TARİHİMİN VE KÜLTÜRÜMÜN KAŞİFİYİM /MANGALA

GÖREV DAĞILIMI

1)Süleyman /Serap ÇİMEN /Koçlar Ortaokulu/ Mangala afişi
2)Ali / Nilay DOĞDU /Şehit Selim Topal Ortaokulu/ Mangalanın tarihi
3) Ecrin / Sevinç CAN /Kılıçaslan Ortaokulu / Mangalanın faydaları
4)Berfu B. / Erhan AYTAŞ / Erkilet Ortaokulu /Anadalu'da kuyu esaslı oyunlar
5) Zahide / Mustafa YILDIRIM / Bilgi Ortaokulu / Dünya'da kuyu esaslı oyunlar
6) Semih Y. / Ferda ŞİMŞEK / Yol-iş Sendakası Ortaokulu / Mangalanın kuralları
7)Tunahan-Ceylin-Gökay-Eyüp / Ganime TURAN / Topallı İmam Hatip Ortaokulu / Geri dönüşüm malzemeleriyle mangala tasarımı
8) Enes / Derya YAMAN KUNDUZ / Şeyh Edebali İmam Hatip Ortaokulu /Geri dönüşüm malzemeleriyle mangala tasarımı
9)Sinem / Zeynep DURU / Yol-iş Sendakası Ortaokulu / Geri dönüşüm malzemeleriyle mangala tasarımı
10) Zeynep Ravza / Mehmet AL/Pazar Ortaokulu/Mangala tanıtım videosu

MANGALA NEDİR ? MANGALANIN TARİHÇESİ NEDİR ?

4000 yıllık maziye sahip bir zekâ ve strateji oyunudur Mangala. “Mangala” kelimesinin Arapçadaki n-k-l kökünden üretilen nakl kelimesinden Türkçeye, “aktarma, taşıma” manasından geçtiği tahmin edilmektedir. Bunun yanında, Türklerin oyuna bakış açısından hareketle mangalanın ‘manga’ (en küçük askeri birlik) kelimesinden üretildiği de ifade edilmektedir. Pek çok kültür ve coğrafyada farklı isimlerle ortaya çıkan bu strateji oyununun bizdeki mazisi ise Göktürkler, Hunlar ve Sakalara kadar uzanıyor. Oyun olarak bilinen kültür unsurları, aslında Türkler tarafından her devirde fizikî ve zihnî bir gelişim aracı olarak kullanılmıştır. Türk kültüründe oyun, amaç değil araçtır. Matrak ve tomak sporlarını harplere fizikî hazırlık olarak icra eden Osmanlılar, Mangala oyununu ise zekâ ve stratejide ilerleme, maksadıyla oynamışlardır.
Osmanlı’da Mangala
Türk mangalasını diğerlerinden ayıran en önemli hususiyet, oyuna bakış açısı ve oyundan elde edilen tecrübenin hayatta kullanılmasıdır. Farklı coğrafyalarda, oyunun ana öğesi konumunda olan taşlar “tohum” olarak adlandırılmış, oyuncuların her bir hamlesi “tohum saçma” olarak değerlendirilmiştir. Türklerde ise sözünü ettiğimiz bu taşlar birer “asker” olarak telakki edilmiş, oyuncuların kullandıkları alanlar da “karargâh” olarak isimlendirilmiştir. Bundan da anlaşılır ki Türkler mangalayı bir eğlence olarak değil, daha çok eğitim aracı olarak görmüşlerdir.

ALİ / NİLAY DOĞDU / SEHİT SELİM TOPAL ORTAOKULU

Mangalanın faydaları hakkında çok şey söylemek mümkün
öncelikle çocuklara doğallık kazandırmakta öte yandan çocukları dijital çağın etkilerinden internet bağımlılığından ve telefonla zaman geçirmekten kurtarıyor
En az 2 ve daha fazla kişi ile oynandığı için çocuklarda bir arada yaşama kültürü ve sorunları kendi başına çözme becerisi kazandırıyor
En önemli katkısı ise çocuklarda stratejik düşünmeye hamle yapmaya ve bir sonraki hamleleri karar verme becerisi ile zihinden geçirme kazanımını sağlamasıdır
Matematik becerisi dediğimiz 4 işlem içerisinde çift sayı kuralı boş kuyu kuralı gibi birçok unsuru çocuklar aynı anda değerlendirebiliyor
Bu oyun çocuklarda hem bilişsel hem duyuşsal hem de motor becerilerini geliştiriyor ve çocuklarda analitik düşünmeyi sağlamaya yardımcı oluyor Ayrica;
·        dikkat yoğunlaştırma
·        zihinde canlandırma
·        odaklanma
·        ipuçlarından faydalanma
·        ezberci zihniyetten uzaklaşma
·        çözüm yöntemi kullanma
·        strateji geliştirme
·        öngörme
·        sosyal gelişim
gibi faktörleri de mevcuttur

MANGALANIN FAYDALARI

ECRİN / SEVİNÇ CAN / KILIÇASLAN ORTAOKULU

BEŞ TAŞ OYUNU

Kuyu Taşı Oyunu
İki oyuncu karşılıklı oturarak önlerine altışar (6+6 = 12) kuyu açarlar. Her kuyunun içerisine dörder tane taş konur. Kuyulardan biri lider kuyu seçilir. İstenilen bir kuyudaki bütün taşlar alınıp diğer kuyulara (karşı oyuncunun kuyuları dahil) sırayla pay edilir. Lider kuyudaki taşlar diğer seferler alınmaz. Oyuncunun elindeki taşlar bitip herhangi bir kuyun karşısı boş kalırsa hak diğer oyuncuya geçer. Oyuncunun amacı karşı tarafın taşlarını kendi kuyusunda toplamaktır. Göğüş, Ceren. (2010) "Burdur Çocuk Oyunları ve Oyuncakları" Geçmişten Geleceğe Burdur Halk Kültürü ve Turizm Sempozyumu,119-130.

