Αλληλεγγύη μεταξύ των ΕυρωπαΪκών χωρών

ΣΧΟΛΕΙΑ ΠΡΕΣΒΕΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

Αλληλεγγύη μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών:
Το παράδειγμα του 1821
Οδηγός για το 2022

2ο ΓΕΛ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ
2021-2022

Το κίνημα του Φιλελληνισμού στην Ευρώπη του 19ου αιώνα

Η Ελληνική Επανάσταση ξέσπασε σε μία εποχή όπου τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα καταπνίγονταν στο αίμα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης των δικών τους συμφερόντων βοήθησαν τον Αγώνα των Ελλήνων και χωρίς την παρέμβαση τους δεν είναι βέβαιο το πότε και αν αυτός θα πετύχαινε. Η αλληλεγγύη προς τους Έλληνες εκδηλώθηκε και σε πρακτικότερο επίπεδο, με τη σύσταση σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης φιλελληνικών επιτροπών (κομιτάτων), στις οποίες συμμετείχαν διακεκριμένες προσωπικότητες της εποχής, και οι οποίες απέβλεπαν στην παροχή βοήθειας με ποικίλες μορφές στους επαναστατημένους Έλληνες.

Οι πρώτες φιλελληνικές επιτροπές συγκροτήθηκαν από τον Αύγουστο μέχρι και τον Νοέμβριο του 1821 στην Ελβετία και τη Γερμανία. Στην Ελβετία, έδρα των επιτροπών ήταν η Βέρνη, η Ζυρίχη, η Λωζάννη και η Γενεύη, που διέθεταν παραρτήματα και σε μικρότερες πόλεις. Στη Γερμανία, η φιλελληνική δραστηριότητα επικεντρωνόταν στα κρατίδια της νότιας και της κεντρικής Γερμανίας, όπου υπήρχε σχετικά μεγαλύτερη πολιτική ελευθερία και όπου κάποιες ηγεμονικές Αυλές, όπως της Βαυαρίας, ευνοούσαν τον ελληνικό αγώνα. Έτσι, φιλελληνικές επιτροπές με σημαντική δραστηριότητα ιδρύθηκαν στη Στουτγάρδη, στο Μόναχο, στο Ντάρμστατ, στη Χαϊδελβέργη, στη Φρανκφούρτη και αλλού. Ιδιαίτερο ρόλο στον γερμανικό φιλελληνισμό έπαιξαν κάποιες προσωπικότητες από τον πανεπιστημιακό χώρο, οι οποίες με τις εκκλήσεις τους υπέρ των Ελλήνων επηρέαζαν την κοινή γνώμη.

Ίδρυση της πρώτης φιλελληνικής επιτροπής

Η πρώτη φιλελληνική επιτροπή ιδρύθηκε στο Παρίσι στις αρχές του 1823, στους κόλπους της «Εταιρείας της Χριστιανικής Ηθικής», με την ονομασία «Επιτροπή υπέρ των Ελλήνων προσφύγων στη Γαλλία». Στα μέλη της συμπεριλαμβάνονταν επίσης Έλληνες που ζούσαν στο Παρίσι, όπως ο Α. Κοραής, ο Κ. Σχινάς, ο Α. Βογορίδης και ο Δ. Φωτήλας. Η επιτροπή θα κατέβαλλε προσπάθειες για την περίθαλψη και διοχέτευση στην Ελλάδα προσφύγων που είχαν καταφύγει στη Γαλλία έπειτα από τις τουρκικές σφαγές στη Μικρά Ασία και τη Χίο, και για τον σκοπό αυτό διοργάνωσε εράνους, στους οποίους συνεισέφεραν γνωστά πρόσωπα της εποχής, αλλά και απλοί άνθρωποι. Τον Φεβρουάριο του 1825 ιδρύθηκε μια νέα φιλελληνική επιτροπή με την ονομασία «Φιλανθρωπική Επιτροπή υπέρ των Ελλήνων», με πολύ ευρύτερους στόχους, η οποία απέβλεπε στη συλλογή χρημάτων με εράνους για την παροχή βοήθειας στους Έλληνες σε όλους τους τομείς, μεταξύ των οποίων και στον στρατιωτικό. Παράλληλα, η «Εταιρεία της Χριστιανικής Ηθικής» συνέχισε να βοηθά τους Έλληνες, ιδιαίτερα στον τομέα της παιδείας, αναλαμβάνοντας την εκπαίδευση στη Γαλλία ορφανών Ελληνόπουλων και αποστέλλοντας το μέλος της Ντυτρόν (Dutrone) στην Ελλάδα, για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην οργάνωση σχολείων.

