλου και ότι είμαστε συνδεδεμένοι με κάθε τι γύρω μας, έτσι ώστε να ξεφύγουμε από την ανθρωποκεντρική μας προσέγγιση, του κυρίαρχου είδους του πλανήτη που παίρνει και δεν δίνει τίποτα και τα δεινά που έχει επιφέρει αυτή. Τέλος, η πανδημία κλόνισε την ιεράρχηση των αξιών μας, άλλη μία ευκαιρία που η ΠΕ, ως εκπαίδευση αξιών, καλείται να αξιοποιήσει. Τώρα που βιώσαμε όλοι μία τέτοια παγκόσμια κρίση, είναι η εποχή που πρέπει να καλέσουμε τους μαθητές μας να απαντήσουν στο ερώτημα σε τι κόσμο θέλουν να ζουν και πώς θέλουν να ζουν, αναπτύσσοντας θετικά οράματα για το μέλλον του πλανήτη που θα τους οδηγήσουν και σε προσωπικές αλλαγές και προς την επιθυμητή δράση. Η πανδημία ήταν ακόμη ένα καμπανάκι για όλη την ανθρωπότητα ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, η συρρίκνωση των φυσικών οικοσυστημάτων, ο συνωστισμός μας στις μεγάλες πόλεις, είναι η αιτία του κακού που επιτέλους πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως προτεραιότητα και να μην στρέφουμε το κεφάλι μας αλλού. Και για αυτό η ΠΕ τώρα περισσότερο από ποτέ είναι επιτακτική.&nbsp;

Τίποτα από αυτά που είχαν σχεδιάσει δεν μπορούσε να γίνει γιατί απαιτούσε συνύπαρξη, εξωτερικές δράσεις και εκδηλώσεις και επαφή με άλλους εκτός σχολείου που είχαν απαγορευτεί. Ακόμη και οι εκπαιδευτικές επισκέψεις σε Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ), αλλά και οι υπόλοιπες εκπαιδευτικές εκδρομές, που πάντα ενισχύουν τις ομάδες δεν ήταν δυνατόν να γίνουν προς μεγάλη απογοήτευση μαθητών και εκπαιδευτικών. Το διάστημα που τα σχολεία ήταν κλειστά οι περιβαλλοντικές ομάδες (μαθητές και εκπαιδευτικός/οί με ρόλο εμψυχωτή/ών) διατηρήθηκαν στη ζωή με ομάδες messenger, viber, fb κ.α. που κράτησαν την επικοινωνία μεταξύ των μελών των ομάδων. Έτσι, μέσα από την ανταλλαγή συναισθημάτων, σκέψεων ή/και εικόνων από την πανδημία παρέμειναν ζωντανές. Φυσικά, εφόσον δεν ήταν δυνατόν να υλοποιήσουν τα αρχικά τους σχέδια, άλλαξαν κατεύθυνση και λειτούργησαν κυρίως ενισχυτικά σε ψυχολογικό επίπεδο, με μία προσμονή όμως της επαναφοράς της κανονικότητας και της δυνατότητας διά ζώσης εκδηλώσεων, δράσεων ή εκδρομών. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και σε όσες ομάδες εκπαιδευτικών του χώρου της ΠΕ είχαν συνδεθεί προ Covid, μέσα από μία σειρά κοινών δράσεων: σεμιναρίων, συναντήσεων, εκδρομών κ.λπ. Παρέμειναν ζωντανές και δεν διαλύθηκαν εντελώς, μέσω της διαδικτυακής επικοινωνίας, με την προσμονή ότι θα ξανασυναντηθούν και θα ξαναδημιουργήσουν.

Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι ο χώρος της ΠΕ στο σχολείο στηρίζεται στην εθελοντική ανάληψη προγράμματος από τους εκπαιδευτικούς. Ο εθελοντικός χαρακτήρας του προγράμματος είναι εντονότερος στη δευτεροβάθμια γιατί υλοποιείται εκτός ωρολογίου προγράμματος και επιπλέον με όσους/ες μαθητές/τρες το επιθυμούν. Η εκπαιδευτική κοινότητα, λοιπόν, σε πολύ μεγάλη πίεση για να ανταπεξέλθει στην εξ αποστάσεως διδασκαλία των μαθημάτων του αναλυτικού προγράμματος με ένα τεράστιο όγκο δουλειάς για την προετοιμασία των μαθημάτων και την επιμόρφωση σε νέα εργαλεία που απαιτούσε πολλές ώρες μπροστά σε υπολογιστή, δεν θα μπορούσε να έχει απόθεμα δυνάμεων για ΠΕ. Η θέση των υποστηρικτικών δομών (υπεύθυνων ΠΕ και ΚΠΕ) από την άλλη, μπροστά σε αυτή την κατάσταση, ήταν πάρα πολύ λεπτή… Πώς να τους επιβαρύνουμε με έξτρα σεμινάρια, ακόμη και ένα e-mail προς τους εκπαιδευτικούς που είχαν αναλάβει προγράμματα ΠΕ έπρεπε να γραφεί με μεγάλη προσοχή και σεβασμό στην κατάσταση που βιώναμε όλοι. Έτσι στην αρχή, ο ρόλος μας ήταν κυρίως εμψυχωτικός, κατανόησης και θετικής ενίσχυσης των εκπαιδευτικών. Οι εκδηλώσεις λήξης-παρουσίασης των προγραμμάτων ή των δικτύων (μαθητικά φεστιβάλ, συνέδρια, εκθέσεις κ.λπ.) που είθισται να γίνονται στο τέλος της σχολικής χρονιάς, επίσης ακυρώθηκαν όλες. Τα περισσότερα προγράμματα λοιπόν του σχολικού έτους 2019-20 δεν ολοκληρώθηκαν.

δουλέψαμε συναινετικά. Ένα ήταν το σημείο έντονης διαφωνίας αυτό των προσόντων για την κατάληψη των θέσεων στους θεσμούς. Παλιό ζήτημα όσο και καινούργιο η σύγκρουση ανάμεσα στα ακαδημαϊκά κριτήρια και την εμπειρία. Εδώ βέβαια μπερδεύτηκαν και συνδικαλιστικά και ατομικά συμφέρονται τα οποία καθένας μας μπορεί να κατανοήσει. Η συναίνεσή δεν επετεύχθη και παραδώσαμε στον Γενικό Γραμματέα 2 εκδοχές. Ο ίδιος έκλινε βέβαια ως ακαδημαϊκός προς την ενίσχυση των ακαδημαϊκών κριτήριων. Στη συνέχεια η πρόταση αυτή παρουσιάστηκε στα στελέχη του ΥΠΕΠΘ, διευθυντές και συμβούλους κλπ. Και εκεί φάνηκαν ανάγλυφα τα προβλήματα σε 2 επίπεδα: Η αναβάθμιση των προσόντων προς ακαδημαϊκά συνάντησε σθεναρή αντίδραση με συνδικαλιστική και κομματική λογική κυρίως από τα κατώτερα στελέχη του Υπουργείου που πρότειναν να μην αλλάξουμε τίποτε γιατί όλα είναι καλά ώς έχουν. Άσε που θα δυσαρεστηθεί και η εκλογική πελατεία και πιθανόν θα χαθούν ψήφοι. Το δεύτερο επίπεδο, και το βασικότερο, ήταν το κόστος το οποίο κρίθηκε ιδιαίτερα υψηλό.&nbsp;Η πρόταση αυτή είναι αλήθεια ότι υποστήριζε&nbsp;τους 2 υπάρχοντες θεσμούς και συμπλήρωνε και καινούργιους. Είναι γεγονός ότι από την αρχή ο ΓΓ μας επεσήμανε σε όλους τους τόνους το θέμα του κόστους. Προκειμένου λοιπόν να μην προχωρήσουμε σε εκ βάθρων επανασχεδιασμούς προσπαθούσαμε να κάνουμε οικονομία παίζοντας τη κολοκυθιά. Όχι 7 αλλά 5 ή 6 ή 4 στα ΚΠΕ ή πόσοι υπεύθυνοι και πού. Η πρόταση λοιπόν ουσιαστικά απορρίφθηκε με τη λογική ότι&nbsp;δεν είναι δυνατό να επωμισθεί η Πολιτεία τόσο μεγάλο κόστος και με επιχείρημα μεταξύ άλλων ότι τελικά η ΠΕ δείχνει να αφορά μικρή μερίδα της εκπαιδευτικής κοινότητας, γύρω στο 10%.

