ΑΘΗΝΑΙ-ΦΛΥΑ-ΥΜΗΤΤΟΣ

Το 49ο ΓΕΛ Αθήνας μαζί με το 1ο ΓΕΛ Χαλανδρίου και το 1ο ΓΕΛ Υμηττού δημιουργούν ένα νοητό τρίγωνο στον αστικό ιστό. Ένα τρίγωνο που περικλείει τις δικές μας ιστορίες, τις δικές μας αφηγήσεις, καθώς μετακινούμαστε στο χώρο και στο χρόνο για να συναντηθούμε μεταξύ μας και με την Ιστορία

ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ 49ου ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΑΥΤΟΙ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΣΑΝ ΚΑΙ ΕΜΑΣ

Η μετακίνηση: Παλιά όσο και η ίδια η ύπαρξη. Ως νόμο της φύσης την αντιλήφθηκαν οι αρχαίοι Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι. «Τά πάντα ῥεῖ» διαπίστωσαν και τη μελέτησαν ως συστατικό της εξέλιξης, της ανασύνθεσης και της δημιουργίας. Ως λύση ανάγκης, κατά κανόνα, την αναγνώρισαν οι άνθρωποι στη δική τους ζωή και την συνέδεσαν με την αναστάτωση, τη δοκιμασία και την καχυποψία. Ως ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο την καταγράφουν οι επιστήμονες και προσπαθούν να προσδιορίσουν τις αιτίες, τις συνέπειες και τις συνθήκες πραγματοποίησής της. Ως βίωμα, προσωπικό ή οικογενειακό, τη μετασχηματίζουν οι συγγραφείς σε λογοτεχνικό ανάγνωσμα.

Η μετακίνηση εγγράφεται στον τόπο. Οι άνθρωποι που την έζησαν την κουβαλούν στη μνήμη και στην ψυχή τους. Όσο πιο μακρινός ο τόπος, τόσο πιο μεγάλο το βάρος. Προσδιορίζει συνειδητά ή ασύνειδα την ταυτότητα, τον τρόπο αντίληψης και επικοινωνίας με τους άλλους αλλά και τον τρόπο διαμόρφωσης της νέας εστίας, σε συνάρτηση πάντα με τον βαθμό ανεκτικότητας του τόπου υποδοχής. Μέσα από τις διαδικασίες της ανταλλαγής, της προσαρμογής και της αφομοίωσης επιτυγχάνεται η ένταξη στο νέο περιβάλλον. Η δημιουργική καταστροφή του παλιού κόσμου και η ανασυγκρότηση του καινούριου, του ενοποιημένου σήμερα -παρά τις πολλές ανισότητες- ως απόρροια της μετακίνησης φωτογραφίζονται σε κάθε τόπο.

-Το κακό είναι τούτος ο κλειστός μικρός τόπος, είπε ο νέος. Τουλάχιστον, αν ήμουνα στην πόλη …
-Τώρα, εκεί θα ήταν πιο εύκολο να χαθείς, είπε ο Βένης. Ο τόπος είναι εδώ! Και άγγιξε με το δάχτυλο το μέτωπό του
-Ναι, είναι εκεί.
...

- Θα πεθάνουμε εδώ, γερό Κοσμά, Άκου που σου το λέω. Δε θα ξαναπατήσουμε τα χώματά μας! Άκουσέ με.
Τι να πει! Ακούει. Κοιτάζει το χώμα που έχει μαζέψει χούφτα-χούφτα, ένα μικρό σωρό εκεί. Θα γίνει ένα μεγάλο δέντρο. Αν δεν είναι πλάτανος ή βελανιδιά, θα είναι λεύκα. Ο κορμός ανεβαίνει πάνω από τους τοίχους του καλυβιού και τα κλαδιά σκεπάζουν τη στέγη με τον ίσκιο τους. Δένονται με άλλα φύλλα, ύστερα με άλλα, και οι κορμοί μπερδεύουν, παλεύουν ο ένας να δώσει τόπο στον άλλο, ένα δάσος από κορμούς και από φύλλα, αιωνόβια δέντρα και νερά της γης, Σκέπασε το δάσος την αρμυρή θάλασσα και βαδίζει πέρα από τα κύματα, στην Ανατολή.
-Μελετάς πάντα τον πλάτανο; Λέει ο καραβοκύρης. Σταματά λίγο και ύστερα πάλι λέει, σιγά, χωρίς να περιμένει την απόκριση:
-Δεν θα πιάσει, γέρο-Κοσμά.
-Δεν θα πιάσει …, συμφωνά κι εκείνος λυπημένα. Δε θα πιάσουμε μήτε εμείς.
-Εμείς δεν πιάνουμε πουθενά πια. Μα αυτά θα πιάσουν. Τα παιδιά μας, λέω.

