Φωτογραφίζοντας εκκλησίες και εξωκλήσια της Λέρου

103. Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη Πολυάνεμου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Πολυάνεμου βρίσκεται στους Μύλους.

86. Εκκλησάκι Αγίου Δημητρίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στα Τεμένια. Είναι το κοιμητήριο του Λακκίου. Εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου.

95. Εκκλησάκι Αγίου Κωνσταντίνου

Το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται στην περιοχή Φλαμπού. Είναι ιδιωτικό.  Εορτάζει στις 21 Μαίου.

Προσχέδια  των έργων του Κυριάκου Τσακίρη τα οποία βρίσκονται στην Αγία Ματρώνα - Κιουρά, στο Παρθένι.

1. ΙΕΡΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Στο κέντρο του Πλατάνου, της πρωτεύουσας του νησιού της Λέρου, και στον παλιό εμπορικό δρόμο, δεσπόζει ο Μητροπολιτικός Ναός του νησιού, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Πότε ακριβώς οικοδομήθηκε ο ναός δεν γνωρίζουμε, μπορούμε όμως, συνυπολογίζοντας λοιπές εκκλησιαστικές πληροφορίες, να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η ανοικοδόμηση του Ναού αποπερατώθηκε περί το 1860 – 1862. Ο Ναός είναι τρίκλιτος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, με δύο μεταγενέστερα καμπαναριά.

66. Εκκλησάκι Αγίου Μελετίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Μελετίου βρίσκεται στο Κριθώνι. Εορτάζει στις 12 Φεβρουαρίου.

Το 1200, πιθανώς μετά από σεισμό, η εκκλησία μετατρέπεται σε θολοσκέπαστη με σταυροθόλια. Η νέα όψη του κτιρίου συμβαδίζει πλέον με τον επικρατέστερο αρχιτεκτονικό τύπο της εποχής. Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου υπήρξε στην ιστορία της έργο αξιοθαύμαστο. Πρόκειται για το πλέον αξιόλογο μεσαιωνικό μνημείο του νησιού και ένα από τα σημαντικότερα του Αιγαίου. Η εκκλησία εορτάζει στις 26 Σεπτεμβρίου.

Στο Παρθένι εμπνεύστηκε ο Γιάννης Ρίτσος τα ¨18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας¨ τα οποία μελοποίησε αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης. Χίλια μέτρα περίπου από το στρατόπεδο στο Παρθένι βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Ματρώνας - Κιουράς. Στα χρόνια της δικτατορίας ο ναός ήταν ερειπωμένος και ο Μανώλης Γλέζος μαζί με τους ζωγράφους Αντώνη Καραγιάννη, Τάκη Τζανετέα και Κυριάκο Τσακίρη αποφάσισαν να τον επισκευάσουν. Οι τρεις εικαστικοί αποφάσισαν να φτιάξουν αγιογραφίες που ωστόσο ξέφευγαν από την θρησκευτική παράδοση που γνωρίζουμε. Οι εργασίες στην Αγία Κιουρά μαζί με την φιλοτέχνηση διήρκησαν οκτώ μήνες και οι κάτοικοι του νησιού στήριξαν το εγχείρημα. Οι μορφές στις τοιχογραφίες είναι υπαρκτών προσώπων του νησιού. Οι ζωγράφοι χρησιμοποίησαν τα πρόσωπα των κρατουμένων, γυναικών της Λέρου αλλά και χωροφυλάκων. Ο Μυστικός Δείπνος ήταν η τραπεζαρία των εξορίστων. Ο Άγιος Γιάννης ο Βαπτιστής ήταν ο χωροφύλακας, ενώ Χριστός ήταν ο νεότερος εξόριστος Σωτήρης Σκυλάκος. Σε όλες τις εικόνες οι εξόριστοι απεικόνισαν τα συναισθήματα των ιδίων αλλά και των υπόλοιπων κρατουμένων. Η περίοδος της δικτατορίας καθιστά την Αγία Κιουρά - Ματρώνα ως μνημείο της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας, εκεί που αποτυπώνεται η στέρηση της ελευθερίας του ελληνικού λαού από την χούντα των συνταγματαρχών. Το εκκλησάκι εορτάζει στις 20 Οκτωβρίου.

7. Εκκλησάκι Αγίου Βλασίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Βλασίου βρίσκεται στα Τεμένια. Εορτάζει στις 11 Φεβρουαρίου.

44. Εκκλησάκι Παναγίας της Δακρύουσας

Το εκκλησάκι της Παναγίας της  Δακρύουσας  βρίσκεται στην περιοχή Φλαμπού. 

