Nós tamén temos historia

Helix border

O home da imaxe é meu bisavó Ricardo Coria Fernández, natural de Lugo.&nbsp; Durante a Guerra Civil, chamárono a filas do bando nacional, para ir combater na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Belchite">batalla de Belchite</a>. Como estaba casado e acababa de ter unha filla (a miña tía avoa), e xa morreran dous irmáns seus na guerra, outro irmán seu preferiu facerse pasar polo meu bisavó e ir combater no seu lugar. O irmán do meu bisavó enfermou e conseguírono traer de volta a Lugo, onde xa o coidou a súa familia. Juan Coria Díaz. 4º ESO A

Este é meu bisavó, Eliseo López López. Naceu en 1907 en Paradela. Cando tiña 31 anos (1938) foi mobilizado forzosamente polo exército de Franco para ir á guerra.&nbsp; Era republicano e non quería ir loitar no bando nacional en contra das súas ideas políticas, así que fuxiu ao monte para non alistarse. Estivo&nbsp;&nbsp;escapado varios días, pero collérono e metérono na prisión de Lugo, a que hoxe se coñece como “<a href="http://ovellocarceredelugo.gal">O Vello Cárcere</a>”. Dela só saía cando o levaban, xunto con outros presos, facer traballos nas obras do Réxime. Unha destas obras foi a construción dunha estrada e da Ponte Fortes, en Mourulle, para unir O Saviñao con Taboada.&nbsp; Meses despois de rematar as obras(1945), meu bisavó tivo sorte, deixárono en liberdade vixiada.&nbsp; Pasou oito anos no cárcere, a pesar de que non cometera ningún crime, só polas súas ideas políticas. Laura López López. 4º ESO B

Este é Onésimo González Mateos cunha boa en <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guinea_Ecuatorial">Guinea Ecuatorial</a>. En setembro de 1961 embarca en Cádiz no “<a href="https://www.puentedemando.com/ciudad-de-oviedo-1957-1980-matricula-naval-de-valencia/">Ciudad de Oviedo</a>” como cabo primeiro da Garda Civil, rumbo á Guinea Española. Estivo na illa de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Fernando_Poo">Fernando Poo</a> durante 14 meses. Alí, a súa misión era transportar enfermos ó hospital. Con ansia de coñecer o continente, solicitou o traslado a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Bata_(Guinea_Ecuatorial)">Bata</a> onde lle encargan a misión de montar un destacamento na aldea de Acurenamm, onde permaneceu 3 meses. Meses máis tarde, o seu destino foi dirixir o destacamento de Mongomo durante 18 meses, onde estaba de alcalde <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Francisco_Mac%C3%ADas_Nguema">Macías Nguema</a>, posterior presidente do país. Alí ía de servizo ós mercados e vixiaba fronteiras para evitar o contrabando, especialmente de café. Durante a súa estancia na Guinea realizou varias viaxes á Península, nunha delas, trouxo o loro “<a href="https://www.elprogreso.es/articulo/lugo/guinea-pepito/202011151402551470011.html">Pepito</a>” para o parque Rosalía de Castro en Lugo. Retornou definitivamente no ano 1965.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Saúl Geada Díaz 4º ESO C.

Este é o meu bisavó materno, Antonio López Loureiro. Foi mobilizado con 25 anos de idade, polo Exército Nacional e combateu na fronte durante os tres anos que durou a Guerra Civil Española. A maior parte do tempo estivo loitando cos nacionais na zona de Andalucía onde foi ferido leve por un impacto de bala na testa. Un dos episodios que máis rememoraba e lle gustaba contar foi o vivido nunha ocasión na que o seu batallón foi obxecto dunha emboscada por parte de soldados republicanos que abriron fogo contra eles. Ao rematar a contenda civil, volveu á súa casa familiar en Láncara onde viviu ata o seu falecemento no ano 1995. Cristina Iglesias Rodríguez. 4ºESO B

