Ελληνικά Παραδοσιακά Μουσικά όργανα (1)

Έγχορδα ή Χορδόφωνα, ονομάζονται τα μουσικά όργανα τα οποία διαθέτουν χορδές για την παραγωγή του ήχου. Τα έγχορδα χωρίζονται σε :
νυκτά : ο ήχος παράγεται με τη νύξη των χορδών τους
(το τράβηγμά τους) που γίνεται είτε με τα δάχτυλα είτε με πένα.
τοξωτά : ο ήχος παράγεται με τη χρήση δοξαριού το οποίο θέτει σε παλμική κίνηση τις χορδές.
κρουστά : ο ήχος παράγεται με το χτύπημα (κρούση) των χορδών, με μπαγκέτα.

Κανονάκι

Το Κανονάκι (ονομασία που προέρχεται από τον κανόνα –το πειραματικό μονόχορδο του Πυθαγόρα) είναι γνωστό στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ως τρίγωνο ή επιγόνειο και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ως ψαλτήρι.
Είναι νυκτό όργανο και παίζεται με δύο πένες που προσδένονται με μεταλλικές δακτυλήθρες στους δείκτες των δύο χεριών. Οι πένες κατασκευάζονται από ξύλο ή πλαστικό, αλλά η καλύτερη ποιότητα αυτών είναι από ταρταρούγα (κέλυφος χελώνας).

Αποτελείται από ένα ξύλινο ηχείο σε σχήμα ορθογωνίου τραπεζίου, πάνω στο οποίο είναι τεντωμένες οι χορδές του, κατά μήκος των δύο παράλληλων πλευρών του.
Στο καπάκι, δηλαδή στην ξύλινη επιφάνεια κάτω από τις χορδές, ανοίγονται τρεις συνήθως μεγάλες τρύπες και τρεις μικρότερες, διακοσμημένες περίτεχνα.
Οι χορδές που χρησιμοποιούνται είναι από πλαστική ύλη, παλαιότερα ήταν εντέρινες. Ο αριθμός τους ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος του οργάνου, από 72 έως 77 χορδές, οι οποίες ανά τρεις ακούγονται σε ταυτοφωνία.
Στην δεξιά πλευρά του οργάνου βρίσκεται ο ξύλινος καβαλάρης όλων των χορδών.
Στην αριστερή πλευρά βρίσκονται τα κλειδιά, από τα οποία ο μουσικός μπορεί να κουρδίσει το όργανο με ένα μεταλλικό κλειδί.

Δίπλα στα κλειδιά,βρίσκονται τα μανταλάκια ή μαντάλια, ένα είδος από κινητούς καβαλάρηδες , που με το ανέβασμα ή κατέβασμα τους, ψηλώνουν ή χαμηλώνουν αντίστοιχα το τονικό ύψος των φθόγγων.

Κάθε φθόγγος μπορεί να έχει περίπου από 4 έως 12 μανταλάκια.
Η χρήση των μανταλιών αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο του οργάνου, διότι βοηθάει τον μουσικό να σχηματίσει οποιαδήποτε κλίμακα Ευρωπαϊκής Μουσικής, οποιονδήποτε ήχο Βυζαντινής Μουσικής, οποιοδήποτε μακάμ Ανατολικής Μουσικής.

Επομένως, το κανονάκι μπορεί να παίξει όλα τα διαστήματα και τις υποδιαιρέσεις του τόνου, γι'αυτό το λόγο αποτελεί ένα από τα πολύ σπουδαία και σημαντικά μουσικά όργανα και αποδεικνύεται πολύ χρήσιμο για την εκμάθηση της Βυζαντινής μουσικής.

Κανονάκι νο.1

Το περσικό όργανο που οι Πέρσες έλεγαν Μπαρπάτ (ούτι) έμοιαζε με το αιγυπτιακό ούτι που έπαιζαν στην εποχή των Φαραώ, πριν 3.500 χρόνια.
Οι Άραβες πήραν τον τρόπο παιξίματός του από τους Πέρσες. Αργότερα , το ονόμασαν al oud που σημαίνει στα αραβικά , ψηλό ξύλο. Από εκεί έχει πάρει το ούτι την τελική του ονομασία.

Το ηχείο του έχει μεγάλο σχήμα αχλαδιού, κοντό και φαρδύ μπράτσο, χωρίς μπερντέδες (τάστα).
Έχει 6 χορδές.

Είναι καθαρά σολιστικό όργανο, ιδανικό για ταξίμια «αυτοσχεδιασμούς»
και συνοδεία τραγουδιού.

Ο Χρίστος Τσιαμούλης παίζει ούτι - Christos Tsiamoulis plays oud

Λύρα

Είναι έγχορδο, τοξοτό μουσικό όργανο.

Διαθέτει τρεις χορδές, τις οποίες ο εκτελεστής πιέζει πάνω στο σώμα του οργάνου με τα νύχια του αριστερού χεριού .

Παίζεται με δοξάρι, με το σώμα του οργάνου να ακουμπά σε όρθια θέση τα γόνατα του εκτελεστή, ή κρατώντας τη στο ύψος του στήθους (όταν ο εκτελεστής παίζει όρθιος ή περπατώντας).

Το δοξάρι αποτελείται από μια ελαστική ξύλινη βέργα, στην οποία στερεώνεται μια δέσμη από τρίχες αλόγου, οι οποίες αλείφονται με κολοφώνιο, για την πιο άμεση τριβή πάνω στις χορδές.
Την τάση των τριχών αυτών ρυθμίζει ο εκτελεστής χρησιμοποιώντας τον αντίχειρά του.

Η πολίτικη λύρα είναι απόγονος της βυζαντινής λύρας και παίζει ένα ευρύ ρεπερτόριο τραγουδιών με αναφορές τόσο στη λόγια μουσική της ανατολής (λόγια μουσική της Κωνσταντινούπολης), όσο επίσης και στη λαϊκή μουσική της Μικράς Ασίας και των νησιών του Αιγαίου πελάγους.

Πρόκειται για το κατεξοχήν μουσικό όργανο της Κωνσταντινούπολης το οποίο ήκμασε στα χέρια Ελλήνων/Ρωμηών δεξιοτεχνών, αλλά και πολιτών άλλων εθνικοτήτων μέσα στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον της Πόλης.

Αγιοθοδωρίτισσα - Πολίτικη λύρα - Δημήτρης Καμπόλης

Κρητική λύρα.
Υπάρχουν τρία κύρια είδη Κρητικής λύρας:
1) το λυράκι, ένα μικρό μοντέλο λύρας, σχεδόν όμοιο με τη Βυζαντινή (πολίτικη) λύρα, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για συνοδεία στους Κρητικούς χορούς.
2) η βροντόλυρα, που δίνει πολύ ισχυρό ήχο, ιδανική για μουσική υπόκρουση.
3) η κοινή λύρα, δημοφιλής στο νησί σήμερα.Προέκυψε από συνδυασμό του βιολιού με το λυράκι.

Το τόξο του δοξαριού είναι, συνήθως,
φορτωμένο με μια σειρά από σφαιρικές
καμπάνες, τα γερακοκούδουνα,
που παρέχουν ρυθμική υπόκρουση
στη μελωδία.

Ο Αλέξανδρος Παπαδάκης παίζει λύρα - Aleksandros Papadakis plays lyra