Chuyên đề: Cộng đồng các dân tộc Việt Nam

Lịch sử 10

TƯ LIỆU HỖ TRỢ HỌC SINH

Trong các giai đoạn cách mạng, Đảng ta luôn có quan điểm nhất quán: "Thực hiện chính sách bình đẳng, đoàn kết, tương trợ giữa các dân tộc; tạo mọi điều kiện để dân tộc phát triển đi lên con đường văn minh, tiến bộ gắn bó mật thiết với sự phát triển chung của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Vấn đề về dân tộc và các vấn đề dân tộc có vị trí chiến lược lâu dài trong sự nghiệp cách mạng ở nước ta.

- Trình bày được nét chính về đời sống vật chất của cộng đồng các dân tộc Việt Nam: sản xuất nông nghiệp, ngành nghề thủ công.... - Nêu được các nét chính về đời sống tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam: sự đa dạng về văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng....

Dân tộc được hiểu theo hai khái niệm: Dân tộc mang ý nghĩa là một quốc gia như là dân tộc Việt Nam, dân tộc Trung Hoa, dân tộc Campuchia,… Còn dân tộc mang ý nghĩa là một cộng đồng dân tộc như là dân tộc Thái thuộc cộng đồng dân tộc Việt Nam,….

IV. LUYỆN TẬP

Khoanh tròn chỉ một chữ cái in hoa ở câu trả lời đúng Câu 1: Trong các dân tộc dưới đây, dân tộc nào mang ý nghĩa là một dân tộc quốc gia ở Việt Nam? A. Dân tộc Việt Nam.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;B. Dân tộc Khmer C. Dân tộc Chăm.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;D. Dân tộc Kinh Câu 2: Xét theo nhóm dân tộc ngữ hệ, ở Việt Nam có mấy loại hệ ngữ dân tộc? A. 8 hệ ngữ dân tộc B. 7 ngữ ngữ hệ dân tộc C. 5 ngữ hệ dân tộc D. 6 ngữ hệ dân tộc Câu 3: Theo tỉ lệ dân số, người Kinh chủ yếu phân bố ở đâu? A. Đồng bằng, vùng duyên hải Trung Bộ B. Đô thị, vùng đồng bằng và trung du. C. Vùng đồng bằng, trung du và duyên hải D. Vùng đồng bằng Bắc Bộ, duyên hải.

KHÁI QUÁT VỀ ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT VÀ TINH THẦN CỦA CỘNG ĐỒNG CÁC DÂN TỘC VIỆT NAM

III. VAI TRÒ CỦA KHỐI ĐẠI ĐOÀN KẾT DÂN TỘC

Chia cả lớp thành hai nhóm thực hiện nhiệm vụ với phiếu học tập + Nhóm 1: Vai trò trong quá trình dựng nước và giữ nước. + Nhóm 2: Vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Có thể nói, trong tất cả luật tục của đồng bào Chăm thì những luật tục quy định về hôn nhân và gia đình chiếm vị trí quan trọng.

Văn hóa Việt Nam&nbsp;là sự tổng hòa các giá trị văn hóa của 54 dân tộc anh em trên cùng lãnh thổ.

Cộng đồng các dân tộc Việt Nam&nbsp;như hiện nay là nhờ trải qua một quá trình hình thành và phát triển lâu dài trong lịch sử.

Câu hỏi: Nguyên nhân nào khiến dân tộc thiểu số có trình độ văn hóa bị chênh lệch về kiến thức, kỹ năng trong ngành nghề?

Câu hỏi: Tại sao các lễ hội hiện nay đi xuống trầm trọng về đạo đức?

TƯ LIỆU HỖ TRỢ HỌC SINH.

Tư liệu 1: Hoạt động nông nghiệp

Do đặc điểm của sự phân bố dân cư mà phần lớn dân tộc Kinh hoạt động mạnh mẽ, có trình độ thâm canh lúa nước tốt hơn. Hơn thế nữa, vùng đồng bằng cư dân cư trú đã lâu đời với mục đích đất sử dụng theo quỹ thời gian phù hợp kết hợp với trồng cây ngắn ngày khi hết mùa vụ lúa.

