Ελληνικά Παραδοσιακά Μουσικά όργανα (1)

Ελληνικά Παραδοσιακά Μουσικά Όργανα

1ο μέρος

Ελένη Ψαρογιώργου

Έγχορδα ή Χορδόφωνα, ονομάζονται τα μουσικά όργανα τα οποία διαθέτουν χορδές για την παραγωγή του ήχου. Τα έγχορδα χωρίζονται σε :
νυκτά : ο ήχος παράγεται με τη νύξη των χορδών τους
(το τράβηγμά τους) που γίνεται είτε με τα δάχτυλα είτε με πένα.
τοξωτά : ο ήχος παράγεται με τη χρήση δοξαριού το οποίο θέτει σε παλμική κίνηση τις χορδές.
κρουστά : ο ήχος παράγεται με το χτύπημα (κρούση) των χορδών, με μπαγκέτα.

Κανονάκι

Το Κανονάκι (ονομασία που προέρχεται από τον κανόνα –το πειραματικό μονόχορδο του Πυθαγόρα) είναι γνωστό στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ως τρίγωνο ή επιγόνειο και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ως ψαλτήρι.
Είναι νυκτό όργανο και παίζεται με δύο πένες που προσδένονται με μεταλλικές δακτυλήθρες στους δείκτες των δύο χεριών. Οι πένες κατασκευάζονται από ξύλο ή πλαστικό, αλλά η καλύτερη ποιότητα αυτών είναι από ταρταρούγα (κέλυφος χελώνας).

Αποτελείται από ένα ξύλινο ηχείο σε σχήμα ορθογωνίου τραπεζίου, πάνω στο οποίο είναι τεντωμένες οι χορδές του, κατά μήκος των δύο παράλληλων πλευρών του.
Στο καπάκι, δηλαδή στην ξύλινη επιφάνεια κάτω από τις χορδές, ανοίγονται τρεις συνήθως μεγάλες τρύπες και τρεις μικρότερες, διακοσμημένες περίτεχνα.
Οι χορδές που χρησιμοποιούνται είναι από πλαστική ύλη, παλαιότερα ήταν εντέρινες. Ο αριθμός τους ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος του οργάνου, από 72 έως 77 χορδές, οι οποίες ανά τρεις ακούγονται σε ταυτοφωνία.
Στην δεξιά πλευρά του οργάνου βρίσκεται ο ξύλινος καβαλάρης όλων των χορδών.
Στην αριστερή πλευρά βρίσκονται τα κλειδιά, από τα οποία ο μουσικός μπορεί να κουρδίσει το όργανο με ένα μεταλλικό κλειδί.

Δίπλα στα κλειδιά,βρίσκονται τα μανταλάκια ή μαντάλια, ένα είδος από κινητούς καβαλάρηδες , που με το ανέβασμα ή κατέβασμα τους, ψηλώνουν ή χαμηλώνουν αντίστοιχα το τονικό ύψος των φθόγγων.

Κάθε φθόγγος μπορεί να έχει περίπου από 4 έως 12 μανταλάκια.
Η χρήση των μανταλιών αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο του οργάνου, διότι βοηθάει τον μουσικό να σχηματίσει οποιαδήποτε κλίμακα Ευρωπαϊκής Μουσικής, οποιονδήποτε ήχο Βυζαντινής Μουσικής, οποιοδήποτε μακάμ Ανατολικής Μουσικής.

Επομένως, το κανονάκι μπορεί να παίξει όλα τα διαστήματα και τις υποδιαιρέσεις του τόνου, γι'αυτό το λόγο αποτελεί ένα από τα πολύ σπουδαία και σημαντικά μουσικά όργανα και αποδεικνύεται πολύ χρήσιμο για την εκμάθηση της Βυζαντινής μουσικής.

Κανονάκι νο.1