Ο ΓΓ βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση γιατί έπρεπε να σώσει την κατάσταση ελαχιστοποιώντας το κόστος. Συζητώντας λοιπόν με 2 Πανεπιστημιακούς, ο ένας ήμουν εγώ, και με τα στελέχη του υπουργείου υπέβαλλε τελικά μια πρόταση η οποία&nbsp;εγκρίθηκε και έγινε το περιεχόμενο του Νόμου&nbsp;4547/2018 που μετά το θάνατό του ψηφίστηκε. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ο νόμος αυτός ήταν προϊόν συμβιβασμού ανάμεσα στην πρόταση της επιτροπής και της άποψης των στελεχών του Υπουργείου και βάσει αυτού 1.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ιδρύονται 61 Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία (ΚΕΑ) όπου συγχωνεύονται&nbsp;οι 2 θεσμοί σε 1 δηλαδή&nbsp;ο ρόλος των Υπευθύνων αποδίδεται στα Κέντρα. Διατηρήθηκε, δηλαδή, η δομή στην οποία είχαν ήδη επενδυθεί πολλά χρήματα, αλλάζοντας τον ρόλο της και καθιστώντας πραγματικότητα την επιζητούμενη συνέργεια του τριπόλου ΚΠΕ-Υπεύθυνος-Σχολείο της αρχικής πρότασης. 2.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Προσομοιάζοντας το προτεινόμενο Επιστημονικό Συμβούλιο τοποθετείται ένας&nbsp;Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Εκπαίδευσης για την Αειφορία σε κάθε Περιφερειακό Κέντρο Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού - ΠΕΚΕΣ (21 συνολικά). Τα καθήκοντα τους είναι ο Συντονισμός και η εποπτεία των ΚΕΑ και η υποστήριξη των δράσεων Εκπαίδευσης για την Αειφορία. 3.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ιδρύθηκε στο ΥΠΕΠΘ Διεύθυνση υποστήριξης προγραμμάτων και εκπαίδευσης για την αειφορία . Περιλαμβάνει 4 τμήματα όπου το ένα είναι το Τμήμα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία. Θεωρώ ότι με νόμο αυτό ο&nbsp;ΓΓ κατάφερε να εξορθολογίσει τη κατάσταση και να δώσει καινούργια ώθηση στους

Για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση-ΠΕ Αλέκος Γεωργόπουλος

Πάνε εδώ και 40 χρόνια που η ΠΕ ήρθε στην Ελλάδα και φαίνεται ότι ρίζωσε για τα καλά. Εκατοντάδες σεμινάρια και χιλιάδες προγράμματα και εκπαιδευτικοί έχουν κατά καιρούς εμπλακεί, δημιουργώντας μια κουλτούρα που γρήγορα απέκτησε τα δικά της πολιτισμικά χρώματα, συγκίνησε πολύ κόσμο, αναφέρθηκε σε άρθρα εφημερίδων, περιοδικών, εκπομπές ραδιοφώνου και τηλεόρασης, φτάνοντας έτσι να συγκροτήσει μια μίνι πολιτιστική επανάσταση με τα εμβλήματά της , το λεξιλόγιό της και συγκροτώντας μια διακριτή κοινωνική ομάδα που παλεύει για το καλύτερο. Συνιστά απάντηση σε δύο μεγάλα γεγονότα που οι κοινωνίες βίωναν τραυματικά κατά την περίοδο εκείνη: το ένα ήταν η πλανητική οικολογική κρίση που μόλις είχε εμφανιστεί πριν μερικά χρόνια και το άλλο (ειδικά για την Ελλάδα φάνηκε να έχει μεγάλη βαρύτητα) ήταν η τερατώδης εκπαιδευτική εκτροπή που συνόδευε ένα σχολείο που λίγο-πολύ το είχαμε υποστεί όλες και όλοι μας: άξενο, καταπιεστικό, χωρίς έμπνευση και ενδιαφέρον για τα παιδιά, νοησιαρχικό. Ήταν ένας χώρος όπου οι κατεξοχήν ενδιαφερόμενες/οι ουδέποτε ρωτιούνταν «εσείς τι θέλετε να κάνουμε; εσείς τι λέτε για όλα αυτά;»&nbsp; Τα εμβληματικά χαρακτηριστικά της ΠΕ ήταν και ακόμη είναι η δουλειά σε ομάδες (ομαδοσυνεργατική), οι έξοδοι από το σχολείο για μια πιο άμεση εξέταση των περιβαλλοντικών ζητημάτων από τα παιδιά,