O meu bisavó Eugenio Álvarez López naceu en 1915 en Folgoso do Courel (Lugo). En 1935 foi chamado ao servizo militar e destinado ao Parque Central de Automóviles en Madrid, pois tiña certos coñecementos de vehículos e mecánica. Con 14 anos xa traballaba conducindo camións entre o Courel, Quiroga e Lugo. Xurou a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Bandera_de_la_Segunda_República_Española">bandeira republicana</a> en 1935. Un ano despois estalou a Guerra Civil e a súa tarefa consistiu na condución de convois de abastecemento por toda España. Era unha das poucas persoas que sabían facer funcionar os <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/ZIS-5">camións rusos</a>. Máis tarde, o seu superior cambiou de bando e con el os seus subordinados. Volveu xurar bandeira, pero desta vez a nacional. Recibiu un disparo nunha perna; pero a súa peor vivencia foi no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sitio_de_Oviedo_(1936)">asedio de Oviedo</a>. Tras meses, quedaron sen axuda e sen nada que comer, polo que acabaron cocendo correas de coiro para enganar á fame ou comendo fabas que previamente expulsaran nas diarreas que tiñan, despois de volvelas a cocer. Tras a guerra, proseguiu a carreira militar “porque de algo se tiña que vivir”. Non falaba da guerra. Só lle contou estas cousas unha vez ao seu fillo. Xubilouse como comandante e morreu en 1979. Senén Tristán Carbajo Rodríguez. 4º ESO B

O home da esquerda é o meu bisavó, Jesús Pérez Gayoso, nado en Lugo en 1920.&nbsp; Participou na Guerra Civil, inicialmente na súa cidade natal, sendo despois enviado á fronte, onde loitou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>. Como fixera o bacharelato, nomeárono cabo furriel da súa compañía.&nbsp; Ao rematar a guerra, traballou na administración militar, no departamento de intendencia, no cuartel de San Fernando en Lugo. A carón del atópase o seu irmán Francisco, ao que chamaban Paco. Durante a guerra foi tenente de enxeñeiros en Lugo. Hugo Mon Real. 4º ESO B

Este é o meu bisavó Antonio Sánchez Figueiras, nado en San Xulián de Tor (Lugo) no ano 1910. Aínda que fora excedente de cupo no servizo militar, participou na Guerra Civil. Foi recrutado polo bando franquista xunto cos seus tres irmáns, aínda que un deles regresou á casa ao ser reclamado pola súa nai. O meu avó non sabe exactamente onde estivo o seu pai, pero este falaba de que participara na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a> e de que estivera en Sagunto. Ao rematar a contenda, regresou san e salvo ao seu fogar xunto cos seus irmáns. Diego Rodríguez Sánchez, 4ºESO B.

Nesta fotografía aparecen os meus bisavós. Á dereita atópase Xosé, que emigrou a Cuba nos anos vinte e chegou a ser o propietario do café "El Español", situado en fronte da Universidade da Habana. Alí, no ano 1933, durante o segundo mandato de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Gerardo_Machado">Gerardo Machado</a>, foi detido e encarcerado por apoiar os grupos opositores e conspirar contra o réxime ditatorial, participando en folgas, revoltas, etc. O seu café serviu como almacén de material propagandístico e do armamento dos grupos revolucionarios estudantís. Carolina Ferreiro Rega. 4º ESO C

Este é meu bisavó, José Arias Díaz, que ingresou con dezanove anos de idade no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Regimiento_de_Infanter%C3%ADa_%22Burgos%22_n.º_36">Rexemento de Infantería Burgos</a> (Astorga-León) a comezos da Guerra Civil Española. Durante a campaña estivo destinado en diversos lugares: Cantabria, Albarracín (Teruel), Asturias, Valladolid … A finais do ano 1936, cando estaba en <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Teruel">Teruel</a>, foi ferido de bala no abdome. Tivo moita sorte, xa que non afectara a ningún dos seus órganos vitais e recuperouse. Segundo me conta meu avó, ademais das secuelas psicolóxicas que lle quedaron, tiña unha marca física no seu corpo (o orificio de entrada e de saída daquela bala). En 1938, reclamárono na súa casa porque mataran a seu pai, e seus irmáns eran menores de idade, e rematou así a súa experiencia na guerra. Javier Arias López. 4º ESO B

O home que aparece na foto é o meu bisavó por parte materna, Domigo Ónega Fontela. Naceu nunha aldea de Castro de Rei en 1915. Foi mobilizado para participar na “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>”, que se librou no ano 1938, durante a Guerra Civil. Obrigárano a combater, en contra da súa vontade, no bando nacional.&nbsp;&nbsp;Segundo el contaba, unha vez,&nbsp;&nbsp;durante a batalla, os dous compañeiros que estaban á dereita e á esquerda foron abatidos, á vez el quedara no medio sen ser alcanzado.&nbsp; Cando rematou a guerra, volveu á casa e continuou facendo a súa vida traballando no campo. Morreu no 2004 aos 89 anos de idade. Brais Redondo Ónega. 4º ESO A