(Ηλίας Βενέζης, Γαλήνη, Πρώτη έκδοση 1939)

Από την κάθοδο των Δωριέων, τους ελληνικούς αποικισμούς και την αρχαία πόλη της αυτοχθονίας μέχρι τη σημερινή πολυπολιτισμική Ελλάδα που παρακολουθεί φοβισμένη τους επιζώντες Ουκρανούς να εγκαταλείπουν τις εμπόλεμες ζώνες της πατρίδας τους, η μετακίνηση ανιχνεύεται στην ταυτότητα της χώρας, υλική και άυλη. Τα περιορισμένα σύνορα του Νέου Ελληνικού κράτους, οι πόλεμοι που ακολούθησαν με αποκορύφωμα τη Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, η γερμανική κατοχή, ο εμφύλιος και η δικτατορία είναι μερικά μόνο από τα γεγονότα της σύγχρονης πολιτικοστρατιωτικής ιστορίας που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση. Από τον σύντομο απολογισμό δεν μπορούν να απουσιάζουν οι οικονομικές κρίσεις και οι αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία που ευθύνονται για τα μαζικά μεταναστευτικά ρεύματα Ελλήνων σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία, για την ερήμωση της περιφέρειας και την αστυφιλία και για την πρόσφατη διαρροή ν ω «εγκεφάλων». Τέλος, η χώρα μας αποτέλεσε τερματικό σταθμό για χιλιάδες μετανάστες από τις Βαλκανικές χώρες μετά τη δεκαετία του 1990 (διάσπαση Σοβιετικής ένωσης) και ενδιάμεσο, προσωρινό ή μονιμότερο, προορισμό εκατομμυρίων προσφύγων από δοκιμαζόμενες οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά χώρες της Αφρικής και της Ασίας.

(Από την ξενάγηση στα προσφυγικά της Αλεξάνδρας)

Η μετακίνηση στα βιβλία

ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ : ΑΥΤΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΙ ΕΜΕΙΣ!

Και για εμάς τους μαθητές της Β Λυκείου του 49 Γενικού Λυκείου Αθηνών τι είναι η μετακίνηση; Ένα κεφάλαιο στην Ιστορία, μία ερώτηση σε κάποιο διαγώνισμα, μια αναφορά σε εορταστική επέτειο; Αριθμοί, χρονολογίες, γεγονότα, σκόρπιες εικόνες που εύκολα ξεχνιούνται και συχνά μας φέρνουν σε δύσκολη θέση, όταν οι άλλοι απορούν γιατί δεν τα γνωρίζουμε ή δεν τα θυμόμαστε … Μπορεί να αποδομηθεί ο φόβος που θέλει τη χρονική και τοπική απόσταση να ισούται με λησμονιά και αδιαφορία; Μήπως η απόσταση μειωθεί, αν ανατρέξουμε στις δικές μας οικογενειακές ιστορίες;

Δεν ξέρω, αλλά νομίζω πως όταν ο άνθρωπος ξανακαταχτήσει την ανθρωπιά του, όταν ξαναρχίσει να δημιουργεί ανθρώπινο πολιτισμό, να γράφει πια την ιστορία κάθετα, όχι για λαούς και για μάζες, αλλά για τον Παύλο, για τη Ρηνιώ, για την Ελένη, για το μαστρο-Στέφανο … Τότε μονάχα οι άνθρωποι θα ξέρουν τι κοστίζει η ιστορία, τι κοστίζει η συμμετοχή, τι θα πει η φράση «εκατό χιλιάδες νεκροί» ή «βασανίζεται ένας άνθρωπος σε κάποια ασφάλεια». Τότε οι άνθρωποι θα ξέρουν τι θα πει φυλακή, τις σημαίνουν τα πολιτικά λάθη ..