Η φιλελληνική κίνηση των Μεγάλων Δυνάμεων

Μεγάλη Βρετανία

Φιλελληνική κίνηση αναπτύχθηκε και στη Μεγάλη Βρετανία, περιορισμένη αρχικά, αλλά σε σημαντική έκταση αργότερα. Οι πρώτες εκδηλώσεις της περιορίζονταν σε προσωπικό επίπεδο, όπως του λόρδου Έρσκιν (Εrskine), που δημοσίευσε το 1822 επιστολή προς τον κόμη του Λίβερπουλ για το θέμα των Ελλήνων.

Λίγο αργότερα, η κίνηση έλαβε συλλογικό χαρακτήρα, ιδίως με τη σύσταση, στις αρχές του 1823, της «Ελληνικής Επιτροπής» του Λονδίνου, στην οποία μετείχαν επιφανή μέλη της αγγλικής κοινωνίας που διακρίνονταν για τη δραστηριότητά τους, όπως ο Τζων Μπάουρινγκ (John Βοwring) και ο Εδουάρδος Μπλάκιερ (Edward Βlaquiere). O τελευταίος στάλθηκε από την επιτροπή στην Ελλάδα για να μελετήσει επιτόπου την κατάσταση. Επιστρέφοντας, υπέβαλε τον Σεπτέμβριο του 1823 «Αναφορά για την παρούσα κατάσταση της Ελληνικής Συνομοσπονδίας».

Εκτός από τις συνήθεις δραστηριότητες για τη διενέργεια εράνων και την αποστολή βοήθειας προς τους Έλληνες, η φιλελληνική επιτροπή του Λονδίνου έπαιξε σημαντικό ρόλο στη σύναψη των αγγλικών δανείων προς την Ελλάδα, γεγονός το οποίο, παρά τους δυσμενείς όρους τους, θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία, αφού αποτέλεσε έμμεση αλλά σαφή βρετανική αναγνώριση της υπόστασης του ελληνικού κράτους.

Λόρδος Βύρων

Στη φιλελληνική επιτροπή του Λονδίνου μετείχε και ο λόρδος Βύρων, ήδη επιφανής ποιητής και γνωστός επίσης στην αγγλική κοινωνία για την ιδιόρρυθμη ζωή του, ο οποίος με την παρουσία του και τον θάνατό του στην Ελλάδα έδωσε νέα ώθηση στο φιλελληνικό κίνημα. Ο λόρδος Βύρων έφθασε στο Μεσολόγγι τον Δεκέμβριο του 1823 ως αντιπρόσωπος της φιλελληνικής επιτροπής.

Τον Βύρωνα ακολούθησαν στην Ελλάδα και άλλοι Βρετανοί, όπως ο οπλουργός Πάρυ (Parry), ο μετέπειτα ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης Τζωρτζ Φίνλεϋ (George Finlay) και ο Εδουάρδος Τρελώνυ (Edward Τrelawny), καθένας από τους οποίους προσέφερε τις υπηρεσίες του στον ελληνικό αγώνα στα μέτρο των δυνατοτήτων του.

Ο Λόρδος Βύρων κάλεσε στο Μεσολόγγι τον Βρετανό πυροτεχνουργό, Γουίλιαμ Πάρει, ο οποίος επιμελήθηκε μέρος της οχύρωσης και έστησε μηχανουργείο. Δυστυχώς,η προσφορά του μεγάλου ποιητή και φιλέλληνα πολιτικού διακόπηκε απότομο, όταν τον Απρίλιο του 1824 αρρώστησε. Τα χαράματα της 19ης Απριλίου, Δευτέρα του Πάσχα, άφησε την τελυταία του πνοή σε ηλικία 36 ετών. Τα τελευταία του λόγια ήταν για την Ελλάδα: "Της έδωσα τον καιρό, την υγεία μου, την περιουσία μου, και τώρα της δίνω την ψυχή μου."

Η φιλελληνική κίνηση των Μεγάλων Δυνάμεων

Γαλλία

Παρά το συντηρητικό κλίμα που έχει επικρατήσει στην γηραιά ήπειρο μετά την συνθήκη της Βιέννης το 1815, η Γαλλία έχει βοηθήσει εκ των προτέρων όσο καμία άλλη δύναμη στην πνευματική προετοιμασία του Αγώνος. Οι μεγάλοι Έλληνες διαφωτιστές έρχονται σε επαφή με τις προοδευτικές ιδέες της γαλλικής Επανάστασης και τα ιδανικά της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Αδελφοσύνης εμφυσούν το πνεύμα της εθνικο-απελευθερωτικής προσπάθειας. Σημαντικό είναι το παράδειγμα του Αδαμαντίου Κοραή, ο οποίος ζει τα γεγονότα της Γαλλικής Επαναστάσεως όσο εργαζόταν ως γιατρός στο Παρίσι.