ÇUKUR OYUNU
Herkes misketinin rahatlıkla gireceği bir kuyu açılır ve o kuyudan bir karış mesafeden öbür misketlere atış yapılır veya rakıbinin kuyusuna misketini sokarsa, oradan oyuna devam eder. kuyusu ele geçirilmiş oyundan çıkar ve oyunun bitmesini bekler.

Burada da yine kural misketi başparmak ile fırlatıp rakibinin misketini vurmaktı.

BERFU B. / ERHAN AYTAŞ / ERKİLET ORTAOKULU

·      Wari-Afrika.
·        Oware-Avrupa.
·        Kalaha-Kuzey Avrupa.
·        Mancala-Avrupa-Amerika.
·        Bao-Afrika.
·       Dokuz Kumalak-Kazakistan.
·        Togiz Korgool-Kırgızistan.
·        Mangala-Türkiye.
Mankala dünya çapında bilinen ve oynanan bir oyundur. Ancak oyundaki çukur ve kullanılan taş sayısı milletlere göre değişebilmektedir. Dünyada Mancala, Mankalah, Mangala ve benzeri
isimlerle bilinmektedir. Türkiye'de ve Türk dünyasındaki genel adı Köçürme'dir. Oyun, bin yıl önce yazılan Kaşgarlı Mahmut'un Divan-ı Lügat'it Türk adlı kitabında da bu adla geçmektedir.
Türkiye'de ve Türk dünyasında; Kale, Kuyu, Kuyu Gayası, Kuyucuk, Mankala, Mangala, Melle Kayası, Güç Oyunu, Gırrık, Tokuz Korgool, Dokuz Kumalak vb. 231 değişik adla bilinmekte ve hâlen oynanmaktadır. Bir iddiaya göre Arapçadaki hareket ettirmek kelimesinden türemiş bir isimdir. Kesin olan Avrupa'ya Türkler vasıtasıyla geçen bir oyun olduğudur. Mankala veya
Mangala belirli bir oyunun adı değil, oyunların genel adıdır. Üzerinde farklı sayılarda çukurlar bulunan, genelde tahta bir tabla üzerinde, sayılı misket veya taşlarla oynanır. Satrancın Batı ülkelerindeki rolünü Asya ve Afrika ülkelerinde satrançla birlikte mankala görür. Satrancın atasının bu oyun olduğu ileri sürülmektedir.

DÜNYA'DA KUYU ESASLI KUYU OYUNLARINDAN BAZILARI

ZAHİDE / MUSTAFA YILDIRIM / BİLGİ ORTAOKULU

MANGALA OYUNU NASIL OYNANIR?
1.TEMEL KURAL: Kura neticesinde başlama hakkı kazanan oyuncu kendi bölgesinde bulunan istediği kuyudan 4 adet taşı alır. Bir adet taşı aldığı kuyuya bırakıp saatin tersi yönünde, yani sağa doğru her bir kuyuya birer adet taş bırakarak elindeki taşlar bitene kadar dağıtır. Elindeki son taş hazinesine denk gelirse, oyuncu tekrar oynama hakkına sahip olur. Oyuncunun kuyusunda tek taş varsa, sırası geldiğinde bu taşı sağındaki kuyuya taşıyabilir. Hamle sırası rakibine geçer. Her seferinde oyuncunun elinde kalan son taş oyunun kaderini belirler.

2.TEMEL KURAL: Hamle sırası gelen oyuncu kendi kuyusundan aldığı taşları dağıtırken elinde taş kaldıysa, rakibinin bölgesindeki kuyulara da taş bırakmaya devam eder. Oyuncunun elindeki son taş, rakibinin bölgesinde denk geldiği kuyudaki taşların sayısını çift sayı yaparsa (2,4,6,8 gibi) oyuncu bu kuyuda yer alan tüm taşların sahibi olur ve onları kendi hazinesine koyar. Hamle sırası rakibine geçer.

3.TEMEL KURAL: Oyuncu taşları dağıtırken elinde kalan son taş, yine kendi bölgesinde yer alan boş bir kuyuya denk gelirse ve eğer boş kuyusunun karşısındaki kuyuda da rakibine ait taş varsa, hem rakibinin kuyusundaki taşları alır, hem de kendi boş kuyusuna bıraktığı taşı alıp hazinesine koyar. Hamle sırası rakibine geçer.

4.TEMEL KURAL: Oyunculardan herhangi birinin bölgesinde yer alan taşlar bittiğinde oyunu seti biter. Oyunda kendi bölgesinde taşları ilk biten oyuncu, rakibinin bölgesinde bulunan tüm taşları da kazanır. Dolayısıyla, oyunun dinamiği son ana kadar hiç düşmez.

SEMİH Y. / FERDA ŞİMŞEK / YOL-İŞ SENDİKASI ORTAOKULU