ΑΠΟΚΡΙΕΣ (ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ)

Απόκριες στην Ελλάδα: Η ιστορία τους

Οι Απόκριες στην Ελλάδα είναι άµεσα συνδεδεµένες µε την πολιτισµική κληρονοµιά µας και πρόκειται για µια γιορτή που χάνεται βαθιά µέσα στον χρόνο.

Την πρωτοσυναντάµε στην αρχαία Ελλάδα, όταν συνδεόταν άµεσα µε τη λατρεία του θεού Διονύσου. Οι άνθρωποι µεταµφιέζονταν σε σατύρους, ξεχύνονταν στους δρόµους και επιδίδονταν σε τολµηρές πράξεις φορώντας µάσκες, που σκοπό είχαν να κρύβουν τα πρόσωπά τους ώστε να εκφράζονται ελεύθερα. Οι τελετουργίες αυτές θεωρούνταν ότι επέφεραν την κάθαρση µετά την έντονη αταξία.

Στη σύγχρονη εποχή, οι Απόκριες είναι µια αφορµή όχι µόνο για διασκέδαση, αλλά και για τη διατήρηση ενός πολύ σπουδαίου κοµµατιού της ελληνικής παράδοσης. Τοπικά έθιµα σε κάθε γωνιά της χώρας, εκδηλώσεις και πολιτιστικά δρώµενα αναβιώνουν στιγµές από το παρελθόν, µε στόχο τη συµµετοχή σε µια µεγάλη γιορτή που συνδέει τους ντόπιους µε τους επισκέπτες προσφέροντας µια µικρή απόδραση από την καθηµερινότητα.

ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ ΚΑΙ Η ΤΣΙΚΝΟΠΕΜΠΤΗ

Οι Απόκριες κρατούν τρεις εβδομάδες. Γι’ αυτό το λόγο αυτή η περίοδος ονομάζεται «Τριώδιο».
(Το τριώδιο είναι εκκλησιαστικό βιβλίο με ύμνους για κάθε μέρα της Σαρακοστής).

Η πρώτη εβδομάδα ονομάζεται «Προφωνέσιμη», γιατί παλιότερα «προσφωνούσαν» δηλαδή διαλαλούσαν στα χωριά κυρίως, την αρχή της Αποκριάς.

Η δεύτερη εβδομάδα ονομάζεται «Κρεατική» ή «Κρεατοφάγος» επειδή έτρωγαν κρέας.

Η Τρίτη «Τυρινή» ή «Τυροφάγος», επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα για να προετοιμαστούν σιγά σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής.

Από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου.

Η Τσικνοπέμπτη βρίσκεται στο μέσο των τριών εβδομάδων του εορτασμού του Καρναβαλιού.

Τσικνοπέμπτη

Η Τσικνοπέµπτη είναι µια ετήσια τελετή, της οποίας η αρχή χάνεται µέσα στους αιώνες. Είναι η µέρα που τρώγεται κρέας.

https://www.thinglink.com/scene/1422684348821274626?fbclid=IwAR2KSRa6xbSKq-zm8qRTEkLbDKmHlqDAySeCzjlmY1OUqazGYBBk5dZDg9s

Δείτε στο Thinglink τον Χάρτη με τα Έθιμα της Αποκριάς στην Ελλάδα από την Αγάθη Παπαθανάση.

Η λέξη Τσικνοπέµπτη προέρχεται από τις λέξεις «τσίκνα» (η µυρωδιά του καµένου ψηµένου κρέατος) και «Πέµπτη», και γιορτάζεται την Πέµπτη που είναι 11 µέρες πριν την Καθαρά ∆ευτέρα.

Είναι µια µέρα χαράς αλλά και προετοιµασίας για τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς, καθώς η 40-ήµερη περίοδος της Σαρακοστής πριν το Πάσχα πλησιάζει.

Ελληνική παράδοση
Ήθη και έθιμα της Αποκριάς

Το κύριο γνώρισμα των Αποκριών είναι οι μεταμφιέσεις τις οποίες συναντάμε σε ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Το όνομα των μεταμφιεσμένων διαφέρει από τόπο σε τόπο: κουδουνάτοι, καμουζέλες, μούσκαροι αλλά το κοινότερο είναι μασκαράδες και καρνάβαλοι που προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις maschera και carnevale.