Λόγω της σχετικής αποστασιοποίησης της Γαλλίας από την περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου αλλά και της διπλωματικής της απομόνωσης μετά από την ήττα της στους Ναπολεόντειους πολέμους, δεν διαθέτει ούτε τα μέσα ούτε έντονη επιθυμία να εμπλακεί σε μία σύγκρουση με την ισχυρή ακόμα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για τον λόγο αυτό στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, δεν υπάρχει κάποια απευθείας παρέμβαση του γαλλικού κράτους, αλλά η εθελοντική δράση υπήρξε έντονη

Τέχνες: Ο καταλύτης του φιλελληνισμού

Νευραλγικής σημασίας υπήρξε η δράση των ανθρώπων της διανόησης και των τεχνών προς ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και στροφή αυτής υπέρ των επαναστατημένων Ελλήνων. Πρώτο σημείο-σταθμός που θα προκαλέσει την συγκίνηση της κοινής γνώμης στην Γαλλία (και στην υπόλοιπη Ευρώπη) είναι η σφαγή της Χίου. Η φρικαλεότητα αυτή ενέπνευσε δύο από τους σπουδαιότερους Γάλλους του πνεύματος να δημιουργήσουν δύο έργα που θα λειτουργήσουν καταλυτικά στην ευαισθητοποίηση των Ευρωπαίων: «Το Ελληνόπουλο» του Βίκτωρος Ουγκώ (L’enfant) και η Σφαγή της Χίου του Ευγενίου Ντελακρουά.

Η αγάπη του Ουγκώ για τους Έλληνες συνεχίστηκε και στο μετέπειτα έργο του, χωρίς, ωστόσο μία τόσο έντονη και ρητή αναφορά στον Αγώνα του 1821. Εξακολουθούσε να ενημερώνεται για τις εξελίξεις μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, ενώ τη δεκαετία του 1860 συνέβαλε με τον τρόπο του στον απελευθερωτικό αγώνα των Κρητικών, μεσολαβώντας σε διπλωμάτες και στέλνοντας επιστολές εμψύχωσης προς τους αγωνιστές.
Ο φιλελληνισμός του Ουγκώ δεν θεωρείται συγκρίσιμος με αυτόν του Λόρδου Βύρωνα, ενώ συχνά αποδίδεται στο ρεύμα της εποχής και στον «ενθουσιασμό» της νιότης του Ουγκώ για το μεγάλο ιδανικό της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας. Ακόμη, το εξωτικό στοιχείο που χαρακτήριζε αυτόν το αγώνα: η Ανατολή ιδωμένη από τους δυτικούς καλλιτέχνες ως τόπος ονειρικός γεμάτος ηρωισμό και ερωτισμό, συνεπαίρνει τον Ουγκώ ο οποίος φαίνεται να θεωρεί ότι η αντίθεση μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων λαών δεν πηγάζει από τις θρησκευτικές ή πολιτιστικές τους διαφορές ούτε και θα έπρεπε να τίθεται ζήτημα θρησκευτικής διάσπασης.

Μεγάλοι φιλέλληνες της Ελλήνικης Επανάστασης

Οι Φιλέλληνες βοήθησαν σημαντικά την Ελληνική Επανάσταση. Όχι μόνο με τα γραπτά, τις ιδέες και τις απόψεις τους, αλλά, κάποιοι, και με τη ζωή τους. Πολλοί Γερμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Πολωνοί, Ελβετοί και Άγγλοι, συμμετείχαν ενεργά στον ένοπλο αγώνα, παίρνοντας μέρος σε μάχες εναντίον των Τούρκων.
Στους Φιλέλληνες συγκαταλέγονταν ρομαντικοί διανοούμενοι, πολιτικοί, έμποροι, τραπεζίτες, λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας, στρατιωτικοί και κυνηγημένοι επαναστάτες.
Η πρώτη αποστολή φιλελλήνων έφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα τον Ιούνιο του 1821, με έξοδα του Δημήτριου Υψηλάντη. Το πρώτο Τάγμα των Φιλελλήνων συγκροτήθηκε το Μάιο του 1822 και συμμετείχε στη μάχη στο χωριό Πέτα της Άρτας, όπου, όμως, είχε τεράστιες απώλειες και διαλύθηκε.