116. Εκκλησάκι Αγίας Τριάδας

Το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας βρίσκεται στην περιοχή Σπήλια απέναντι από το νησάκι της Αγίας Κυριακής. Εορτάζει πενήντα μέρες μετά την Ανάσταση.

31. Εκκλησάκι Αγίου Νικολάου ( ο "παλιός" )

Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου του παλιού βρίσκεται στην περιοχή Ράδιο, στις Αμμουδαριές στο Λακκί. Εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.

68. Εκκλησάκι Αγίας Άννας

Το εκκλησάκι της Αγίας Άννας βρίσκεται στο Κριθώνι. Εορτάζει στις 25 Ιουλίου.

3. Εκκλησάκι της Παναγίας Καβουράδενας

Κοντά στον&nbsp;Ξηρόκαμπο της Λέρου,&nbsp;χτισμένο πάνω στους βράχους της θάλασσας,&nbsp;βρίσκεται το&nbsp;γραφικό εκκλησάκι της&nbsp;Παναγίας της Καβουράδαινας&nbsp;(Καβουράδενας), που θεωρείται από τα ομορφότερα&nbsp;του νησιού! Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, η εκκλησία κτίστηκε στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Λέγεται ότι ένας ψαράς&nbsp;καθώς μάζευε κοχύλια δαγκώθηκε από κάβουρα. Τη στιγμή εκείνη είδε πάνω σ’ ένα βράχο την εικόνα της Παναγιάς. Αμέσως προσευχήθηκε και η πληγή του έκλεισε. Τότε πήρε την εικόνα και τη μετέφερε στην εκκλησία του χωριού, όπου και διηγήθηκε το τι είχε συμβεί στους συμπατριώτες του. Το βράδυ είδε στον ύπνο του μια μαυροφορεμένη γυναίκα, η οποία του ζητούσε να την πάει στο σημείο που την είχε βρει. Το πρωί η εικόνα –ως εκ θαύματος–βρέθηκε και πάλι στο βράχο. Έτσι, αποφασίστηκε να κτιστεί σ’ εκείνο το σημείο μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγιά.

5. ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Ο ναός του Αγίου Νικολάου ανηγέρθη επί Ιταλοκρατίας, την περίοδο 1935-1939 στο Λακκί της Λέρου αρχικά ως καθολική εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου. Το 1930 ο τότε κυβερνήτης Mario Lago κάνει εκκλήσεις προς την A.M.F.I., δηλαδή προς την Εθνική Οργάνωση Ιταλών Ιεραποστόλων, για την χρηματοδότηση των εκκλησιών. Αυτό επιτυγχάνεται το 1935 και αρχίζει η ανέγερση του Αγ. Φραγκίσκου, όπου μετέπειτα ονομάστηκε Άγιος Νικόλαος. Αρχιτέκτονας ήταν ο Ιταλός Armando Bernabiti, εργολάβος - μηχανικός ο Sardelli και επιβλέπων το έργο ο Caesar Lois. Βέβαια το 1930 υπήρχε άλλο σχέδιο το οποίο όμως απορρίφθηκε ως πολύ εκλεκτικό. Τα νέα σχέδια είναι λιτά και απόλυτα κυβιστικά. Οι εργασίες ολοκληρώνονται το 1939.

10. Εκκλησάκι Αγίου Γεωργίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην περιοχή Βουρλίδια. Εορτάζει στις 23 Απριλίου. Σε περίπτωση που η γιορτή του πέσει πριν τον εορτασμό του Πάσχα τότε η γιορτή μετατίθεται για την Δευτέρα του Πάσχα.

9. Εκκλησάκι Αγίου Αντωνίου

Το τρισυπόστατο εκκλησάκι των Αγίου Αντωνίου, Αγίου Σάββα και Αγίου Φανουρίου βρίσκεται στην περιοχή κάτω Πάτελο - Μηλιές. Είναι χτισμένο μέσα σε ένα βράχο, σε μια σπηλιά. Την εποχή του πολέμου πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν εκεί προκειμένου να σωθούν. Εορτάζει στις 17 Ιανουαρίου.

130. Εκκλησάκι των Αγίων Ραφαήλ και Κυπριανού

Το εκκλησάκι των Αγίων Ραφαήλ και Κυπριανού βρίσκεται στο Παντέλι. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει την Τρίτη του Πάσχα και στις 2 Οκτωβρίου.

ΩΔΗ ΣΤΗ ΛΕΡΟ

Κει που δροσίζει η αυγή Και σεργιανάει ο έρως, Που χαίρει αειθαλής ο νιος Κι αναγεννιέται ο γέρος, Εκεί που σμίγει η Άρτεμη Με την Άγια Μαρίνα, Θυμίαμα στο πέλαγο, Βυζαντινά τα κρίνα, και οι αρχαίοι μόνιμα, βολτάρουν στο Παρθένι, με δείπνα τα απόβραδα, στον πύργο του Μπελένη

57. Εκκλησάκι Αγίας Σοφίας

Το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στην Καμάρα. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 17 Σεπτεμβρίου.

4. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ο πρώτος ιερός ναός οικοδομήθηκε το 1420. Ο σημερινός ναός, μονόκλιτος θολωτός με τρούλο και νάρθηκα, οικοδομήθηκε το 1880, από την Λεριακή Aδελφότητα της Αλεξάνδρειας, ενώ τα ξυλόγλυπτα του ναού, (τέμπλο, θρόνος, άμβωνας), είναι δωρεά του Νικολάου Τσιγαδά Πασά, εύπορου Αιγυπτιώτη εμπόρου, προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου και μεγάλου ευεργέτη της Λέρου. Η εκκλησία εορτάζει στις 6 Αυγούστου.

114. Εκκλησάκι Αγίων Θεοδώρων και Αγίου Παρθενίου

Το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων και Αγίου Παρθενίου  βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή Μονή. Εορτάζει στις 7 Φεβρουαρίου.

75. Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη του Ρώσου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου βρίσκεται στον Ξηρόκαμπο. Εορτάζει στις 27 Μαϊου.

Β΄ΤΑ ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ

Το νησί της Λέρου έχει πλήθος από μικρά, μονόχωρα, κεραμοσκέπαστα εκκλησάκια της μεταβυζαντινής περιόδου τα οποία είναι διάσπαρτα σε όλο το νησί και έχουν αυτό το κατανυκτικό στοιχείο που γαληνεύει την ψυχή και ηρεμεί τον άνθρωπο όταν αυτός καθισμένος στο πεζούλι τους αγναντεύει τη θέα. Στέκουν χρόνια τώρα στην άκρη της θάλασσας ή ψηλά στα βουνά με τους ασβεστωμένους τοίχους τους&nbsp;και τους μικρούς σταυρούς και περιμένουν κάποιον περαστικό να μπει και ν ανάψει ένα κεράκι εκεί στην ερημιά που στέκουν. Τα μικρά ξωκλήσια του νησιού με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία τους είναι&nbsp; σκορπισμένα στο νησί και το καθένα έχει τη δική του ιστορία, φυσιογνωμία και αισθητική.

50. Ιερό παρεκκλήσιο Υπαπαντής του Κυρίου

Το ιερό παρεκκλήσιο της Υπαπαντής του Κυρίου βρίσκεται στον Πλάτανο, κάτω από τον Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού. Εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου.

82. Εκκλησάκι Αγίας Αικατερίνης

Το εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στην Αγία Μαρίνα. Εορτάζει στις 25 Νοεμβρίου.

1. Εκκλησάκι Αγίου Ισιδώρου

Το όμορφο εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου βρίσκεται στην περιοχή Κόκκαλη πάνω σε μια βραχονησίδα, στον κόλπο της Γούρνας και ενώνεται με την στεριά με ένα στενό πέρασμα 50 μέτρων. Η ένωση με την απέναντι κοντινή ακτή έγινε την δεκαετία του 1960 με ένα στενό διάδρομου υπαβασταζόμενο από πέτρες και μπετό. Αυτό το μικρό ξωκλήσι χτίστηκε στο σημείο ενός αρχαίου ναού, του οποίου τα ερείπια διακρίνονται ακόμα πίσω από την αγία τράπεζα. Η θέα από την εκκλησία είναι υπέροχη, ειδικά το ηλιοβασίλεμα. Το εκκλησάκι&nbsp; μοιάζει να αναδύεται από την θάλασσα, δημιουργώντας έτσι μια εικόνα μοναδικής ομορφιάς. Το εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου γιορτάζει στις 14 Μαϊου.

Το φυτό Νάρθηκας ή η Φέρουλα η κοινή (Ferula communis), ή ο άρτυκας, ή ο γιγαντιαίος μάραθος φύεται ιδιαίτερα εντός του κάστρου. Εδώ τον μήνα Ιανουάριο - Φεβρουάριο...

48. Εκκλησάκι Κοσμά του Αιτωλού

Το εκκλησάκι του Κοσμά Αιτωλού βρίσκεται στην περιοχή Αγκατούδι. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις  24 Αυγούστου.

46. Εκκλησάκι Αγίου Νικολάου του Μεραλούδη

Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου  βρίσκεται στην περιοχή Μεραλούδη. Εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.

123. Εκκλησάκι Αγίου Εφραίμ

Το εκκλησάκι του Αγίου Εφραίμ βρίσκεται στον Δρυμώνα. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 5 Μαϊου.

Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, το 1505, ο Οθωμανός ναύαρχος Κεμάλ Ρέις με τρεις γαλέρες και δεκαεπτά θωρηκτά πολιόρκησε το κάστρο, αλλά δεν κατόρθωσε να το καταλάβει. Το εγχείρημα επαναλήφθηκε το 1508 με περισσότερα πλοία, με το ίδιο ανεπιτυχές αποτέλεσμα. Ο θρύλος λέει πως τότε το νησί σώθηκε από τον ένα και μοναδικό επιζώντα ιππότη, ο οποίος έντυσε γυναίκες και παιδιά με τις πανοπλίες των νεκρών ιπποτών, ξεγελώντας έτσι τους Οθωμανούς πως η φρουρά της Λέρου ήταν ακόμα ισχυρή! Σήμερα το Κάστρο της Λέρου εξακολουθεί να είναι το κύριο αξιοθέατο του νησιού. Βρίσκεται στο λόφο Απιτύκι, είναι κτισμένο σε υψόμετρο 200 μέτρων από την θάλασσα και δεσπόζει πάνω από την πόλη της Αγίας Μαρίνας, του Πλατάνου και του Παντελίου, με καταπληκτική θέα σε όλο το νησί και το Αιγαίο...

2. Η Αγία Ματρώνα - Κιουρά ή Χιοπολίτις (Το εκκλησάκι των εξορίστων)

Το πιο σύγχρονο εκκλησιαστικό μνημείο του νησιού είναι η εκκλησία Αγία Ματρώνα - Κιουρά, κτισμένη πίσω από τον κόλπο του Παρθενίου. Η Αγία Ματρώνα, σύμφωνα με τη παράδοση ήτανε μια αρχοντοπούλα της Χίου, που πριν 550 περίπου χρόνια έφυγε κρυφά από τους δικούς της και έγινε μοναχή. «Αγία Κιουρά» την ονόμασαν οι κάτοικοι της Λέρου (παραφθορά της κυράς) . Μέσα στο εκκλησάκι σώζεται και η εικόνα της, που σύμφωνα με την παράδοση έχει φιλοτεχνηθεί κι αυτή στη Χίο. Η Εκκλησία της Αγίας Κιουράς έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για ένα κτίσμα του 18ουαιώνα, το οποίο ανεγέρθη επάνω στα ερείπια&nbsp; προηγούμενου ναού. Είναι ένα μονόχωρο καμαροσκέπαστο κτίσμα του 18ου αιώνα, κτισμένο στα λείψανα παλαιότερου ναού. Στα βόρεια και στα νότια φέρει δύο προκτίσματα νεώτερων χρόνων (πιθανόν μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου), στεγασμένα με πλάκες από οπλισμένο σκυρόδεμα.&nbsp; Έτσι, εσωτερικά παρουσιάζεται σαν μία τρίκλιτη εκκλησία. Τόπος εξορίας για πολλούς πολιτικούς κρατούμενους ήταν η Λέρος κατά την διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας. Ανάμεσά τους ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μανώλης Γλέζος.

Και εδώ τον μήνα  Απρίλιο...

Εικόνες από το μουσείου του κάστρου

63. Εκκλησάκι των Αγίων Ραφαήλ, Ειρήνης και Νικολάου (Μυτιλήνης) και του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου

Το Εκκλησάκι των Αγίων Ραφαήλ, Ειρήνης και Νικολάου (Μυτιλήνης) και Αγίου Ιωάννη του Ρώσου βρίσκεται στην περιοχή Μηλιές - κάτω Πάτελο. Η εορτή τους είναι κινητή και εορτάζουν την τρίτη μέρα μετά το Πάσχα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος εορτάζει στις 27 Μαϊου.

19. Εκκλησάκι Παναγίας Μονής

Το εκκλησάκι Παναγία Μονή βρίσκεται στην περιοχή Μονή (ευρύτερη  περιοχή Πλάκας). Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

2. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΗΣ

Η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας βρίσκεται στον οικισμό Αγία Μαρίνα του νησιού. Ο ναός της Αγίας Μαρίνας οικοδομήθηκε το 1933 στη θέση παλαιότερης ομώνυμης εκκλησίας. Ο ναός είναι λιθόκτιστος και η πρόσοψη του ναού είναι επενδυμένη με σκαλιστές μαύρες πέτρες από το νησί Λέβιθα και με κόκκινες ψηφιδωτές προερχόμενες από τον όρμο του νησιού, Κρυφό. Ο ρυθμός είναι σταυροειδής με τρούλο. Η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας εορτάζει στις 17 Ιουλίου.