Esta foto corresponde ao meu bisavó, Manuel Fernández Rebolo, nado en 1908 e que foi recrutado polo bando nacional no Páramo. Participou na Guerra Civil como axudante dos sanitarios porque, segundo os seus superiores,&nbsp;&nbsp;tiña certos coñecementos de anatomía polo seu oficio de asistir ao gando nos partos. Chegou a combater na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a> e recibiu unha condecoración polo seu sacrificio. Cando rematou a guerra volveu á súa vila a seguir coidando do seu gando. Posteriormente traballaría na <a href="https://granxadebarreiros.com/index.php/es/">granxa-escola de Barreiros</a> dedicándose ao coidado dos animais ata a súa morte no ano 2001. Álex Fernández López. 4º ESO A

Os da imaxe son Pepe e Alejo. Pepe era o pai da miña avoa paterna, e Alejo seu irmán.&nbsp; Ambos os dous irmáns eran de ideoloxía republicana.&nbsp;&nbsp;Cando estalou a Guerra Civil, Pepe, que tiña os 18 anos recentemente cumpridos, tivo que incorporarse a filas no exército nacional. Por outra banda, seu irmán loitaba co exército republicano. O último que miña avoa recorda desta historia é que unha vez colleron prisioneiro a seu pai (os republicanos) e encarcerárono. Nesas circunstancias era seu irmán quen lle levaba comida ao cárcere. Dous irmáns en dous exércitos enfrontados! Julia Fernández Rodríguez. 4º ESO C

Á saída dunha xuntanza de Acción Católica na “Casa de la Juventud” de Adelán (Alfoz) un rapaz saíu pegando tiros ao aire cunha escopeta de perdigóns e berrando “Viva España”. Atopáronse cun grupo de veciños entre os que estaba o meu bisavó Manuel de Xaque. Comezaron a discutir e a situación tensouse tanto que un dos amigos amagou con golpealos. A cousa quedou así, pero de alí a varias horas un camión da Garda Civil levounos a todos detidos ao cárcere de Mondoñedo, Manuel incluído. As familias foron pedir polos detidos a don Atilano Basanta, que era o médico de Adelán, e un dos xefes da falanxe da comarca.&nbsp;&nbsp; Ao pouco tempo unha nova espallouse pola Mariña: unha banda de pistoleiros fascistas “paseara” preto de Mondoñedo a un grupo de republicanos. Todo o mundo no Valadouro deu por feito que os tiroteados foran eles, pero non. Don Atilano xa os sacara. Os mozos de Adelán e o meu bisavó correron a sorte que non tiveron os outros represaliados. Sabela Muras Gómez. 4º ESO B

Hai anos, un profesor meu resumiu a Teoría do Equilibrio Xeral de Walras coas seguintes palabras: “o movemento dunha mota de po altera a orde do universo”. Pois ben, por minúsculos que nos consideremos, os nosos actos e as nosas ideas tamén alteran o curso da historia. Podemos comprobar, nas páxinas que anteceden, como nos nosos antepasados, no noso ADN, representado por esa cadea decorativa que percorre as páxinas do libro, participou e influíu no curso desa historia que agora estudamos e á que non somos alleos. Axudar aos alumnos a comprender isto era o que se pretendía con este exercicio e, á vista dos resultados, penso que o conseguimos dabondo. Como profesor, é para min un orgullo dar a coñecer este traballo dos alumnos dos grupos A, B, C, e D de 4º curso da ESO do IES Lucus Augusti (curso académico 2020/21). Gaspar M. Méndez Fuentes. Profesor de Xeografía e Historia.&nbsp; IES Lucus Augusti.&nbsp;&nbsp;

Este é o meu tío avó Antonio Otero García, nado o un de maio de 1917. Foi chamado a filas polo bando franquista durante a Guerra Civil. Nun principio estivo na zona de Castela formando parte dun pelotón de fusilamento. Posteriormente, foi enviado a combater na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>, onde caeu ferido nunha perna, polo que foi mandado de volta ó seu fogar. David Rivas Otero 4º ESO A