η διαφορετική διαχείριση του χρόνου σε μεγαλύτερες ενότητες και όχι στα 40λεπτα της διδακτικής ώρας, η δυνατότητα που είχαν τα παιδιά να προτείνουν και να δουν τις προτάσεις τους να υλοποιούνται και η ολιστικότητα που ήθελε να εκπαιδεύονται τα παιδιά ως ολόκληροι άνθρωποι (σώμα, πνεύμα, συναίσθημα).&nbsp; Αυτά τα συστατικά της χρησίμευσαν ως εργαλεία για να προωθηθεί η αλλαγή του χαρακτήρα του σχολείου, μάλιστα προς πιο δημοκρατικές κατευθύνσεις, όπου εκπαιδευτικοί και παιδιά κατάφεραν να βιώσουν μια συλλογική ζωή ως ίσοι προς ίσους μέσα από τα προγράμματα (project) που «έτρεξαν», ενώ ταυτόχρονα θέσμισαν ένα χωρόχρονο όπου μάθαιναν εθελοντικά με

https://assets.api.bookcreator.com/templates/ZnPnPb6IoK7dznLAsRB6/assets/-MRzEqt0pe6aZDOsaGQ7.png?width=548&height=810

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Διαδικτυακή εκδήλωση, Παρασκευή 28-5-2021

γ) Η απώλεια της βιοποικιλότητας θεωρείται από πολλούς επιστήμονες ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος για την οικολογική ισορροπία και υποσκάπτει το μέλλον της ανθρωπότητας. δ) Το παράνομο εμπόριο αγρίων ζώων ή και η εκτροφή και εμπορία οικόσιτων ζώων, μπορεί να υποβοηθήσουν τις προϋποθέσεις για την εξάπλωση ασθενειών αλλά και τη δημιουργία νέων -μεταλλαγμένων μολυσματικών και παθογόνων παραγόντων (μικρόβια, ιοί). Προτείναμε στην πολιτεία ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;να διαφυλαχθεί και να συνεχισθεί ο χαρακτήρας της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με δραστηριότητες κυρίως στο φυσικό περιβάλλον και σε οικολογικά πεδία στην ύπαιθρο&nbsp;κοντά στα σχολεία. Είναι σημαντικό η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση να διατηρήσει την «τοπικότητα» και να γίνονται ακόμα και μαθήματα εκτός τάξης. ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;τα εκπαιδευτικά προγράμματα των ΚΠΕ, να μπορούν να διεξάγονται εξ’ ολοκλήρου στο πεδίο ή και αξιοποιώντας τις εγκαταστάσεις του εκάστοτε ΚΠΕ (εφόσον υπάρχουν οι απαιτούμενοι χώροι και μπορούν να τηρηθούν με ευχέρεια οι βασικοί κανόνες προφύλαξης). ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για τηλεκπαίδευση (συμπληρωματικά με την δια ζώσης εκπαίδευση), τηλεπιμόρφωση, παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, δικτυώσεις, ανάπτυξη συνεργασιών κ.ά. με τεχνικές σύγχρονης&nbsp;και ασύγχρονης εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης&nbsp;&nbsp; Ιδιαίτερα για την αξιοποίηση των ΤΠΕ&nbsp;προτείναμε: ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;επιμόρφωση των μελών των παιδαγωγικών ομάδων των ΚΠΕ και των Υπευθύνων Π.Ε./Σ.Δ. στην αξιοποίηση των ΤΠΕ ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;ανανέωση του εξοπλισμού των ΚΠΕ και των Υπευθύνων Π.Ε./Σ.Δ.