Η ανακαίνιση και συντήρηση του ναού έγινε σε δύο φάσεις. Κατά την αφαίρεση των παλαιών επιχρισμάτων αποκαλύφθηκαν οικοδομικά στοιχεία μοναδικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς και τέχνης, όπως λαξευμένες πέτρες και πλίνθοι τοποθετημένοι κατά τη Βυζαντινή τεχνοτροπία. Τέσσερα τόξα δημιουργούν μία περιμετρική κοίλα &nbsp;λαξευμένη βάση επί της οποίας εδράζει ο θόλος του ναού. Ανάλογο λαξευμένο στεφάνι&nbsp; σε σχήμα κορνίζας κοσμεί τον τρούλο επάνω από τα μονόλοβα παράθυρα, οι θόλοι των οποίων είναι πλινθόκτιστοι.

7. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Αυτή η εντυπωσιακή εκκλησία, που ήταν κάποτε η μητρόπολη του νησιού, βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Λέρου. Βομβαρδίστηκε αρκετές φορές από τους Γερμανούς κατά την διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και έχει επισκευαστεί πολλές φορές από τους κάτοικους της Λέρου. Η εκκλησία εορτάζει στις 26 Ιουλίου.

Το ταξίδι μου διήρκεσε δεκαπέντε χρόνια. Πλούσιες οι εμπειρίες, πολύς ο κόσμος και τα μέρη που γνώρισα στη διάρκειά του... Πυθαγόρειο Σάμου, Άγιος Νικόλαος Λασιθίου, Νάξος, Κάρυστος, Σαντορίνη, Κάρυστος, Αμάρυνθος, Ρόδος, Ικαρία, Λέρος, Λέρος, Χανιά, και ακόμα τρία χρόνια στη Λέρο. Το νησί αυτό, που είναι και το τελευταίο πριν την επιστροφή στην ¨Ιθάκη¨ μου, την Εύβοια, το αγάπησα όπως και τους ανθρώπους του και με συγκίνηση θα το αποχαιρετήσω όταν έρθει η ώρα. Αφιερώνω, λοιπόν, αυτό το βιβλίο στο 2ο Γυμνάσιο Λέρου, το σχολείο που για πέντε χρόνια υπηρέτησα, στους μαθητές, στους συναδέλφους και ιδιαίτερα στην διευθύντρια του σχολείου κα Κιαννιέ Ευαγγελία, την οποία πάντα θα θυμάμαι με ιδιαίτερη εκτίμηση και αγάπη. (Μάρτιος 2023)

(Κ. Π. Καβάφη, "Ιθάκη") ...Πάντα στον νου σου να 'χεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί είν' ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου. Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει· και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί, πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο...Η Ιθάκη σ' έδωσε τ' ωραίο ταξίδι...Χωρίς αυτήν δεν θα 'βγαινες στον δρόμο...

Οι περισσότερες πληροφορίες του βιβλίου έχουν αντληθεί από ιστοσελίδες στο διαδίκτυο. Οι φωτογραφίες, στο σύνολό τους (εκτός από την ασπρόμαυρη), αποτελούν προσωπικό φωτογραφικό υλικό το οποίο συγκεντρώθηκε τα έτη 2017-2023. Ευχαριστώ ιδιαίτερα την κα Μοσχούλα Ντεληγιώργη που ήταν παρέα μου στις εξορμήσεις στη φύση της Λέρου αλλά και για τις πληροφορίες που μου έδωσε για τα εξωκλήσια της.

Εκκλησάκι των Αγνώστων Μαρτύρων (εντός του κάστρου)

3. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΩΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ

Η Βασιλική των Αγίων Τεσσαράκοντα, βρίσκεται στα Άλιντα Λέρου, στο αύλειο δάπεδο της οποίας σώζονται σήμερα υπολείμματα ψηφιδωτού δαπέδου 4ου αιώνος. Η εκκλησία εορτάζει στις 9 Μαρτίου.

41. Εκκλησάκι Αγίου Νικολάου

Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στην περιοχή Σαράγια, στα Άλιντα. Εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.

135. Εκκλησάκι Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Το εκκλησάκι Μεταμόρφωσης του Σωτήρος βρίσκεται στην Γούρνα. Εορτάσει στις 6 Αυγούστου.

36. Εκκλησάκι Αγίας Κυριακής

Το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής βρίσκεται στις Αμμουδαριές. Είναι ιδιωτικό . Εορτάζει στις 7 Ιουλίου.

79. Εκκλησάκι Αγίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου

Το εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης βρίσκεται στην περιοχή Αμμουδαριές. Εορτάζει στις 28 Ιουλίου.

55. Εκκλησάκι Αγίου Ελευθερίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου βρίσκεται στην περιοχή Σμαλού. Εορτάζει στις 15 Δεκεμβρίου.