Trong chăn nuôi, do lợi thế về nguồn thức ăn nên các cư dân cư trú ở đồng bằng, trung du tập trung nuôi theo mô hình trang trại với diện tích lớn. Ngược lại các nhóm cư dân thiểu số, có thói quen chăn nuôi theo hộ gia đình với số lượng nhỏ.

Biểu hiện vai trò dựng nước và giữ nước

Biểu hiện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

- Luật tục Chăm cũng quy định toàn bộ tài sản phục vụ việc cúng tế trong gia đình do con gái út thừa hưởng toàn bộ và có trách nhiệm quản lý để thờ cúng cha mẹ, tổ tiên. - Một phần nhỏ chia có các chị gái nhưng luật tục không quy định cụ thể là bao nhiêu mà do người em gái út quyết định. Các anh em trai không được quyền hưởng tài sản thừa kế của cha mẹ dù họ có công đóng góp vào khối tài sản chung của gia đình.

III. ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC VIỆT NAM

II. CƠ SỞ HÌNH THÀNH KHỐI ĐẠI ĐOÀN KẾT DÂN TỘC

Trong những cuộc sống hàng ngày thì người Việt chúng ta đã có truyền thống đoàn kết, điều đó được đúc kết thông qua các câu ca dao, tục ngữ hay là các các tác phẩm văn học. Vậy đối với lịch sử thì sao, cơ sở hình thành sự đoàn kết ở Việt Nam được hình thành như thế nào?

Điểm khác biệt của người Chăm so với các dân tộc khác là, các vị chức sắc buộc phải có vợ. Theo chế độ mẫu hệ, người đàn ông, nhất là các chức sắc cần có sang (nhà) để ở, có danauk (chốn, nơi, vị) để ngự. Mà dannauk này phải là nhà vợ.

TƯ LIỆU HỖ TRỢ HỌC SINH TƯ LIỆU 1:

Trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, dân tộc Việt (Kinh) có số dân đông nhất, chiếm khoảng 86% dân số cả nước. Phần 14% còn lại là thuộc nhóm dân số thiểu số với các cộng đồng có số dân ít, Trong đó, dân tộc Tày có số dân cao nhất thuộc nhóm dân tộc thiểu số.

Cùng với dân tộc Kinh thì các nhóm dân tộc thiểu số cùng nhau sinh sống chung trên lãnh thổ Việt Nam. Họ coi nhau như anh em trong nhà, cùng nhau giúp đỡ nhau khi gặp khó khăn. Mặt khác, chính phủ luôn phải có chính sách để động viên bà con dân tộc thiểu số tham gia xây dựng kinh tế- xã hội để đưa đất nước Việt Nam, dân tộc Việt Nam đi lên.

- Xem lại nội dung kiến thức đã học của tiết học.

- Tìm hiểu trước nội dung tiết tiếp theo của bài học: Tiết 2 Đặc điểm đời sống và đời sống tinh thần của cộng đồng dân tộc Việt Nam. + Tìm hiểu khái quát đời sống vật chất cộng đồng dân tộc Việt Nam + Tìm hiểu khái quát đời sống tinh thần cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Khác với các cộng đồng dân tộc chiếm đa số thì hiện nay một số bộ phận dân tộc vẫn có lối sống định canh định cư, bên cạnh đó kiểu nhà sàn vẫn được trọng dụng trong các bộ phận dân cư. Điều này, một lần nữa đòi hỏi Nhà nước phải có chính sách phù hợp, vận động người dân sống có địa điểm rõ ràng, biết áp dụng các điều kiện tự nhiên để thích nghi với biến đổi khí hậu phù hợp với lối sống hiện đại.

1. Nêu được thành phần dân tộc theo dân số 2. Trình bày được khái niệm ngữ hệ và việc phân chia tộc người theo ngữ hệ 3. So sánh được sự phân bố dân cư theo ngành nghề.

