Λεύκωμα Συνθετών

Λεύκωμα

Συνθετών

παρουσιάζουν οι μαθητές της Α΄ Λυκείου του Μουσικού Σχολείου Κορίνθου

στο πλαίσιο του μαθήματος
"Η Ιστορία της Μουσικής στον 20ο αιώνα"

Κόρινθος, Μάιος 2021

Εισαγωγικό Σημείωμα

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να παρουσιάσει στους Φίλους της Μουσικής Τέχνης και Επιστήμης, αλλά και τους Φίλους του Μουσικού Σχολείου Κορίνθου μερικούς από τους πιο σημαντικούς Συνθέτες του 20ου αιώνα.

Ξεκινώντας το μάθημα της Ιστορίας της Μουσικής στον 20ο αιώνα, οι μαθητές της Α΄ Λυκείου του Μουσικού Σχολείου Κορίνθου δεν μπορούσαν να φανταστούν τι θα ακολουθούσε και, κυρίως, τι θα άκουγαν κατά τη διάρκεια διερεύνησης αυτής της περιόδου. Τα καλλιτεχνικά ρεύματα του 20ου αιώνα είναι πραγματικά πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα.
Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που τα γέννησαν εξηγούν πολλές από τις ακρότητες και δικαιολογούν, σε αρκετά σημεία, την υφολογική βιαιότητα αλλά και την απόρριψη κάθε μορφής συναισθηματισμού. Τον 20ο αιώνα η μουσική τέχνη παρακολουθεί άγρυπνα τις εξελίξεις που πραγματώνονται στη Λογοτεχνία, το Θέατρο, τις Εικαστικές Τέχνες αλλά και τις Θετικές Επιστήμες και, στο δικό της χρόνο, ενσωματώνει πρωτοποριακές θεωρίες, προσφέροντας με τη δική της ηχητική γλώσσα μία εναλλακτική διέξοδο στις προσταγές του ανήσυχου πνεύματος.
Οι μαθητές της Α΄ Λυκείου, κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ήρθαν σε επαφή με μοντέρνες μουσικές θεωρίες και σύγχρονες συνθετικές πρακτικές. Είδαν γραφικές παρτιτούρες και άκουσαν έργα πρωτοποριακά, δύσκολα και σπάνια. Πειραματίστηκαν σε προσωπικό επίπεδο δημιουργώντας παρτιτούρες κολάζ στο πλαίσιο του κινήματος του Ντανταϊσμού, αλλά και με καινοτόμες τεχνοτροπίες σύνθεσης, σκαλίζοντας τις δικές τους πρωτότυπες δωδεκαφθογγικές σειρές στο πλαίσιο του μουσικού Εξπρεσιονιστικού ρεύματος. Στο πλαίσιο της Πειραματικής και Ηλεκτρονικής μουσικής οι μαθητές συνέθεσαν ψήγματα ηλεκτρονικής μουσικής με τη βοήθεια ψηφιακών εργαλείων. Γνώρισαν το έργο Συνθετών που ενδεχομένως αγνοούσαν ή δεν μπορούσαν μέχρι πρωτύτερα να εντάξουν σε ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ρεύμα. Άκουσαν - όταν αυτό ήταν εφικτό - τους ίδιους τους Συνθέτες να μιλούν για το έργο και τις θεωρίες τους.
Σήμερα, έχοντας σχεδόν ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος του μουσικού ταξιδιού τους στην Ιστορία του 20ου αιώνα, οι μαθητές της Α΄ Λυκείου θα παρουσιάσουν μερικούς από τους Συνθέτες που γνώρισαν, κάνοντας αναφορά στη ζωή, τη θεωρία και το έργο τους. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να δώσουν και σε εσάς μία γεύση αυτής της πολυποίκιλης και πολύτροπης εποχής που δεν έχει στεγανά και δεν ακολουθεί μία πεπατημένη οδό. Για αυτό το λόγο η μορφοποίηση των κειμένων των μαθητών είναι ελεύθερη και υπακούει στις προσωπικές τους προτιμήσεις.

Καλή περιήγηση

Η καθηγήτρια
Μαριάννα Σιδερή
Δρ. Ιστορικής Μουσικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Περιεχόμενα

Καλλιτεχνικά Ρεύματα κατά το α΄ μισό του 20ου αιώνα

Ι. Ο ιμπρεσιονισμός στη Μουσική ...............................................................
Claude Debussy - Άννα Μελέτση .........................................................................
Maurice Ravel - Ευφραιμία Μελέτση .....................................................................

