Dobre praktyki w projektach młodzieżowych na rzecz środowiska

Wstęp

Projekty młodzieżowe na rzecz środowiska przedstawione w broszurze zostały zrealizowane w ramach programu „Ekologiczna szkoła”. Ich celem była realizacja działań na rzecz różnorodności biologicznej i jej ochrony.

Znaczenie różnorodności biologicznej w życiu człowieka jest ogromne, zapewnia ona podstawowe warunki do życia:

Nasze relacje z przyrodą mogą mieć jednak różny charakter. Wiele osób z zachwytem odnosi się do przyrody, podziwia bogactwo różnorodności biologicznej, spędza czas blisko natury. Organizacje międzynarodowe wraz z państwami opracowują programy ochrony terenów przyrodniczych
i poszczególnych gatunków. Jednocześnie to również my, ludzie, w największym stopniu odpowiadamy za obecny zanik różnorodności biologicznej (potęgowany przez zmianę klimatu, na którą mamy wpływ).

- optymalny skład powietrza
- pożywienie i czystą wodę
- schronienie
- przedmioty codziennego użytku
- substancje leczące.

Najnowsze raporty o stanie natury przygotowane przez Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) oraz WWF wskazują, że do najważniejszych zagrożeń różnorodności biologicznej należą:

- utrata i degradacja siedlisk
- nadmierna eksploatacja zasobów
- zanieczyszczenia środowiska
- obce gatunki inwazyjne
- zmiana klimatu.

Projekty młodzieżowe, które poznacie, odpowiadają na jedno z trzech zagrożeń:

Utrata i degradacja siedlisk – obecnie uważana za największe zagrożenie dla różnorodności biologicznej. Wiele terenów naturalnych przekształca się w tereny rolnicze, ekosystemy na całym świecie są wylesiane i zabudowywane – przyroda przez ludzką działalność traci różnorodność biologiczną.

Nadmierna eksploatacja zasobów – duża produkcja i konsumpcja wymagają znacznych ilości surowców. Intensywnie pozyskiwanym surowcem może być prawie każdy element środowiska: woda, torf, ropa naftowa, minerały, drzewa i inne rośliny oraz zwierzęta. Powoduje to konsekwencje zarówno środowiskowe, jak i społeczne.

Zanieczyszczenia środowiska – zanieczyszczenia mają różne pochodzenie, charakter i stan skupienia. Mogą one zmieniać elementy środowiska (powietrze, woda, gleba), czyniąc je szkodliwymi dla ludzi
i przyrody. Istotnym problemem jest również ilość odpadów, w tym plastiku – nawet siedemset gatunków zwierząt pada ofiarą plastiku, myląc go z pożywieniem lub wplątując się w niego.

Młodzież w odpowiedzi na wybrane wyzwanie środowiskowe mogła zrealizować projekt w jednej z trzech form:

projekt badawczy – celem jest bliższe poznanie sytuacji lokalnego środowiska przyrodniczego oraz upowszechnienie danych i wniosków pośród społeczności szkolnej i lokalnej

projekt rzeczniczy – celem jest dotarcie do osób decyzyjnych i przekonanie ich, aby zajęły się zdiagnozowanym przez grupę problemem.

kampania edukacyjno-informacyjna – celem jest wzmocnienie świadomości społeczności szkolnej na temat wybranego zagrożenia i możliwych rozwiązań

Dlaczego warto realizować projekty na rzecz wyzwań środowiskowych?

Projekty młodzieżowe to jedna z najciekawszych i najskuteczniejszych metod nauczania i uczenia się. Można je realizować na lekcjach i na zajęciach pozalekcyjnych, w szkole podstawowej i średniej, na wszystkich przedmiotach, a także międzyprzedmiotowo. Uczą samodzielnego i krytycznego myślenia, współpracy i samoorganizacji, pogłębionego dociekania oraz publicznej prezentacji rezultatów swojej pracy. Zastosowane w celach edukacyjnych nie tylko pozwalają zrozumieć temat i zgłębić wiedzę, ale także uwzględniają ważny aspekt: działanie.

Praca projektowa to proces podzielony na etapy. Dzięki temu młodzież krok po kroku przekształca swoje zainteresowania
i wyznaczone cele w działania oraz osiągnięcia, jednocześnie ucząc się więcej na wybrany temat i o sobie nawzajem.

Projekty młodzieżowe mogą mieć różny charakter, przez co uczniowie i uczennice mogą sprawdzić się w różnych rolach i dostosować działania do swoich możliwości i potrzeb lokalnego środowiska przyrodniczego.