Este é o meu bisavó Manuel Martínez Campos. El, e mais seu irmán Gerardo, foron mobilizados para a guerra tras o triunfo do levantamento militar en Galicia, incorporándose ás filas do bando nacional.&nbsp; Estivo na fronte de Asturias, no País Vasco, na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a> e en Zaragoza, onde foi apresado polo bando republicano, conseguindo escapar. Xa de volta a Lugo, foi elixido alcalde pedáneo de San Martiño de Ombreiro, cargo que exerceu durante máis de tres décadas, canalizando as demandas e necesidades da parroquia. Manuel Ruano Martínez. 4º ESO B

Grid paper

Álbum histórico dos alumnos de 4º da ESO. Grupos A,B,C e D. Curso 2020/21

O da foto é meu avó, Aboubakar Syllá, coñecido nos pasquíns como <a href="http://www.fightsrec.com/sella-bukari.html">Sella Bukari</a>. En 1965 partiu de Lagos, capital de Nixeria, onde se vivía unha situación de inestabilidade, que derivaría na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_civil_de_Nigeria">Guerra de Biafra</a>.&nbsp;&nbsp;Atravesou a República de Dahomey (actual Benín) durante o segundo golpe de Estado de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Christopher_Soglo">Christopher Soglo</a>. Neste e noutros territorios polos que pasaba as rúas estaban cheas de grupos armados, e moitas veces tivo que agocharse para evitar verse involucrado. Atravesou Togo para chegar ao porto de Takoradi (Ghana), onde embarcou cara Guinea e alí tomou outro barco, en Conakry, rumbo a España. Unha vez aquí dedicouse profesionalmente ao boxeo, ocupación que o levou por toda Europa. Cloe Canto Syllá. 4º ESO A

As fotos corresponden a María Mercedes e María Carmen Pardo Gómez que, xunto ó seu irmán Manuel Pardo Gómez e a súa nai Rosalía Gómez, pasaron varios meses recluídas no <a href="http://www.loscamposdeconcentraciondefranco.es/campos/69">campo de concentración de Arnao</a> (Castropol-Figueras).&nbsp; En outubro de 1937 foron acusadas de axudar ós&nbsp;&nbsp;“Roxos” lavando e cosendo a súa roupa. Como castigo recluíronas xunto ó seu irmán e á súa nai. Eles, máis fortes, conseguiron sobrevivir ós duros castigos e á fame, pero elas enfermaron gravemente, sendo liberadas nos seus últimos días. Faleceron na casa familiar de Villafrial en Cervantes. Eran irmás do meu bisavó Xosé Antonio Pardo Gómez.&nbsp; Lucía Álvarez Pardo.&nbsp;4º ESO A

O home da dereita é o meu bisavó materno, Jesús Pardo Vázquez, xunto a seu irmán José Luís. Despois de rematar os seus estudos militou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Juntas_de_Ofensiva_Nacional-Sindicalista">JONS</a>, e máis tarde, ao inicio da Guerra Civil, entrou no exército nacional co emprego de sarxento. Segundo me contou a miña nai, chegou a participar nas batallas de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Teruel">Teruel</a>, <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Alfambra">Alfambra</a> e tamén na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>. Despois do seu paso pola guerra, Jesús decidiu deixar a súa cidade, Zaragoza, para vir vivir a Galiza, onde formaría unha familia. Jesús, faleceu uns poucos días antes do meu nacemento, á idade de 89 anos . Juan Jesús Mascarell Pardo. 4º ESO B

O do centro é meu avó, Tomás Subirán Ariño, inaugurando un centro de formación profesional como <a href="https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1976-9324">Delegado de Educación e Ciencia</a> en Álava, Vitoria, xunto co gobernador civil. Cando exercía ese posto estivo ameazado pola organización terrorista <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Euskadi_Ta_Askatasuna">ETA</a>. Os terroristas puxéronlle unha bomba na Delegación do Goberno e tamén intentaron secuestralo varias veces. Nunha ocasión, un mozo abordouno no portal do seu domicilio cando ía levar ao meu pai á escola. O mozo fíxose pasar por policía dicindo que se producira un ametrallamento na localidade de Salvatierra, Álava, e que o vehículo utilizado fora identificado como da súa propiedade. Meu avó pediulle ao presunto policía deixar o meu pai na casa e, unha vez arriba, chamou á policía para confirmalo. Todo resultou ser mentira. Tras outros intentos semellantes, trasladouse a Lugo como Secretario Xeral do Goberno Civil.&nbsp;&nbsp; Tomás Subirán Gómez. 4º ESO A