Người Chăm theo chế độ mẫu hệ, đàn ông coi việc ngoài nhà và phụ nữ coi việc trong gia cũng như gia phả.

LỜI MỎ ĐẦU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CHƯƠNG I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CHƯƠNG II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CHƯƠNG III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT . . . . . . . . . . . TỔNG KẾT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BÀI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ. . . . . . . . . . TÀI LIỆU THAM KHẢO. . . . . . . . . . . . .

CÁC DÂN TỘC TRÊN ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM

II. KHÁI NIỆM VỀ DÂN TỘC

Hãy kể tên những cụm từ mang khái niệm dân tộc ? (Em hiểu khái niệm dân tộc là như thế nào)

IV. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC

IV. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC

Đôi nét về cộng đồng các dân tộc Việt Nam

Cộng đồng các dân tộc Việt Nam mặc dù khác nhau về ngôn ngữ, phân vùng địa lý, phong tục tập quán, kinh tế... nhưng vẫn có sự thống nhất, chung nhau đức tính, phẩm chất của người Việt; đồng thời yêu thương, gắn bó mật thiết với nhau trong suốt quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trên lãnh thổ Việt Nam, số lượng người Kinh chiếm đa số (khoảng 87% dân số); chính phủ quy định "dân tộc thiểu số" là những người không thuộc dân tộc kinh (dân tộc Việt), điều này thể hiện chủ trương "thống nhất trong đa dạng". 

Mỗi dân tộc lại mang những bản sắc văn hóa khác nhau, thể hiện thông qua hoạt động kinh tế, văn hóa của các tộc người. Song tựu chung đều có lòng yêu nước sâu sắc, tính cần cù, chịu khó, sáng tạo trong lao động sản xuất, sống hòa hợp với thiên nhiên, làng xóm và nhân hậu, vị tha với những người xung quanh.

Tư liệu 2: Trang phục, trang sức

Do phụ thuộc vào đều kiện tự nhiên, bản sắc dân tộc mà mỗi dân tộc Việt Nam lại có những trang phục với những sắc thái khác nhau. Để làm nên sự đa dạng như vậy đòi mỗi một trang phục có những đặc điểm khác biệt mà bất cứ ai cũng phải nhận ra. Về đồ trang sức thì đa phần các dân tộc phái Băc sử dụng đồ trang sức đủ màu sắc, đặc biệt nhất vẫn là màu trắng. Trong khi đó, các dân tộc phía Nam màu chủ đạo là màu vàng.

KHỐI ĐẠI ĐOÀN KẾT TRONG LỊCH SỬ DÂN TỘC VIỆT NAM

Hoạt động “Lựa chọn màu sắc cho hoạt động đời sống vật chất”

Yêu cầu: 1. HS đọc tư liệu và trình bày khái quát về hoạt động đời sống vật chất của cộng đồng dân tộc Việt Nam ? 2. HS lựa chọn màu sắc trên bảng màu cho hoạt động đó và giải thích lý do ?

II. ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC VIỆT NAM

TƯ LIỆU 2: &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Dân tộc theo ngữ hệ, hiểu một cách đơn giản là các nhóm dân tộc có ngôn ngữ nói hoặc viết giống nhau trong hệ thống chữ viết. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ở Việt Nam có tám nhóm hệ ngữ khác nhau, lần lượt là nhóm Việt Mường, nhóm Tày Thái, nhóm Kadai, nhóm Hmông Dao, nhóm Môn Khmer, nhóm Nam Đảo, nhóm Hán. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Trong tám nhóm hệ ngữ này, mỗi nhóm lại bao gồm các dân tộc khác nhau. Ví dụ như nhóm Việt Mường bao gồm các dân tộc: Kinh, Chứt, Mường, Thổ.