Παραμονή εορτής Αγίων Πέτρου και Παύλου Τετάρτη, 28 Ιουνίου 2023

84. Εκκλησάκι Αγίας Παρασκευής

Το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται στα Άλιντα. Εορτάζει στις 26 Ιουλίου.

128. Εκκλησάκι Αγίου Κωνσταντίνου

Το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται στην Καμάρα. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 21 Μαϊου.

67. Εκκλησάκι Αγίας Χριστίνας

Το εκκλησάκι της Αγίας Χριστίνας βρίσκεται στο Κριθώνι. Εορτάζει στις 24 Ιουλίου.

119. Εκκλησία των Ταξιαρχών

Η εκκλησία των Ταξιαρχών βρίσκεται στον Πλάτανο. Είναι κοιμητήριο. Εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου.

8. Εκκλησάκι Αγίου Γεωργίου Δρυμώνα

Αυτή η πρώιμη Χριστιανική εκκλησία βρίσκεται στην περιοχή Δρυμώνας, δυτικά της πρωτεύσας της Λέρου. Είναι μια θολωτή εκκλησία με μια τεραστία αψίδα. Στο εσωτερικό της μια τοιχογραφία του 14ου διακοσμεί τους νότιους τοίχους της.

133. Εκκλησάκι Αγίας Μαρκέλλας και Ταξιάρχη

Το εκκλησάκι των Αγίων Μαρκέλλας και Ταξιάρχη βρίσκεται στην περιοχή Ποταμιά Γούρνας. Εορτάζει στις 22 Ιουλίου.

120. Εκκλησάκι

Το εκκλησάκι  βρίσκεται στην περιοχή Κόκκαλη. Είναι ιδιωτικό. 

8. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Ο ναός της μεταστάσεως του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο Λακκί είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλλο, με διάφορες δομικές φάσεις και επισκευές. Η αρχική ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα θεμελιώθηκε στον μαλακό βράχο της περιοχής. Οι κίονες και τα κιονόκρανα της των κλιτών, ανόμοια μεταξύ τους, πελεκημένα για λόγους αισθητικής, κατά τις τελευταίες επεμβάσεις, έχουν προέλθει από παλαιοχριστιανικά μνημεία της περιοχής. Η εκκλησία διάθετε τοξοτά παράθυρα. Η μεσοβυζαντινή αυτή βασιλική δεν ήταν εικονογραφημένη. Η τοιχοποιία καλυπτόταν από λεπτό στρώμα επιχρίσματος, το οποίο διακοπτόταν από πλήθος πλίνθων τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές επιφάνειες καθώς και στα τόξα των αψίδων, αποτελώντας την αρχική διακόσμηση του μνημείου.

69. Εκκλησάκι Αγίου Δημητρίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στο Κριθώνι. Εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου.

131. Εκκλησάκι Μνήστωρος Ιωσήφ

Το εκκλησάκι του Μνήστωρος Ιωσήφ βρίσκεται στο Παντέλι. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 26 Δεκεμβρίου.

62. Εκκλησάκι Αγίου Νικολάου του Πλανά

Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου Πλανά βρίσκεται στην περιοχή Σμαλού. Εορτάζει στις 2 Μαρτίου.

17. Εκκλησάκι Αγίου Ευσταθίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ευσταθίου βρίσκεται στην Μερικιά. Εορτάζει στις 20 Σεπτεμβρίου.

21. Εκκλησάκι Παναγίας Θεοσκέπαστης

Το εκκλησάκι της Παναγίας της Θεοσκέπαστης βρίσκεται στην Αγία Μαρίνα. Εορτάζει στις 28 Οκτωβρίου (εορτή Αγίας Σκέπης της Παναγίας) και στις 2 Φεβρουαρίου (Υπαπαντή του Κυρίου).

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ

Στα βορειοανατολικά&nbsp;της Λέρου, στην κορυφή του λόφου Απιτύκι και σε ύψος 200 περίπου μέτρων από τη θάλασσα, δεσπόζει το κάστρο του νησιού (Κάστρο Παντελίου). Στη δυτική πλευρά του φρουρίου οικοδομήθηκε ο ναός της Παναγιάς, θρησκευτικό και πνευματικό σύμβολο των κατοίκων της Λέρου. Σύμφωνα&nbsp;με την παράδοση, μια εικόνα της Παναγίας εμφανίστηκε από τη θάλασσα στο νησί και εγκαταστάθηκε από θαύμα στο μπαρουτχανέ (πυριτιδαποθήκη) του κάστρου ανάμεσα σε δύο αναμμένες λαμπάδες, παρά τις προσπάθειες του Τούρκου αγά για την απομάκρυνσή της. Προς τιμήν&nbsp;της οικοδομήθηκε ναός στον ίδιο τόπο, ο οποίος πολύ σύντομα έγινε το κύριο προσκύνημα του νησιού και των ναυτικών του. Ο ναός στη σημερινή του θέση, οικοδομήθηκε μετά το 1669. Η αρχική μικρή εκκλησία πρέπει να ανακαινίστηκε και να διευρύνθηκε ως το 1719, έτος κατά το οποίο εγκαινιάστηκε από τον μητροπολίτη Καρπάθου Νεόφυτο Γαιρμάνη. Ο μονόχωρος&nbsp;ναός δέχθηκε πολλές επεμβάσεις και προσθήκες κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.