Στην Ελλάδα υπάρχει πληθώρα εθίμων που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή.

Ας γνωρίσουμε κάποια από αυτά.

ΘΡΑΚΗ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ΚΡΗΤΗ

ΗΠΕΙΡΟΣ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

ΝΟΤΙΑ ΕΥΒΟΙΑ

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

ΚΥΠΡΟΣ

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Ξάνθη:
Το κάψιμο του «Τζάρου»

Tο καρναβάλι της όµορφης Ξάνθης έχει γίνει σηµείο αναφοράς για όλη τη Βόρεια Ελλάδα και όχι µόνο, καθώς αποτελεί το δεύτερο µεγαλύτερο της χώρας µετά αυτό της Πάτρας. Διοργανώνεται µε τη στήριξη περισσότερων από 40 πολιτισµικών φορέων και συλλόγων της περιοχής. Εστιάζει στην ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισµού της περιοχής και διαρκεί πάνω από µία εβδοµάδα, µε πολλές δραστηριότητες και εκδηλώσεις.

Μετά την παρέλαση η παράδοση απαιτεί το κάψιµο του «Τζάρου», αντίστοιχου του Βασιλιά Καρνάβαλου, που καίγεται στην είσοδο της παλιάς πόλης. Αποτελεί ένα φαντασµαγορικό υπερθέαµα, το οποίο σηµατοδοτεί το τέλος του καρναβαλιού. Ο «Τζάρος» κατά τους ντόπιους ήταν ένα κατασκευασµένο ανθρώπινο οµοίωµα, τοποθετηµένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια.

Θ
Ρ
Α
Κ
Η

Διδυμότειχο.
Αναβιώνει το έθιμο του «Μπέη».

Το έθιμο του «Μπέη», περιέχει διονυσιακά στοιχεία και έχει σατιρικό χαρακτήρα. Ο Μπέης είναι ώριμος άντρας με μουστάκι, ντυμένος με «γούνα», βαμμένος με κοκκινάδι, πολλά στολίδια, φέσι, μπότες και φέρει μαζί του ραβδί, πιστόλια και ναργιλέ.

Φυσικά δεν είναι μόνος του, έχει και τη συνοδεία του. Προηγείται όλων ο τελάλης, ακολουθεί η φρουρά του Μπέη, έπειτα ο ίδιος, οι αυλικοί και οι γεωργοί. Το ντύσιμο σχεδόν όλων των προσώπων βασίζεται σε ρούχα παλαιότερων εποχών και στον αυτοσχεδιασμό.

Αφού τελειώσει η «γύρα» του μπέη, γίνεται αναπαράσταση των τοπικών εργασιών (όργωμα, θερισμός) από τους γεωργούς. Ακολουθεί γαϊδουροδρομία και ρωμαϊκή πάλη. Μετά την ολοκλήρωση της ρωμαϊκής πάλης, ο κόσμος μαζεύεται στις ταβέρνες και μαζί με το προσωπικό του Μπέη πίνει και διασκεδάζει με παραδοσιακά όργανα της περιοχής.

ΚΑΣΤΟΡΙΑ
Οι Μπουμπούνες της Καστοριάς!

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στις πλατείες της Καστοριάς και στα χωριά στήνονται μεγάλες φωτιές, τηρώντας ένα προχριστιανικό έθιμο που ακούει στο όνομα Μπουμπούνες.

Οι μεγαλύτερες μπουμπούνες είναι της πλατείας Ντουλτσού, της γειτονιάς του Απόζαρι, της πλατείας Ομονοίας και της γειτονιάς του παλαιού Νοσοκομείου. Γύρω από την αναμμένη μπουμπούνα, οι παρευρισκόμενοι πίνουν και γεύονται εδέσματα της μέρας της Αποκριάς, που καταναλώνονται εν όψει της Καθαράς Δευτέρας. Λαϊκές ορχήστρες παίζουν τοπικούς παραδοσιακούς σκοπούς και ακολουθεί χορός μέχρι να σβήσει η μπουμπούνα και να πάρει μαζί της τα κακά πνεύματα, ώστε ο εξαγνισμός της Σαρακοστής να ξεκινήσει χωρίς αυτά.