O que esta situado á dereita é o meu bisavó David Castro López, nado en Valcova, unha aldea da comarca dos Ancares (Lugo) no ano 1918. Durante a Guerra Civil serviu como soldado no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Regimiento_de_Infanter%C3%ADa_%22Burgos%22_n.º_36">Rexemento de Infantería Burgos</a>, no bando sublevado. Polo que&nbsp;&nbsp;me contou meu avó, participou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ofensiva_de_Asturias">ofensiva de Asturias</a> e na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Santander">batalla de Santander</a>. Nesta última resultou gravemente ferido cunha bala na cabeza. Non lla sacaron porque a tiña metida entre dous nervios e se lla sacaban probablemente morrese.&nbsp;&nbsp;Pasou o resto da súa vida coa bala na cabeza, ata que morreu no ano 1985. Miguel Castro Pérez. 4º ESO A

O meu bisavó Evaristo era fillo de campesiños, de Xudán, Lugo. A principios da Guerra Civil era <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cuerpo_de_Seguridad_y_Asalto">garda de asalto</a>, e como tal,&nbsp;&nbsp;acudiu coa columna do tenente coronel Teijeiro en axuda do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Antonio_Aranda_Mata">coronel Aranda</a> que se sublevara en Oviedo e que estaba rodeado polo exército republicano. O meu bisavó contaba que estivo unha semana apostado na torre da catedral con só unha lata de sardiñas e un paquete de galletas. A condecoración da fotografía déronlla pola súa participación nesta acción que se chamou a “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sitio_de_Oviedo_(1936)">Gesta de Oviedo</a>”. Uns meses máis tarde foi ferido en Bilbao e estivo varios meses ingresado nun hospital republicano onde, segundo contaba, tratárano moi ben. A súa filla, Soidade, a miña avoa, casou con Óscar, fillo de Leonardo, de quen falo na seguinte páxina. Carlos Puebla González. 4º ESO C

Esta obra está inspirada no "<a href="https://www.perezreverte.com/albumlineadefuego/">Álbum Línea de Fuego</a>" de Arturo Pérez-Reverte. Ten a súa continuación no álbum do curso 2021-22 que leva por título "<a href="https://bit.ly/38n4xtF">Nós tamén temos historia 2"</a>

Este é o meu bisavó, José Aquilino Fernández Rodríguez. Era capitán do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ejército_Popular_de_la_República">exército republicano</a> e foi condenado a morte. Estivo no cárcere en Oviedo xunto co seu pai, sendo indultado coa condición de que marchara a máis de cen quilómetros da súa casa. Así rematou en Lugo. Seu pai non tivo tanta sorte e fusilárono naquel cárcere. En Lugo, tiña que pasar todas as semanas pola comisaría para comprobar que non se fugara. Os seus irmáns foron <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Niños_de_Rusia">enviados a Rusia</a>, onde foron educados. Participou no <a href="https://www.elindependiente.com/tendencias/historia/2019/06/09/operacion-carchuna-golpe-comandos-angustiaron-franco/">asalto ao Forte de Carchuna</a>, de onde saíu vivo. Morreu en Lugo anos despois e encóntrase enterrado no cemiterio de San Froilán. Álex López Núñez. 4º ESO A

O home da dereita da imaxe é o meu tataravó Severino Prados Fernández. Naceu en Vilalba e, aos vinte e dous anos de idade, participou na Guerra Civil Española, concretamente no bando republicano. Recibiu un disparo no peito que lle perforou un pulmón.&nbsp;Botárono a unha fosa común, pensando que estaba morto; pero alguén o viu moverse e rescatouno. Tempo despois volveu ao seu fogar cando a súa familia xa celebrara o seu funeral pensando que estaba morto. Hugo Prados Arias. 4 ESO B

O irmán da miña bisavoa, Serafín Pol López, natural de Lugo, foi capelán no exército nacional durante a Guerra Civil. Morreu en Motril (Granada) mentres oficiaba a misa, xa que unha bomba estoupou no lugar e todos os presentes faleceron. Está enterrado no "<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Valle_de_los_Ca%C3%ADdos">Valle de los Caídos</a>". Hugo Mon Real. 4º ESO B