39. Εκκλησάκι Παναγίας Τσαμπίκας

Το εκκλησάκι της Παναγίας της Τσαμπίκας βρίσκεται στις Αμμουδαριές. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου .

111. Εκκλησάκι Αγίου Νεκταρίου

Το  εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου βρίσκεται στην περιοχή Σκουλούδι στο Λακκί. Εορτάζει στις 9 Νοεμβρίου.

Το εκκλησάκι του Αγίου Πολυκάρπου βρίσκεται στα Τεμένια. Εορτάζει στις 23 Φεβρουαρίου.

51. Εκκλησάκι Αγίου Πολυκάρπου

13. Ι.Ν. ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου βρίσκεται εντός του Δημοτικού Σχολείου του Λακκίου το οποίο είναι ιταλικό κτίσμα. Εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.

6. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Η εκκλησία της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στον Πλάτανο. Είναι από τις παλιότερες στη Λέρο. Εορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου.

81. Εκκλησάκι Αγίου Σπυρίδωνος &amp; Αγίου Νικολάου

Το εκκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνος &amp; Αγίου Νικολάου βρίσκεται στην περιοχή Αγγουμούλη - Πλάτανο. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 12 Δεκεμβρίου.

35. Εκκλησάκι Αγίου Ανδρέα

Το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα βρίσκεται στην περιοχή Αγία Ειρήνη (¨παλιά¨).  Εορτάζει στις 30 Νοεμβρίου.

53. Εκκλησάκι Αγίου Ευθυμίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ευθυμίου βρίσκεται στα Τεμένια. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 20 Ιανουαρίου.

109. Εκκλησάκι Αγίου Γεωργίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην Πλάκα.

6. Εκκλησάκι Προφήτη Ζαχαρία

Το εκκλησάκι βρίσκεται στην Μερικιά. Είναι ένα από τα παλαιότερα (14ος αι.) εξωκλήσια της Λέρου. Πρόκειται για κτίσμα το οποίο στεγάζεται σε χαμηλό τυφλό τρούλο, αρχιτεκτονικό στοιχείο αρκετά διαδεδομένο και στα γειτονικά νησιά Πάτμο, Λειψούς, Κάλυμνο και Αστυπάλαια. Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 5 Σεπτεμβρίου.

59. Εκκλησάκι Αγίου Ελευθερίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου βρίσκεται στον Βρομόλιθο. Γιορτάζει στις 15 Δεκεμβρίου.

Εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (εντός του κάστρου)

90. Εκκλησάκι Αγίας Βαρβάρας

Το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται στο Παρθένι, στην τοποθεσία Σκουρνού. Εορτάζει στις 4 Δεκεμβρίου.

20. Εκκλησάκι Παναγίας Φανερωμένης

Το εκκλησάκι της Παναγίας Φανερωμένης βρίσκεται στα Άλιντα. Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

105. Εκκλησάκι Αγίου Κωνσταντίνου

Το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται στο Κριθώνι. Εορτάζει στις 21 Μαϊου .

Παραμονή εορτής Οσίου Παϊσίου Παναγή Μπασιά Τρίτη, 6 Ιουνίου 2023

134. Εκκλησάκι Αγίου Χριστοφόρου

Το εκκλησάκι του Αγίου Χριστοφόρου βρίσκεται στην περιοχή Ποταμιά Γούρνας. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 9 Μαίου.

10. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΦΑΝΟΥΡΙΟΥ ΞΗΡΟΚΑΜΠΟΥ

Η εκκλησία του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται στον Ξηρόκαμπο. Εορτάζει στις 27 Αυγούστου.

129. Εκκλησάκι Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης

Το εκκλησάκι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης βρίσκεται στο Παντέλι. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 21Μαίου.

9. ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΟΣΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ ΔΡΥΜΩΝΟΣ

Ο ενοριακός Ι. Ναός της Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου βρίσκεται  στην περιοχή Δρυμώνα . Εορτάζει στις 29 Ιουλίου.