ΙΙ. Πρωτοποριακά Ρεύματα ............................................................................
Luigi Russolo - Αριστείδης Στριμενόπουλος ......................................................
Hugo Ball - Νεκτάριος Μελέτσης ..........................................................................
Erik Satie - Ειρήνη Ρουμελιώτη ..............................................................................

ΙΙΙ. Ο Εξπρεσιονισμός στη Μουσική ............................................................
Arnold Schoenberg - Γεράσιμος Ηλιακόπουλος ..................................................
Alban Berg - Μαριάννα Σιδερή ..............................................................................
Anton Webern - Μαρία Καλαχάνη ........................................................................

IV. Ο Νεοκλασικισμός και ο Φολκλορισμός ...........................................
Igor Stravinsky - Ανδριάνα Κουρούμαλη ...........................................................
Paul Hindemith - Ηλίας Λυγάκης ........................................................................
Sergei Prokofiev - Ζωή Καραμπουλούτουγλου ..................................................
Sergei Rachmaninoff - Αντώνης Σαπέρας ...........................................................
Richard Strauss - Αλεξάνδρα Μωραϊτη .................................................................

6
7
9

11
12
14
16

19
20
22
24

26
27
29
31
33
35

Περιεχόμενα (συνέχεια)

IV. Ο Νεοκλασικισμός και ο Φολκλορισμός ................................................
Charles Ives - Τάσος Ρουμπέκας ...............................................................................
Benjamin Britten - Ιωάννης Σ. Καχριμάνης ............................................................
Leonard Bernstein - Γιάννης Χάλκος ........................................................................

V. O Βερισμός στη Μουσική ...............................................................................
Ruggerro Leoncavallo - Μαριάννα Σιδερή & Ιωάννα Καραθανάση ...................

Η ελληνική μουσική δημιουργία τον 20ο αιώνα
Εθνική Σχολή και Ελληνική Μουσική Πρωτοπορία .................................
Παύλος Καρρέρ - Κωνσταντίνος Φραγκιάς ..........................................................
Σπυρίδων Σαμάρας - Μαριάννα Σιδερή & Θοδωρής Μπιτσούνης ..................
Μάριος Βάρβογλης - Παναγιώτης Ψαρρέας .........................................................
Μανώλης Καλομοίρης - Σοφία Καλογεροπούλου ................................................
Νίκος Σκαλκώτας - Ιωάννα Πλέσσα ........................................................................
Δημήτρης Μητρόπουλος - Γιάννης Κοκκινός .......................................................
Ιάννης Ξενάκης - Μαριάννα Σιδερή & Νίκος Ξανθόπουλος ..............................
Μάνος Χατζιδάκις - Άννα Δάφνη ............................................................................
Μίκης Θεοδωράκης - Μιλτιάδα Πέττα ....................................................................

37
40
42

44
45

48
49
51
53
55
57
59
60
62
64

Καλλιτεχνικά Ρεύματα
κατά το α΄ μισό του 20ου αιώνα

Ι. Ο ιμπρεσιονισμός στη Μουσική

Λίγα λόγια:
Ο ιμπρεσιονισμός στη μουσική εμφανίζεται το 1894 με το έργο του Claude Debussy "Πλερούδιο στο απομεσήμερο ενός φαύνου" βασισμένο στο συμβολικό ποίημα του St. Malarme. Οι συνθέτες του ιμπρεσιονισμού απορρίπτουν το αφηγηματικό ύφος των ρομαντικών συνθετών. Η μουσική για εκείνους εξελίσσεται σε αντικείμενο ελεύθερης επεξεργασίας και αναπτύσσεται αυτόματα, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση του ονείρου και ενός άτακτου αυτοσχεδιασμού. Ο ήχος λειτουργεί ως περιγραφικό στοιχείο, με την ηχητική αξία να αντικαθιστά την εκφραστική αξία.
Οι συνθέτες του ιμπρεσιονισμού δίνουν έμφαση στο ίδιο το αντικείμενο, δηλαδή τον ήχο και το ηχόχρωμα. Χρησιμοποιούν πεντατονικές και τροπικές κλίμακες ή κλίμακες με ολόκληρους τόνους. Η χρήση των διαφωνιών είναι έντονη. Οι ρυθμοί είναι άνισα διαιρεμένοι, προσδίδοντας μία παλμική ρευστότητα στο έργο και, έτσι, χαρίζουν στα έργα τους την ψευδαίσθηση μίας ονειρικής ατμόσφαιρας. Ο ακροατής σε ρόλο παρατηρητή εντυπωσιάζεται από μία μουσική οπτασία. Βασικοί εκφραστές του κινήματος ο Claude Debussy και ο Maurice Ravel.