Ιωσήφ Βαλέστ ή Βαλέστρας

Ο Ιωσήφ Βαλέστ ή Βαλέστρας, ήταν Γάλλος φιλέλληνας αξιωματικός, κορσικανικής καταγωγής ,πού γεννήθηκε στην Κρήτη . Ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τον Δημήτρη Υψηλάντη, οργάνωσε το πρώτο μικρό σώμα τακτικού στρατού και κατόρθωσε με αυτό να αποκρούσει τουρκική απόβαση στις ακτές της Μεσσηνίας. Στις 14 Απριλίου, σε μια μάχη κοντά στο Ρέθυμνο, οι Τούρκοι αιχμαλωτίζουν τον Βαλέστ και τον αποκεφαλίζουν. Το κεφάλι του στάλθηκε δώρο στον καπουδάν-πασσά Καρά Αλή , που είχε κάνει την απόπειρα απόβασης στην Καλαμάτα, αλλά κατατροπώθηκε από τον Βαλέστ. Όταν ο Κωνσταντίνος Κανάρης ανατίναξε την τουρκική ναυαρχίδα, στην οποία βρισκόταν και ο Καρά Αλή, πάνω στα κατάρτια της ήταν κρεμασμένα κορμιά Ελλήνων, καθώς και το κεφάλι και το δεξί χέρι του Βαλέστ.

Κάρολος Φαβιέρος

Γάλλος φιλέλληνας στρατηγός και διοικητής του τακτικού στρατού της Ελλάδας κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ο πιο αγαπητός από όλους τους φιλέλληνες, γιατί συνήθιζε να φοράει φουστανέλα και σαρίκι, όπως ο Νικηταράς και ο Μακρυγιάννης, και δεν ήταν δυνατόν να ξεχωρίσεις ότι δεν ήταν Έλληνας.
Συμμετείχε στους Ναπολεόντειους πολέμους και τιμήθηκε για την ανδρεία του. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα, κατέφυγε στην Αγγλία και από εκεί ήρθε στην Ελλάδα, όπου ανέλαβε τη διοίκηση του 4ου τακτικού στρατού στο Ναύπλιο. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και κατά την πολιορκία της Ακρόπολης, κατάφερε να σπάσει τον τουρκικό κλοιό και να περάσει πολεμοφόδια. Έμεινε στην Ακρόπολη, όπου παρέμεινε πολιορκημένος εκεί μέχρι που συνθηκολόγησε.
Το 1828 μετά από διαφωνία του με τον Καποδίστρια επέστρεψε στην Γαλλία, όπου πήρε μέρος στην επανάσταση του Ιουλίου του 1830, οπότε διορίστηκε φρούραρχος του Παρισιού.

Η φιλελληνική κίνηση των Μεγάλων Δυνάμεων

Ρωσία

Ο ρόλος της Ρωσίας στην Ελληνική Επανάσταση είναι αρκετά γνωστός. Ξεκινά με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό και καταλήγει στη συμμετοχή των Ρώσων στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Όταν μιλάμε ή γράφουμε γι’ αυτόν τον ρόλο, έχουμε συνήθως στο μυαλό μας μια πολύ σχηματική εικόνα. Όμως ο ρόλος της Ρωσίας είναι πολύ πιο καίριος από αυτόν που γνωρίζουμε και θεωρούμε δεδομένο.

Όλα ξεκίνησαν όταν το 1809 εντάχθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας ο Ιωάννης Καποδίστριας. Μόλις επτά χρόνια αργότερα διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών – γεγονός που αναμφίβολα μαρτυρεί τα εξαιρετικά προσόντα του, αλλά και τους ιδιαίτερους δεσμούς της Ρωσίας με τον Ελληνισμό. Ο Καποδίστριας έγινε ο «αγαπημένος Γραμματέας, έμπιστος σύμβουλος και… φίλος του Αυτοκράτορα». Ως αληθινός πατριώτης της Ελλάδας και της Ρωσίας, την οποία αποκαλούσε «θετή» πατρίδα του, ήταν πεπεισμένος ότι η απελευθέρωση των Ελλήνων μπορεί να γίνει μόνο με τη ρωσική στήριξη.
Στην Οδησσό, όπου αναπτύχθηκε δραστήρια ελληνική κοινότητα, το 1814 ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία. Η ανάδειξη του Αλεξάνδρου Υψηλάντη, ηρωικού στρατηγού του ρωσικού στρατού και υπασπιστή του Τσάρου, ως επικεφαλής της μυστικής οργάνωσης το 1820 ανέβασε κατακόρυφα το κύρος της.