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από μια τάξη του Γενικού Λυκείου στον Πλάτανο. Αυτή τη θέα είχαμε... " Ευαγγελισμός, Αγία Παρασκευή, Κάστρο" !!

30. Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου

Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη βρίσκεται στον Δρυμώνα . Είναι κοιμητήριο.

100. Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Αποτομή)

Το εκκλησάκι της Αποτομής του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή βρίσκεται στις Αμμουδαριές. Εορτάζει στις 29 Αυγούστου.

126. Εκκλησάκι Αγίας Άννας

Το εκκλησάκι της Αγίας Άννας βρίσκεται στο Παντέλι, απέναντι από το νησάκι της Αγίας Κυριακής. Είναι ιδιωτικό.

124. Εκκλησάκι Αγίας Τριάδας και Αγίου Χαραλάμπους

Το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας και Αγίου Χαραλάμπους βρίσκεται στην περιοχή Μπούρτζι. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει πενήντα μέρες μετά το Πάσχα και στις 10 Φεβρουαρίου.

52. Εκκλησάκι Αγίου Γεωργίου

Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στα Τεμένια.

113. Εκκλησάκι Προφήτη Ηλία

Το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία βρίσκεται στην περιοχή Μονή. Εορτάζει στις 20 Ιουλίου.

89. Εκκλησάκι Παναγιές

Το εκκλησάκι Παναγιές βρίσκεται στην τοποθεσία Παναγιές. Εορτάζει στις 15 Αυγούστου.

83. Το Εκκλησάκι Παναγίας της Διασώζουσας

Το Εκκλησάκι της Παναγίας Διασώζουσας βρίσκεται στο Πάτελο.

64. Εκκλησάκι Οσίου Χριστοδούλου

Το εκκλησάκι του Οσίου Χριστοδούλου βρίσκεται στην περιοχή Ποταμός Κερουλά στα Άλιντα. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 20 Οκτωβρίου.

Σάββατο, 13 Μαϊου 2023 Παραμονή εορτής Αγίου Ισιδώρου Χίου

132. Εκκλησάκι Αγίου Μάρκου

Το εκκλησάκι του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Μάρκου βρίσκεται στα Άλιντα. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 25 Απριλίου.

49. Ιερό παρεκκλήσιο Αγίου Σάββα

Το ιερό παρεκκλήσιο του Αγίου Σάββα βρίσκεται στον Πλάτανο, στο πλαϊνό τμήμα του Ι.Ν. Ευαγγελισμού. Εορτάζει στις 4 Δεκεμβρίου.

12. Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή

Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου βρίσκεται στην Καμάρα. Εορτάζει στις 29 Αυγούστου.

32. Εκκλησάκι Αγίου Γεωργίου (ο "φτωχός" )

Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην Βελανίδα, στον Βρομόλιθο.

99. Εκκλησάκι Αγίας Αικατερίνης

Το εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνας βρίσκεται στις Αμμουδαριές. Εορτάζει στις 25 Νοεμβρίου.

33. Εκκλησάκι Αγίας Ειρήνης (η "παλιά" , ή του "ποταμού")

Το εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης βρίσκεται στην περιοχή Αγία Ειρήνη. Είναι από τα παλιότερα της Λέρου (16ου αι.). Εορτάζει στις 5 Μαϊου.

2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΡΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΕΓΑΡΙΤΗ ΠΕ01 ΛΕΡΟΣ 2022-2023

Προσχέδια των έργων του Κυριάκου Τσακίρη τα οποία βρίσκονται στην Αγία Ματρώνα - Κιουρά, στο Παρθένι. Τα προσχέδια βρίσκονται στον Πύργο Μπελένη στα Άλιντα.

91. Εκκλησάκι Αγίου Στυλιανού

Το εκκλησάκι Αγίου Στυλιανού βρίσκεται εντός του ΠΙΚΠΑ στο Λακκί. Εορτάζει στις 26 Νοεμβρίου.

93. Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη και Αγίας Ευδοκίας

Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη και Αγίας Ευδοκίας βρίσκεται στο Καμαράκι. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στη 1η Μαρτίου.

107. Εκκλησάκι Αγίου Κωνσταντίνου

Το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται στην περιοχή Κόκκαλη. Εορτάζει στις 21 Μαϊου.

70. Εκκλησάκι της Παναγίας των Βλαχερνών

Το εκκλησάκι της Παναγίας Βλαχέρνας βρίσκεται στους Μύλους - Πλάκα. Είναι ιδιωτικό. Εορτάζει στις 2 Ιουλίου.

121. Εκκλησάκι Οσίου Ονουφρίου