·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Το πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό που έχει παραχθεί από τα ΚΠΕ να είναι ψηφιοποιημένο και αναρτημένο όλο στο διαδίκτυο, με έμφαση στη δημιουργία ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού αλλά και έμφαση στην λειτουργία των θεματικών δικτύων που συντονίζουν τα ΚΠΕ ή/και οι Υπεύθυνοι Π.Ε./Σ.Δ., αλλά και να βοηθήσουν στη δικτύωση εκπαιδευτικών ή φορέων και το ξεκίνημα συνεργειών Τα χαρακτηριστικά της φετινής χρονιάς, χρονιάς πανδημίας ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;η έλλειψη ζωντανών δράσεων και η διαδικτυακή Π.Ε.&nbsp; ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;η συνέχεια (παρά τις δυσκολίες) υλοποίησης προγραμμάτων Π.Ε. και Σχολικών Δραστηριοτήτων στα σχολεία από τους εκπαιδευτικούς ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;η υλοποίηση εξ αποστάσεως προγραμμάτων για μαθητές από Υπευθύνους και ΚΠΕ ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;οι πανελλαδικές συνέργειες και συνεργασίες ανάμεσα σε Υπευθύνους και Κ.Π.Ε., με σχεδιασμό και υλοποίηση καθημερινών και πολλές φορές ταυτόχρονων σεμιναρίων/ ημερίδων σε ποικιλία θεματικών. ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;οι δομές της Π.Ε. (Υπεύθυνοι και Κ.Π.Ε.)με την εμπειρία και τη δραστηριότητά τους, απέδειξαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας αντανακλαστικά ευελιξίας, προσαρμογής και εγρήγορσης, προσφέροντας εκατοντάδες ώρες εθελοντικής μη αμειβόμενης επιμόρφωσης - μέσα από σύγχρονη κυρίως και ασύγχρονη επιμόρφωση - στους εκπαιδευτικούς όλης της χώρας. ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;η τεράστια συμμετοχή εκπαιδευτικών στα παραπάνω σεμινάρια – webinars, με πάνω από 1000 συμμετέχοντες σε πολλά από αυτά ·&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;η καταγραφή των στοιχείων από το ΥΠΑΙΘ σίγουρα θα αποτελέσει έκπληξη.&nbsp;&nbsp;

δημιουργείται ένα θολό τοπίο που ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. β. Μια κλασσική διπλή υποστηρικτική των προγραμμάτων και των εκπαιδευτικών δομή &nbsp; 1.&nbsp;Τους Υπεύθυνους Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης / Σχολικών Δραστηριοτήτων&nbsp;σε επίπεδο Διευθύνσεων Εκπαίδευσης. Είναι ένας θεσμός που αποτελεί τον ενδιάμεσο «κρίκο» ανάμεσα στις σχολικές μονάδες και τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.), συνεισφέροντας καταλυτικά στη μέχρι σήμερα υλοποίηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, διαδραματίζοντας παραγωγικό και ουσιαστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση των μαθητών και υποστηρίζοντας τους εκπαιδευτικούς στο σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων. Να σημειωθεί εδώ , το ζήτημα της ύπαρξης πολλών κενών θέσεων Υπευθύνων στις Δ/νσεις Εκπαίδευσης της χώρας. 2.&nbsp;Τα&nbsp;Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.)&nbsp;που αποτελούν μοναδικό δίκτυο δημόσιων, αποκεντρωμένων, πολλαπλά αξιολογημένων (από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς), αυτόνομων εκπαιδευτικών μονάδων ειδικού τύπου. Κόμβοι, που συνδέουν την εκπαιδευτική κοινότητα με τη βιώσιμη ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Από τον Ιούλιο του 1993 που είχαμε την ίδρυση του 1ου ΚΠΕ στην Κλειτορία Αχαΐας φτάσαμε να λειτουργούν σήμερα 53 ΚΠΕ. Να σημειωθεί ότι έχουν ιδρυθεί τα προηγούμενα χρόνια αλλά δεν λειτουργούν ακόμα άλλα 6 ΚΠΕ αλλά και ότι τα περισσότερα δεν είναι πλήρως στελεχωμένα (πολλά με έναν εκπαιδευτικό) ενώ λειτουργούν με ελλιπή χρηματοδότηση.