Στα σπίτια, οι νοικοκυραίοι τηρούν το έθιμο του “Χάσκαρη”. Είναι ένα συμβολικό έθιμο που πραγματοποιείται στα σπίτια της Καστοριάς επίσης την τελευταία Κυριακή της αποκριάς. Μετά το βραδινό φαγητό διασκεδάζουν όλοι με τις προσπάθειες που καταβάλουν όλα τα μέλη της οικογένειας για να “πιάσουν” με το στόμα ολάνοιχτο το βρασμένο αυγό που τους προσφέρεται με τη βοήθεια ενός ξύλινου ραβδιού και μιας κλωστής στην οποία δένεται το αυγό. Ο συμβολισμός του χάσκαρη έχει να κάνει με τη σαρακοστή. Με αυγό κλείνει το στόμα για την νηστεία, με αυγό ανοίγει ξανά το βράδυ της ανάστασης.

Μ
Α
Κ
Ε
Δ
Ο
Ν
Ι
Α

«Ανακατωσάρια» Γρεβενών

Άλλο ένα πολύ γνωστό Αποκριάτικο γλέντι είναι τα «Ανακατωσάρια» που γίνονται κάθε χρόνο τέτοια εποχή στα Γρεβενά.

Πρόκειται για την αναβίωση ενός παλιού λαϊκού δρώμενου, του οποίου προφορικές μνήμες έχουμε από τα μέσα του 19ου αιώνα. Είναι ένα τριήμερο πανηγύρι κεφιού και χαράς που πραγματοποιείται στην κεντρική πλατεία των Γρεβενών.

Με φόντο τις φαντασμαγορικές φωτιές στο κέντρο της πόλης και τους φανούς στης γειτονιές, τις υπαίθριες ψησταριές, το άφθονο κρασί και την δυνατή μουσική, όλοι επιδίδονται σε ένα τρελό γλέντι κεφιού και χαράς.

Κοζάνη: Οι «Φανοί»

Οι Απόκριες στην Ελλάδα λαμβάνουν μέρος και στη µακεδονική πόλη όπου συνεχίζονται αναλλοίωτα τα παλιά έθιµα, κάνοντας την Κοζάνη αποκριάτικο προορισµό!

Οι Απόκριες σηµατοδοτούν την ευκαιρία να αναδείξουν οι κοζανίτικες γειτονιές το φλογερό τους ταµπεραµέντο. Πέρα από τα καρναβάλια, τις παρελάσεις, τα κεράσµατα και τους χορούς, οι περίφηµοι «Φανοί» επανέρχονται στο προσκήνιο και φέτος, για να βάλουν κυριολεκτικά φωτιά σε κάθε γωνιά της πόλης.

Ο «Φανός», ο συµβολικός βωµός της αποκριάτικης εορταστικής φωτιάς, ανάβει εδώ και πολλούς αιώνες στην Κοζάνη. Κάθε χρόνο, µε µια µεγάλη αποκριάτικη παρέλαση στους κεντρικούς δρόµους της πόλης και το ταυτόχρονο άναµµα των 14 φανών σε όλες της γειτονιές της, οι Απόκριες γιορτάζονται σε κάθε γωνιά της! Ντόπιοι και επισκέπτες χορεύουν υπό τους ρυθµούς των πνευστών και των χάλκινων, µε συνοδεία άφθονου κρασιού!

Οι «Φανοί», οι µασκαράδες που περιφέρονται σε όλη την πόλη, οι λαϊκοί οργανοπαίκτες και οι µπάντες στους δρόµους, το κρασί, τα «κιχιά» και τα κεράσµατα σε όλους, η έντονη σκωπτική διάθεση και η καθολική συµµετοχή στα δρώµενα, είναι τα χαρακτηριστικά των αποκριάτικων ηµερών. Με προεξάρχουσα την κεντρική πλατεία, όπου την Κυριακή της Αποκριάς ανάβει ο µεγάλος «Φανός», ακολουθούν οι µικρότεροι συνοικισµοί που ανάβουν ταυτόχρονα τους δικούς τους «Φανούς»… για να ξεκινήσει µια ξέφρενη γιορτή διονυσιακού χαρακτήρα. Το κρασί ρέει άφθονο, το ίδιο και τα τοπικά εδέσµατα, ενώ το γλέντι κρατάει µέχρι τα ξηµερώµατα της Καθαράς Δευτέρας.