Bài 1: Nối cột A sang cột B sao cho đúng

1. Vai trò trong quá trình dựng nước và giữ nước.

2. Vai trò trong sự nghiệp và bảo vệ Tổ quốc.

A. Đồng bào dân tộc giáp biên giới là một chiến sĩ canh gác Tổ quốc.

B. Anh hùng Núp là dân tộc đã tham gia vào kháng chiến Pháp.

C. Thời Lý, Trần có tập gả công chúa cho các tù trưởng dân tộc ít người.

D. Việc giao đất, giao rừng người dân là biện pháp nhất thiết của Đảng và Nhà nước nhưng dưới sự quản lý của pháp luật

TS Bế Trường Thành, Nguyễn Văn Huy, Nguyễn Quý Thao "Cộng đồng các dân tộc Việt Nam", NXB Giáo dục

"Tuyển tập cộng đồng các dân tộc Việt Nam", Cổng thông tin điện tử ỦY BAN DÂN TỘC

"Đôi nét về cộng đồng các dân tộc Việt Nam", báo văn hóa

KHÁM PHÁ NINH THUẬN "Người Chăm và chế độ mẫu hệ trong đời sống văn hóa", tạp chí văn hóa - lịch sử

III. PHÂN BỐ DÂN CƯ THEO HỆ NGỮ, DÂN SỐ VÀ NGÀNH NGHỀ

Hoạt động theo nhóm, làm việc với nguồn tư liệu, hình ảnh để thực hiện các nhiệm vụ sau: + Nhóm 1: Tìm hiểu sự phân bố dân cư theo hệ ngữ + Nhóm 2: Tìm hiểu sự phân bố dân cư theo dân số + Nhóm 3: Tìm hiểu sự phân bố dân cư theo ngành nghề

HS ấn vào đường link gg form bên dưới để bắt đầu làm bài kiểm tra đánh giá.

BÀI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ

Trò chơi tiếp sức đồng đội

Yêu cầu: Chia lớp thành 2 đội, các thành viên của mỗi đội lần lượt đọc các câu ca dao, tục ngữ về tinh thần đoàn kết.

Thực hiện nhiệm vụ học tập theo nhóm:

https://api.bookcreator.com/users/v2/l7IqYEbgPoOHTMd7bDdB53vwrmr1/books/VWjP671zSNah9Gz7tdAcdg/assets/8kvJYNfQTYyg8mTG_lnUVA.jpg?width=318&height=211

https://api.bookcreator.com/users/v2/l7IqYEbgPoOHTMd7bDdB53vwrmr1/books/VWjP671zSNah9Gz7tdAcdg/assets/srSklJKyTN-KGGY9kyIamQ.jpg?width=287&height=211

https://api.bookcreator.com/users/v2/l7IqYEbgPoOHTMd7bDdB53vwrmr1/books/VWjP671zSNah9Gz7tdAcdg/assets/kFVDKOtTSnWI6wdfbgSHVw.jpg?width=317&height=211

https://api.bookcreator.com/users/v2/l7IqYEbgPoOHTMd7bDdB53vwrmr1/books/VWjP671zSNah9Gz7tdAcdg/assets/6AhT9kXBQiiOaTtj_LMzQg.jpg?width=318&height=211

Tìm hiểu khái quát về đời sống tín ngưỡng, tôn giáo các cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Tìm hiểu khái quát về phong tục, tập quán và các lễ hội ở Việt Nam.

Tìm hiểu những mặt tiêu cực trong các phong tục tập quán và lễ hội và tìm hướng giải quyết ở Việt Nam.

Lập bảng đánh giá nhận xét, chấm điểm các nhóm.

V. NỘI DUNG CƠ BẢN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC

Nêu được nét chính về sự hình thành khối đại đoàn kết dân tộc trong lịch sử Việt Nam.

Phân tích được vai trò, tầm quan trọng của khối đại đoàn kết dân tộc trong lịch sử dựng nước và giữ nước.

Phân tích được vai trò, tầm quan trọng của khối đại đoàn kết dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Nêu được quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước về chính sách dân tộc 

Phân tích được nội dung cơ bản trong chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước hiện nay về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng.

