Ιστορικό Κέντρο Καλαμάτας

Διαδρομές :
Ιστορικό Κέντρο Καλαμάτας

Με ξεναγούς μαθητές και μαθήτριες της Α΄τάξης του 4ου Επάλ Καλαμάτας
σχολικό έτος 2020-2021

Αντί Προλόγου

Πολλοί ρωτάνε το σχολείο που ωφελεί.
Πραγματικά κ’ εγώ δεν ξέρω το γιατί.
Δάσκαλοι δίχως όνειρα πείθουν τους μαθητές
πως υπάρχει μόνο ένας δρόμος, αυτός απ’ τις σπουδές.
Μη βάζεις όνειρα λένε, δεν είναι καλό.
Θα αποτύχεις και το αίσθημα θα ‘ναι πικρό.

Όνειρα

Οι ίδιοι αποτύχανε στους στόχους της ζωής τους
χωρίς όμως να ξέρουνε, αν έδωσαν τα πάντα.
Τα όνειρα όμως, φίλε μου, μένουνε για πάντα.
Το θέμα είναι πως η ζωή είναι μία
και αν δεν τη ζήσεις στο φουλ, δεν έχει άλλη ευκαιρία.
Είτε φτωχός ή πλούσιος, δεν έχει σημασία.
Κάνε το όνειρο πραγματικότητα, αυτό είν’ η μαγεία.
Το βλέπεις δύσκολο πως θα το καταφέρεις;
Μα για να κάνεις το όνειρο αληθινό πρέπει να υποφέρεις.

Ο δρόμος είναι δύσκολος, κανείς δε σου χαρίζεται.
Μα η αλήθεια είναι πως από σένα καθορίζεται.
Δούλεψε σκληρά γι’ αυτά που θέλεις
και στο τέλος θα ‘σαι συ που θα διαφέρεις.

Για κάποιο λόγο γεννήθηκες σ’ αυτή τη Γη.
Ο Θεός σε έπλασε από άμμο μαγική.
Κάνε λοιπόν και εσύ τα μαγικά σου.
Μην τ’ αφήνεις να χάνονται από μπροστά σου.

Δημήτρης
Γεωργόπουλος

Λίγα λόγια για την Καλαμάτα

Από τις ομηρικές Φαρές μέχρι τη νεότερη Καλαμάτα, η πόλη χτίστηκε στο λόφο γύρω από το κάστρο και στο μικρό ζωτικό χώρο που διέθετε από την αρχαιότητα και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.

Στα χρόνια της επανάστασης ο Νέδοντας περιόριζε την πόλη από τη δυτική πλευρά στα όρια του λόφου που κατεβαίνει από το Κάστρο και “σβήνει” περίπου στη σημερινή πλατεία Ταξιαρχών.

Περνούσε λίγο πιο κάτω από τους Αγίους Αποστόλους, συνέχιζε στα σκαλιά του Αγίου Νικολάου, και νοτιότερα απλωνόταν στην πεδινή περιοχή, στην οποία μάλιστα έδωσε το τοπωνύμιο “Ποταμιά”.

Από την ανατολική πλευρά περιοριζόταν από τα ρέματα μετά το νεκροταφείο (με πρώτο τον Βέλιουρα), στην άλλη πλευρά του λόφου, του οποίου τα χαρακτηριστικά έχουν εξαφανιστεί από την πυκνή δόμηση μετά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η κεντρική πλατεία, ο Νέδοντας διακλαδιζόταν σχηματίζοντας ένα μεγάλο δέλτα.

Αυτή που περιγράφηκε σε αδρές γραμμές ήταν η αστική περιοχή της Καλαμάτας, με τους εμπόρους και επιχειρηματίες, αλλά και τα υποστηρικτικά επαγγέλματα.

Η “άλλη πόλη” με τον αγροτικό πληθυσμό βρισκόταν στα “Καλύβια” της, στη δυτική πλευρά του Νέδοντα, στο ύψος του κάστρου.

Εντελώς αποκομμένος από αυτή την περιοχή ήταν ένας μικρός οικισμός, η (παλιά) “Ντουάνα” στην περιοχή της εκκλησίας Ανάληψης, όνομα που είχε πάρει από την ενετική λέξη για το τελωνείο.

Εκεί υπήρχε υποτυπώδες λιμάνι και γύρω από το τελωνείο καταστήματα και αποθήκες, ενώ λίγο δυτικότερα τα βυρσοδεψεία.

Αυτές ήταν οι οικιστικές περιοχές από τις οποίες “ξεκίνησε” η σημερινή Καλαμάτα, της οποίας τα όρια από την βυζαντινή εποχή προσδιορίζονταν από τους Αγίους Αποστόλους, τον Άγιο Χαράλαμπο (νεκροταφείου) και τον Άγιο Δημήτριο (Τούρλες).

Σε αυτό το μικρό χώρο την ημέρα της επανάστασης κατέφθασαν από τα σημεία που είχαν στρατοπεδεύσει, χιλιάδες επαναστατημένοι οι οποίοι κινούμενοι από τη Βελανιδιά, τις Τούρλες, τα Καλύβια και τη Μάνη συγκεντρώθηκαν στο μεγάλο χώρο που άφηνε ο χείμαρρος Νέδοντας στη δυτική της πλευρά.

Εκεί έγινε και η δοξολογία κατά πως μαρτυρούν αγωνιστές και ιστορικοί, για να επιλεγεί αργότερα το 1930 συμβολικά η βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Αποστόλων ως τόπος τέλεσής της.

Η ανάπτυξη έγινε σταδιακά μέχρι να φθάσουμε στη σημερινή συμπαγή πόλη.

Τα διατηρητέα κτήρια, μνημεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που διασώθηκαν, χρονολογούμενα πιστοποιούν αυτή την εξέλιξη:

Στον αυχένα του λόφου που ξεκινά από το κάστρο και “σβήνει” στους Ταξιάρχες υπάρχουν τα παλαιότερα και ακολουθούν αυτά που έχουν κατασκευαστεί στην πλατεία 23ης Μαρτίου, την Αριστομένους και την Παραλία.

Κτήρια και φωτογραφίες μας βοηθούν να “αναπλάσουμε” τη μορφή της πόλης την εποχή στο μεταίχμιο του 19ου με τον 20ο αιώνα όταν πλέον είχε δρομολογηθεί η εξέλιξή της για ενοποίηση παλιάς πόλης, περιαστικής περιοχής και Παραλίας.