Η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης προκάλεσε τεράστιο κύμα αλληλεγγύης σε όλα τα στρώματα της ρωσικής κοινωνίας. Οι ποιητές μας αφιέρωναν ποιήματα στους «απογόνους των ένδοξων Θεμιστοκλή και Περικλή». Πραγματοποιούνταν έρανοι, συγκροτήθηκαν επιτροπές για την εξαγορά ελλήνων αιχμαλώτων. Πολλοί Ρώσοι πήγαν στην Ελλάδα να πολεμήσουν πλάι-πλάι με τους ορθόδοξους αδελφούς τους, αγόραζαν όπλα και πυρομαχικά, συγκροτούσαν εθελοντικά συντάγματα. Ενα λαμπρό παράδειγμα είναι ο Νικολάι Ράικο, ο οποίος έγινε φρούραρχος του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο και μετά της Πάτρας

Ο Αλέξανδρος Πούσκιν ήταν κορυφαίος Ρώσος ποιητής, συγγραφέας, θεμελιωτής της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας, επαναστάτης και φιλέλληνας. Πρόκειται για μία εμβληματική προσωπικότητα, σημαντικότατη τόσο για τους λάτρεις της λογοτεχνίας όσο και για όλους τους Έλληνες, των οποίων υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής.

Τόσο μέσα από το λογοτεχνικό του έργο όσο και μέσα από τη συμμετοχή του στη Φιλική Εταιρεία, βοήθησε έμπρακτα την Ελλάδα στον αγώνα της για την ανεξαρτησία. Χαρακτηριστικό δείγμα της γραφής του, αλλά και της αγάπης του για τους Έλληνες, είναι το ποίημα στο οποίο συγκρίνει έναν νεκρό Έλληνα Επαναστάτη με τον Αριστογείτονα, παρηγορώντας τη χήρα του.

Το φαινόμενο του φιλελληνισμού,
Ένα σύγχρονο παράδειγμα αλληλεγγύης

Ο φιλοουκρανισμός της Ε.Ε.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται σε όλα τα μέτωπα για να στηρίξει την Ουκρανία με βοήθεια έκτακτης ανάγκης. Αυτό περιλαμβάνει τόσο ανθρωπιστική βοήθεια όσο και βοήθεια πολιτικής προστασίας.

Ανθρωπιστική βοήθεια

Η πρόεδρος της Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε τη χορήγηση δέσμης επείγουσας συνδρομής ύψους 500 εκατ. ευρώ για την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών συνεπειών της κρίσης.

Στο πλαίσιο αυτό παρέχονται 93 εκατ. ευρώ για προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους αμάχους που πλήττονται από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στη βοήθεια αυτή περιλαμβάνονται αντίστοιχα 85 εκατ. ευρώ για την Ουκρανία και 8 εκατ. ευρώ για τη Μολδαβία για την παροχή βοήθειας στα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ θα προμηθεύσει τρόφιμα, νερό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στέγη και θα συμβάλει στην κάλυψη των βασικών αναγκών τους.

Η βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων των προσφορών από 29 ευρωπαϊκές χώρες, δηλ. τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, τη Νορβηγία και την Τουρκία, προωθείται στην Ουκρανία μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Στη βοήθεια αυτή περιλαμβάνονται είδη όπως κουτιά πρώτων βοηθειών, προστατευτικός ρουχισμός, απολυμαντικά καθώς και σκηνές, πυροσβεστικός εξοπλισμός, γεννήτριες και αντλίες νερού που έχουν προσφερθεί στην Ουκρανία.

Η Μολδαβία ενεργοποίησε επίσης τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ για να στηρίξει τους Ουκρανούς που φθάνουν στην επικράτειά της. 15 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν ήδη προσφέρει διάφορες ενισχύσεις στη Μολδαβία, στις οποίες περιλαμβάνονται είδη στέγασης, είδη υγιεινής και γεννήτριες ρεύματος. Η Επιτροπή συντονίζει επίσης τη βοήθεια πολιτικής προστασίας για την Πολωνία, τη Σλοβακία και την Τσεχία, ώστε να βοηθήσει τους Ουκρανούς πρόσφυγες. Μέσω του παραπάνω μηχανισμού η Γαλλία, η Δανία, η Γερμανία, η Αυστρία και το Βέλγιο παρέχουν ήδη στήριξη στην Πολωνία και συγκεκριμένα προσφορές εξοπλισμού στέγασης και ιατρικών προμηθειών.