TƯ LIỆU 3 &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Người Việt phân bố rộng khắp cả nước song tập trung hơn ở các vùng đồng bằng, trung du và duyên hải. Đây là dân tộc có nhiều kinh nghiệm trong thâm canh lúa nước, có các nghề thủ công đạt mức tinh xảo. Người Việt là lực lượng đông đảo trong các ngành nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ và khoa học kỹ thuật. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Các dân tộc thiểu số phân phố chủ yếu ở miền núi và trung du. Đây là thượng nguồn của các dòng sông, có tiềm năng lớn về tài nguyên thiên nhiên và có vị trí quan trọng về an ninh quốc phòng. Mỗi một dân tộc thiểu số có kinh nghiệm riêng trong một số lĩnh vực như trồng cây công nghiệp, cây ăn quả, chăn nuôi, làm nghề thủ công.

I. KHỞI ĐỘNG

HS xem đoạn video và liệt kê 3 hoạt động mà em cho là về đời sống vật chất; 3 hoạt động về đời sống tinh thần ?

- Đời sống vật chất: + Hoạt động nông nghiệp, chăn nuôi. + Trang phục. + Nhà ở, hoạt động công nghiệp và dịch vụ.

- Đời sống tinh thần: + Tín ngưỡng, tôn giáo. + Phong tục, tập quán. + Lễ hội.

 ( Chia lớp thành 4 nhóm và đóng vai là các bộ trưởng tham dự hội nghị “Phát triển cộng đồng dân tộc Việt Nam”&nbsp;) 

Hội nghị “Phát triển cộng đồng dân tộc Việt Nam”

Bộ trưởng Nông nghiệp và phát triển nông thôn

Bộ trưởng Văn hóa – Thể thao và Du lịch.

Bộ trưởng Lao động – Thương binh và Xã hội.

Yêu cầu: - Các bộ trưởng họp nhóm để nâng cao chất lượng của cộng đồng dân tộc Việt Nam - Các thành viên khác sẽ là người xem và đặt câu hỏi trực tiếp cho các Bộ trưởng.

https://api.bookcreator.com/users/v2/l7IqYEbgPoOHTMd7bDdB53vwrmr1/books/VWjP671zSNah9Gz7tdAcdg/assets/0PS6z743SG2bUjakDGPeSA.jpg?width=720&height=480

I. KHỞI ĐỘNG

Học sinh quan sát tranh và trả lời các câu hỏi sau:

- Đây là dân tộc nào, dựa vào đâu mà em biết các dân tộc đó ? - Những dân tộc đó có thuộc cộng đồng dân tộc Việt Nam không ?

Đây là một câu nói rất nổi tiếng của Bác Hồ, nhắc nhở dân tộc ta phải luôn luôn đoàn kết. Từ đó khẳng định đoàn kết là truyền thống tốt đẹp trong hàng nghìn năm dựng nước giữ nước của dân tộc ta.

Một vài đặc trưng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam

- Tính cố kết dân tộc, hòa hợp dân tộc trong một cộng đồng thống nhất, dân chủ, bình đẳng đã trở thành truyền thống của dân tộc Việt Nam. - Sống chung trên một lãnh thổ, cùng chung vận mệnh lịch sử, truyền thống, tiền đồ và cuộc sống phụ thuộc vào ngành nông nghiệp lúa nước; các cộng đồng dân tộc đã sớm xây dựng được tình đoàn kết bền chặt, luôn quan tâm giúp đỡ, tương trợ lẫn nhau từ cuộc đấu tranh chống quân xâm lược, chế ngự thiên tai. - Các dân tộc thiểu số tuy chỉ chiếm 13% dân số cả nước nhưng lại cư trú trên địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng về chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, giao lưu quốc tế. - Cùng với nền văn hóa cộng đồng, bản sắc riêng của mỗi dân tộc cũng phát triển mạnh, góp phần làm phong phú nền văn hóa của dân tộc.

Luật tục Chăm quy định sau lễ cưới chú rể phải ở nhà cô dâu ba ngày ba đêm theo phong tục thì lễ cưới đó mới có giá trị và được coi là bằng cớ hôn nhân. Trong ba ngày đêm ba đêm đó chú rể tuyệt đối không được về nhà mình cho dù nhà có gần đó.