ΤΟ 1821 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΣΑΜΙΚΟ ΧΟΡΟ

ΤΟ 1821 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΣΑΜΙΚΟ ΧΟΡΟ

Φωτεινής Χαραλαμποπούλου, ΠΕ79.01

ΤΣΑΜΙΚΟΣ

200 χρόνια μετά την επανάσταση ο πολιτισμός μας συνεχίζει να εκφράζεται μέσα από την παράδοσή μας.
Φωτεινό παράδειγμα στην έντεχνη μουσική ο "ΤΣΑΜΙΚΟΣ" του Μ. Χατζιδάκι, όπου ο συνθέτης υμνεί τα γεγονότα της ιστορίας μας μέσα από την ποίηση του Ν. Γκάτσου, διαλέγοντας το ρυθμό του ομώνυμου παραδοσιακού μας χορού...

Ο Τσάμικος είναι παραδοσιακός ελληνικός χορός. Χορεύεται σε κύκλο με ρυθμό 3/4. Παλιότερα ο τσάμικος χορευόταν μόνο από άνδρες, αλλά στη σύγχρονη εποχή παίρνουν μέρος και γυναίκες.

Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από τη λέξη τσάμης, που σημαίνει "ψηλός", και αναφέρεται μεταφορικά στο λεβέντικο ανάστημα που κατά παράδοση διαθέτουν οι χορευτές, αφού "τσάμι" λέγεται το έλατο ή πεύκο σε ορισμένες περιοχές. Ονομάζεται επίσης και Κλέφτικος, καθώς χορεύονταν από τους Κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας.

Ο χορός έχει τα ίδια βήματα καθ' όλη τη διάρκεια της μουσικής. Το άτομο που χορεύει στη μία άκρη και οδηγεί τους άλλους, συνηθίζει να κάνει φιγούρες. Έτσι ο χορός επικεντρώνεται κυρίως στον «πρώτο» - π.χ. μπορεί να σταματάει το χορό και να αρχίζει να κάνει φιγούρες, και τότε οι άλλοι μένουν στάσιμοι και παρακολουθούν το άτομο αυτό, και μετά μπορεί να συνεχίσει το χορό με τα κανονικά βήματα, χωρίς να χορεύει μόνο ο πρώτος αλλά όλοι μαζί.

Στα κακοτράχαλα τα βουνά: Είναι ένα τραγούδι το οποίο αναφέρεται στην ελληνική ταυτότητα, όπως αυτή αναδείχθηκε μέσα από την Ιστορία και την παράδοσή μας. Κακοτράχαλα βουνά ο τόπος μας και την ίδια στιγμή τόπος γενναιότητας και καρδιάς, όπου είχαν τα λημέρια τους οι κλέφτες στην Τουρκοκρατία, Τα βουνά συμβολίζουν την ελευθερία και τον αγώνα.
χορεύουν: τρεις εμβληματικές μορφές της Ιστορίας μας χορεύουν, δηλαδή δείχνουν τη χαρά της ελευθερίας, το ανυπότακτο και τη χαρά της ζωής. Ο Νικηφόρος μπορεί να είναι ο Νικηφόρος Φωκάς, ένας αυτοκράτορας αληθινό παλΙκάρι, ο οποίος ελευθέρωσε την Κρήτη από τους Άραβες και έδωσε ζωή στην αυτοκρατορία, (10ος αιώνας).
Ο Διγενής είναι ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, εκείνος που υπερασπίστηκε τα σύνορα του Ελληνισμού και της αυτοκρατορίας από κάθε επιβουλή των Αράβων μουσουλμάνων, Είναι ο ανώνυμος Έλληνας, ο οποίος έδωσε και δίνει τη ψυχή του για την πατρίδα και την ελευθερία.
Ο γιος της Άννας της Κομνηνής είναι ο γιος μιας πριγκίπισσας- αυτοκράτειρας η οποίος έμεινε στην Ιστορία για την μόρφωση και το βιβλίο του Αλεξιάδα.

Ο Νικηταράς είναι ο σπουδαίος ήρωας της Επανάστασης του 1821, ο οποίος ονομάστηκε
« Τουρκοφάγος» και ο οποίος έζησε με αξιοπρέπεια, χωρίς να πλουτίσει μετά τον Αγώνα, με κριτήριο το ότι βοήθησε την πατρίδα. Παρέμεινε πάντα πιστός σ’ αυτήν.
φλούδα γης: δεν είναι ο τόπος μας μεγάλος. Μα με την ευλογία του Χριστού και της πίστης οι Έλληνες παλεύουμε να γλιτώσουμε τη φλούδα από το τσακάλι, δηλαδή από τους ύπουλους εχθρούς, αλλά και την αρκούδα, δηλαδή τους ισχυρούς, εκείνους που με την δύναμη και την εξουσία τους θέλουν να μας υποτάξουν.
το πανηγύρι κρατάει χρόνια: ο αγώνας των Ελλήνων είναι πανηγύρι. Η πατρίδα δίνει χαρά και νικά τον φόβο του θανάτου, ό,τι κι αν γίνει. Η σχέση μας με την πατρίδα είναι σχέση ζωής. Πάντοτε οι Έλληνες πετυχαίναμε το ανέφικτο, ακόμη και στην Τουρκοκρατία, όπου μείναμε όρθιοι χάρις στην πίστη, την ανδρεία και την δίψα για ελευθερία, που διαπότιζαν την συνείδησή μας.
κριτής κι αφέντης: οι Έλληνες είχαμε ως σημεία αναφοράς μας το Θεό και την πίστη. Το θέλημά Του είναι αυτό που αποδεχόμαστε ότι γίνεται στη ζωή μας. Την ίδια στιγμή δραγουμάνος του θελήματος του Θεού, διερμηνέας του, είναι ο λαός.

Οι υπέροχοι στίχοι του Νίκου Γκάτσου "χορεύουν” πραγματικά πάνω στο εθνικό μας αίσθημα και στον λαϊκό πολιτισμό,

Στα κακοτράχαλα τα βουνά
με το σουραύλι και το ζουρνά
πάνω στην πέτρα την αγιασμένη
χορεύουν τώρα τρεις αντρειωμένοι.
Ο Νικηφόρος κι ο Διγενής
κι ο γιος της Άννας της Κομνηνής.

Δική τους είναι μια φλούδα γης
μα εσύ Χριστέ μου τους ευλογείς
για να γλιτώσουν αυτή τη φλούδα
απ’ το τσακάλι και την αρκούδα.
Δες πώς χορεύει ο Νικηταράς
κι αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς.

Από την Ήπειρο στο Μοριά
κι απ’ το σκοτάδι στη λευτεριά
το πανηγύρι κρατάει χρόνια
στα μαρμαρένια του χάρου αλώνια.
Κριτής κι αφέντης είν’ ο Θεός
και δραγουμάνος του ο λαός.

Ζουρνάς

Σουραύλι

Νικηταράς

Ταμπουράς