Lista korzyści płynących z realizacji projektów młodzieżowych dotyczących wyzwań środowiskowych jest długa:

realizacja działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej

wzmocnienie świadomości społeczności szkolnej na temat różnorodności biologicznej i jej ochrony

głębsze zrozumienie (w praktyce) tematów środowiskowych

wzmocnienie kompetencji uczniów i uczennic oraz opiekuna/opiekunki zespołu projektowego

wzmocnienie poczucia sprawczości u młodzieży przez umożliwienie jej wyboru tematu/kierunku działania
i uczenia się

wzmocnienie współpracy w szkole i wspólny wpływ na zmiany prośrodowiskowe w życiu szkoły

rozwój zainteresowań wszystkich realizujących projekt

wzmocnienie wiedzy na temat ważnych i aktualnych wydarzeń.

To tylko kilka najważniejszych pozytywnych aspektów realizacji projektów uczniowskich.

Projekty młodzieżowe to doskonała okazja do wzmocnienia współpracy międzyprzedmiotowej oraz integracji społeczności szkolnej i lokalnej w ramach działań na rzecz środowiska przyrodniczego i lepszej przyszłości.

Dobry projekt, czyli jaki?

Kryteria jakości projektu młodzieżowego

SILNA GRUPA – realizacja projektu wzmocniła grupę, wzmocniła relacje między uczniami i uczennicami, opierała się na współpracy i dobrej komunikacji. Grupa brała odpowiedzialność za proces, była samodzielna, sprawiedliwie podzieliła się obowiązkami, zaplanowała harmonogram prac i spotkań, wspólnie rozwiązywała problemy. W silnej grupie młodzi ludzie przekazali sobie informacje zwrotne i docenili członków i członkinie grupy.

MĄDRE CELE – zaplanowany przez młodzież projekt opierał się na przemyślanych celach, grupa przeprowadziła diagnozę lokalną, pogłębiła wiedzę na temat wyzwań środowiskowych (wyznaczonych w programie), którymi chciała się zająć, sprawdziła potrzebę realizacji projektu, poddała ją krytycznej analizie. Po zakończeniu projektu uczniowie i uczennice zrealizowali wyznaczone cele i/lub wyciągnęli wnioski na przyszłość, jeżeli nie udało się im zrealizować zaplanowanego celu lub celów.

WARTOŚCIOWE DZIAŁANIA NA RZECZ PRZYRODY –
w oparciu o mądre cele grupa zrealizowała pożyteczne
i innowacyjne działania na rzecz przyrody, zastosowała umiejętność krytycznego myślenia (wykorzystując rzetelne źródła, analizując, monitorując i ewaluując swoje działania). Działania projektowe wpłynęły pozytywnie na stan lokalnej przyrody oraz zmianę nawyków i postaw społeczności szkolnej na bardziej przyjazne dla środowiska lokalnego
i globalnego.

WPŁYW NA SPOŁECZNOŚĆ – projekt wpłynął na sposób funkcjonowania szkoły, zwiększył świadomość środowiskową społeczności szkolnej i lokalnej (instytucje, firmy, organizacje, mieszkańcy i mieszkanki) i/lub zaangażował je w realizację działań projektowych. Projekt dotarł do różnych osób ze społeczności szkolnej i lokalnej.

ROZWÓJ OSOBISTY – praca w ramach projektu młodzieżowego wzmocniła kompetencje ucznia i uczennicy oraz opiekuna/opiekunki grupy projektowej. Wsparła rozwój osobisty młodzieży i nauczyciela/nauczycielki, rozwinęła zainteresowania i kompetencje młodzieży: jej umiejętności, wiedzę oraz postawy.

Dobre praktyki w projektach młodzieżowych na rzecz środowiska

Grupa młodzieżowa z XXIV Liceum Ogólnokształcącego im. Cypriana Kamila Norwida w Warszawie

Opiekunka grupy: Adam Górski

Temat projektu i potrzeba realizacji: Nieoczywiste zanieczyszczenia środowiska – zanieczyszczenie światłem i hałasem.

Opis działania:
Po lekcji przeprowadzonej przez opiekuna grupa młodzieżowa zainteresowała się nieoczywistymi zanieczyszczeniami środowiska. Postanowiła poświęcić swój projekt tematowi zanieczyszczenia światłem i hałasem, a także możliwością wpływu obywatelek i obywateli na rzeczywistość oraz przestrzeń w najbliższej okolicy. Grupa wyznaczyła sobie obszary inwentaryzacji najbliższej okolicy szkoły. Uważnie obserwowała okolicę, zwracając szczególną uwagę na racjonalne oświetlenie ulic i chodników, wykorzystanie ekranów akustycznych (pochłaniających i odbijających) oraz ich wpływ na przestrzeń, a także na infrastrukturę spowalniającą ruch.
Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji uczniowie i uczennice przygotowali indywidualne raporty ze zdjęciami przedstawiające dobre, jak i te nie do końca trafnie zastosowane rozwiązania w przestrzeni publicznej.
Powstanie całościowy raport, który zostanie przedstawiony w szkole w formie plakatu.