Έθιμα Αποκριάς-Καθαρή Δευτέρα

Αποκριά σημαίνει αποχή από το κρέας -προετοιμάζει τον άνθρωπο ψυχικά και σωματικά για την περίοδο του Πάσχα και την Ανάσταση. Στα λατινικά ταυτίζεται με το καρναβάλι, καθώς αυτή η λέξη προέρχεται από το carne, που σημαίνει “κρέας”, και το ρήμα vale, που σημαίνει “περνώ”.
Η περίοδος της Αποκριάς θεωρείται κατεξοχήν περίοδος εκτόνωσης, μια περίοδος κατά την οποία ο άνθρωπος ξεφεύγει από την καθημερινότητά του και εξωτερικεύει τα πάθη του με τη βοήθεια της μεταμφίεσης.
Παλαιότερα το καρναβάλι γινόταν παντού στην Ελλάδα με μασκαράτες ομαδικές, χορούς, γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα έθιμα σε κάθε μέρος. Ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, κρασί και χίλια δυο πειράγματα. Μεγαλύτερα κέντρα του αποκριάτικου ξεφαντώματος ήταν, όπως και σήμερα, η Πάτρα με το περιβόητο πατρινό καρναβάλι, που έχει τις ρίζες του στις αρχές του 19ου αιώνα, η Πλάκα στην Αθήνα, η Θήβα με τον περίφημο “βλάχικο γάμο”, η Κοζάνη με τους ωραίους φανούς της, υπαίθρια γλέντια γύρω από φωτιές σε διάφορες γειτονιές της.

Τριώδιο και ονομασίες των εβδομάδων
Οι μεγάλες Απόκριες συνδέονται με την τελευταία περίοδο κρεατοφαγίας και διασκέδασης, προτού αρχίσει η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Στο διάστημα αυτό και για επτά ολόκληρες εβδομάδες δε γίνονται ούτε γάμοι ούτε γλέντια, ούτε πανηγύρια. Έτσι οι Απόκριες είναι η ευχάριστη παρένθεση ανάμεσα στο Δωδεκαήμερο και τη Μεγάλη Σαρακοστή. Αυτή η περίοδος που κρατάει τρεις εβδομάδες ονομάζεται Τριώδιο.

Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου

Η Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου είναι η αρχή του Τριωδίου. Είναι αφιερωμένη στην αντίστοιχη παραβολή και θυμίζει στους Χριστιανούς ότι πρέπει να είναι ταπεινοί όπως ο Τελώνης και όχι υπερόπτες όπως ο Φασισαίος.

Κυριακή του Ασώτου

Είναι η δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου και μας διδάσκει την αξία της μετάνοιας και της συγχώρεσης.
Μέσα στην καρδία μας και στο μυαλό μας να έχουμε αγαθότητα και αγάπη.

Κυριακή της Απόκρεω

Είναι η τελευταία μέρα που τρώμε κρέας. Από την επόμενη μέρα μπορούμε να καταναλώσουμε ψάρι και τυροκομικά γι αυτό την ονομάζουμε εβδομάδα της Τυροφάγου ή της Τυρινής.

Κυριακή της Τυρινής

Είναι η τελευταία Κυριακή πριν την Μεγάλη Σαρακοστή. Είναι αφιερωμένη στην εκδίωξη των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο. Λέγεται και Κυριακή της Συγνώμης και θυμίζει στους Χριστιανούς την αξία της Συγχώρεσης.

Τσικνοπέμπτη

Η Τσικνοπέμπτη είναι γιορτή της παράδοσής μας και την ημέρα αυτή καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες κρέατος, που συνήθως τα ψήνουμε στα κάρβουνα.
Πήρε το όνομά της από την τσίκνα των κρεάτων, δηλαδή την μυρωδιά του ψημένου στα κάρβουνα κρέατος.
Η Τσικνοπέμπτη είναι η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας, ανάμεσα στην Κυριακή του Ασώτου και την Κυριακή της Απόκρεω.

Ήθη & έθιμα από όλη την Ελλάδα

Νάουσα

Κάθε χρόνο αναβιώνει το έθιμο “Γενίτσαροι και Μπούλες” που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία.
Οι Γενίτσαροι (Γιανίτσαροι) φορούν φουστανέλες, τσαρούχια, βαριά ασημένια νομίσματα, ενώ στο πρόσωπο φορούν την περίφημη μάσκα από κερωμένο πανί με ζωγραφιστό μουστάκι.
Οι Μπούλες είναι επίσης άνδρες, ντυμένοι με γυναικεία παραδοσιακά ρούχα και στο πρόσωπο φορούν βαμμένες μάσκες.
Σύμφωνα με το έθιμο, τα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι αρματολοί και οι κλέφτες έβρισκαν την ευκαιρία στις Απόκριες να κατεβούν στην πόλη μασκαρεμένοι και να γλεντήσουν με συγγενείς και φίλους χωρίς να τους αναγνωρίσουν οι Τούρκοι.

Βίντεο

Σκύρος

Στα σοκάκια της Σκύρου την περίοδο των Απόκρεων θα συναντήσουμε ομάδες μεταμφιεσμένων ανθρώπων. Κορυφαίος είναι ο Γέρος, ο οποίος είναι ντυμένος με μια μαύρη μαλλιαρή κάπα, φοράει τα παραδοσιακά δερμάτινα υποδήματα, τα τροχάδια, είναι φορτωμένος στη μέση του με 50 κουδούνια και προχωράει με ρυθμικό βηματισμό, δημιουργώντας εναλλασσόμενους ήχους. Συντροφιά του είναι η Κορέλα, που σύμφωνα με την παράδοση είναι άντρας ντυμένος με γυναικεία ρούχα, που χορεύει γύρω από το Γέρο. Την ομάδα συμπληρώνει ένα πρόσωπο κωμικό, εκείνο του Φράγκου, ο οποίος φοράει μάσκα, ευρωπαϊκό παντελόνι, έχει ένα κουδούνι στο πίσω μέρος της μέσης του και κρατάει ένα κοχύλι στο οποίο φυσάει για να τραβήξει την προσοχή των παρευρισκομένων.

Κοζάνη Φανοί

Ιδιαίτερο γνώρισμα της κοζανίτικης Αποκριάς είναι οι φανοί, φωτιές που ανάβουν στις γειτονιές της πόλης, ενώ γύρω τους στήνεται υπαίθριο γλέντι υπό τους ήχους χάλκινων πνευστών. Εκεί ακούγονται τα Ξανιέντραπα, τραγούδια με σκωπτικούς στίχους που έχουν σκοπό τη διακωμώδηση γραφικών χαρακτήρων της πόλης, Κλέφτικα, αλλά και τραγούδια της ξενιτιάς και της αγάπης.