(Χρόνης Μίσσιος, καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς)

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΙΚΙΑΣ ΜΑΣ: ΑΓΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ

Η συνοικία του Αγίου Ελευθερίου, μία από τις πολυάριθμες του Δήμου Αθηναίων, είναι ο τόπος που φιλοξενεί στη συγχρονία τις προσωπικές ιστορίες των μαθητών του 49ου Γενικού Λυκείου Αθηνών και διασώζει στη διαχρονία τα ίχνη των ιστοριών των παλιότερων κατοίκων του τουλάχιστον στη ματιά ενός προσεκτικού παρατηρητή. Μοιάζει με φυσικό σύνορο των Κάτω και των Άνω Πατησίων και δεν θα ήταν ανυπόστατη η υπόθεση ότι χρωστά την αυτονομία του στο τοπόσημο του ομώνυμου ναού.

(Από το φωτογραφικό αρχείο του πατέρα Γεννάδιου)

Η ευρύτερη περιοχή των Πατησίων πιθανολογείται ότι σχετίζεται με τον αρχαίο δήμο Βάτης, στον οποίο κατά μία εκδοχή οφείλει και το όνομά της, αν συνυπολογίσουμε τις παραφθορές. Βατή, δηλ. διαβατή ήταν από τότε η περιοχή, όπως μαρτυρεί η ύπαρξη αρχαίας οδού που περνούσε μέσα από αυτή και οδηγούσε στην Πάρνηθα. Οι άλλες προσπάθειες ερμηνείας της λέξης μας ταξιδεύουν στην οθωμανική κατοχή, όταν τα «παραδείσια» λόγω της αφθονίας του νερού Πατήσια ήταν ίσως η έδρα του Σουλτάνου στην Αθήνα ή κάποιου Αγά με παραπλήσιο όνομα ή έστω ενός κτηματία.
Με τη συγκρότηση του νέου Ελληνικού κράτους άρχισε να διευθετείται το οδικό δίκτυο που οδηγούσε στα εξοχικά Πατήσια, τα οποία καθόλη τη διάρκεια του 19ου αι. ήταν τόπος αναψυχής γνωστός για τους κήπους και τη δροσιά του. Ιδιαίτερα την περίοδο 1862-1880 στο ιδεώδες περιβάλλον των περιβολιών και των άφθονων νερών γινόταν η γιορτή της Άνοιξης, η πρωτομαγιά. Όσο θαμπές μοιάζουν οι μνήμες από αυτά τα χρόνια τόσο ευκρινείς γίνονται για τα μεταγενέστερα.

Το 1902 κατοικείται ο Άγιος Ελευθέριος από μετρημένες οικογένειες αγροτών. Με τη Μικρασιατική καταστροφή οι κάτοικοι πενταπλασιάζονται και η περιοχή αναγνωρίζεται επίσημα ως κοινότητα του Δήμου Αθηναίων (1925). Ωστόσο, η πληθυσμιακή αύξηση είναι ήπια, αφού το κλίμα, η ηρεμία και η μικρή απόσταση από το κέντρο την καθιστούν προνομιούχο παραθεριστικό οικισμό, ενώ οι περιορισμοί στη δόμηση και οι υψηλές τιμές των οικοπέδων καθυστερούν την ένταξή της στο σύγχρονο αστικό ιστό. Σήμερα, το οικιστικό αποτύπωμα των μονοκατοικιών, αν και ισχνό, ανασύρει μνήμες από εκείνα τα χρόνια.

(Από τον περίπατό μας στον Άγιο Ελευθέριο)