γ. Το νέο θεσμό των ΣΕΕ Εκπαίδευσης για την Αειφορία. Ένα νέο θεσμό με αυξημένα επιστημονικά προσόντα και καθοδηγητικό ρόλο. Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να εκφράσουμε την απορία μας για τη διαφαινόμενη «διαφοροποίηση» Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης από την Εκπαίδευση για την Αειφορία, με τη δημιουργία δυο ξεχωριστών μονάδων κάτω από το Τμήμα Α΄ Εκπαιδευτικής Καινοτομίας και Ενταξιακής Εκπαίδευσης του ΙΕΠ. Δηλαδή α)&nbsp;Τη Μονάδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Πολιτιστικών και Σχολικών Δραστηριοτήτων και β) τη Μονάδα Εργαστηρίων Δεξιοτήτων και Αειφορίας . &nbsp; Γ. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση σε συνθήκες πανδημίας Κατά τη γνώμη μας, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση θα έπρεπε να αποτελέσει προτεραιότητα για το ΥΠΑΙΘ αφού: α) Τα περιβαλλοντικά ζητήματα (όπως η κλιματική κρίση, η ρύπανση και η απώλεια της βιοποικιλότητας κ.ά.) όχι μόνο δεν είναι υποδεέστερα από τα ζητήματα προστασίας της υγείας, αλλά αντίθετα πολλές φορές αποτελούν είτε άμεσες αιτίες πολλών ασθενειών, είτε τα επιδεινώνουν δρώντας συνδυαστικά.&nbsp; β) Η εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή δημιουργεί επιπλέον πίεση όχι μόνο σε μεμονωμένα είδη και στα οικοσυστήματα αλλά και στις ανθρώπινες κοινωνίες, στις οποίες προξενεί εκτεταμένες καταστροφές και εκτοπίσεις πληθυσμών.

Δ. Οι προοπτικές &nbsp; Θεωρούμε ότι στην εφαρμογή&nbsp;της εθνικής πολιτικής για την Ενέργεια και το Κλίμα για την επόμενη δεκαετία, η εκπαίδευση και οι υφιστάμενες δομές της Π.Ε. που έχουν πολυετή εμπειρία και τεχνογνωσία θα πρέπει να βρεθούν στην πρώτη γραμμή με &nbsp;ενδυναμωμένο ρόλο και θεσμοθετημένο στην κατεύθυνση της κλιματικής εκπαίδευσης. Οι Υπεύθυνοι ΠΕ και ΣΔ, τα ΚΠΕ αλλά και οι ΣΕΕ για την Αειφορία, μπορούν να αποτελέσουν τον βασικό πυλώνα εισαγωγής της κλιματικής εκπαίδευσης σε όλα τα σχολεία της χώρας, σε όλες τις βαθμίδες. Η χώρα θα έχει έτσι μια&nbsp;συγκροτημένη και εφαρμοσμένη εθνική στρατηγική για την κλιματική εκπαίδευση, προσαρμοσμένη στα δεδομένα κάθε Περιφέρειας. &nbsp; Κλείνοντας θα θέλαμε και επιζητάμε τις απόψεις και τις σκέψεις των κομμάτων, των συλλογικοτήτων αλλά και των ενεργών πολιτών πάνω στα παραπάνω ζητήματα ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για βελτιωτικές προτάσεις που μπορούμε να κάνουμε μέσα από ένα ουσιαστικό και γόνιμο διάλογο ώστε να εξασφαλιστεί η απαραίτητη συναίνεση στον ευαίσθητο χώρο της εκπαίδευσης στη δύσκολη αυτή περίοδο. Ως ΠΕΕΚΠΕ διαθέτοντας την επιστημονική συγκρότηση και εμπειρία στην παροχή υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικού έργου επιθυμούμε να συμβάλλουμε, και θα κάνουμε ότι περισσότερο μπορούμε, στην εύρυθμη λειτουργία και αναβάθμιση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης προς όφελος των μαθητών και της κοινωνίας γενικότερα.&nbsp;

Name

Safari may block some audio or video from playing automatically and ‘read to me’ will skip these. You can configure this in Safari’s preferences.