Esta acta, correspondente á <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Acta_de_Independencia_del_Perú">Declaración de Independencia do Perú</a>, de 1821, está asinada (arriba á esquerda) por un dos sobriños do meu tataravó, quen formou parte das forzas revolucionarias do Perú, sendo el&nbsp;José Juan Vásquez de Velasco y Ontañón Valverde, “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Condado_de_las_Lagunas">Conde de las Lagunas</a>”. Ao actuar en contra de España, meu tataravó tivo que escapar a Burdeos por medo ás represalias, permanecendo no exilio ata que o rei anunciou que non tomaría represalias contra os familiares dos participantes na contenda do Perú.&nbsp; Pablo Fernández Rodríguez. 4º ESO C

A muller da foto é a miña bisavoa materna Josefa Sanjurjo Ónega que era de ideoloxía republicana. Curiosamente, o seu pai era da Falanxe pero amosárase contrario ao “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Decreto_de_Unificación">Decreto de Unificación</a>” de Franco. No ano 1941 levárona detida pola morte dun dos soldados que foi buscar ao seu pai, que xa era maior, á casa. Rifaron porque ela non quería que o levasen e, na discusión, ela acabou cravándolle unha forca de espiga no peito. Cumpriu cadea no "<a href="http://ovellocarceredelugo.gal">Vello Cárcere</a>" de Lugo e estivo condenada a morte. Foi indultada grazas ás influencias do seu pai como falanxista e tamén por ter familiares na administración de xustiza. Yainadara Carreira Valiña. 4º ESO A

A foto corresponde ao meu bisavó, Xosé Fernández Barreira, nacido en Ludrio, Castro de Rei, o 11 de marzo de 1931. No 1937, estaba botando as patacas con seu pai. Ao lonxe apareceron varios camións pola estrada, cheos de soldados que ían para a fronte do norte. Meu bisavó e o seu irmán escondéronse detrás dun valado de pedras, que tiña varios buratos por onde miraban. Desde os camións comezaron a berrar “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lemas_del_franquismo#¡Arriba_España!">Arriba España</a> ! Viva Franco ! “ levantando a man dereita. Os veciños, cravaron as gallitas na terra e contestaron facendo e dicindo o mesmo; pero o pai do meu bisavó, que fora concelleiro republicano, non o fixo. O camión parou e varios soldados apuntáronlle cos fusís. Un deles disparou ao aire, repetindo “Arriba España ! Viva Franco ! “. Entón, o pai do meu bisavó, parou as vacas, soltou o arado, e contestou igual que os demais. Os soldados deixaron de apuntarlle e os camións continuaron. Meu bisavó e o seu irmán permaneceron alí escondidos, ata que pasaron todos os camións. David García Fernández. 4º ESO B

A que vedes na fotografía é a miña bisavoa Filomena García López, de Serra de Horta (Becerreá). Tiña dous irmáns, un de ideoloxía republicana que participou na Guerra Civil xunta aos republicanos como sarxento, e outro de ideoloxía conservadora, que participou na Guerra Civil xunto aos sublevados. José Ramón García López, o irmán do bando nacional participou na guerra ás ordes de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Francisco_Franco">Francisco Franco</a>, como o seu asistente. Durante a contenda perdeu unha perna. Tras o fin da guerra, volveu para a súa casa, mutilado e sen ningún tipo de recoñecemento, dependendo exclusivamente dos familiares que o coidaron. Tras a morte de Franco, a súa historia foi publicada na revista Interviú.&nbsp; Iria Fernández Fernández. 4º ESO C

Este é o meu tío avó Manuel Otero García, nado o vinte e un de febreiro de 1919. Combateu na Guerra Civil Española, loitando no bando nacional, onde formou parte das <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ejército_del_Aire_(España)">Forzas Aéreas</a>. Durante a guerra, cando estaba na zona de Tarragona, mandáranlle ir buscar auga. Polo camiño atopou o cadáver dun soldado alemán, ao que lle colleu o seu abrigo. Ó día seguinte pola mañá iniciouse un tiroteo; de súpeto sentiu un forte golpe e, tras poñerse a cuberto, viu como o abrigo do alemán, xunto coas outras roupas que levaba, pararan unha bala que ía dirixida cara o seu peito. David Rivas Otero. 4°ESO A

O segundo, contando pola dereita, da fila dianteira, é o meu avó David López, quen tomou parte Guerra Civil Española. A guerra estalou cando el rematou o servizo militar. Participou nela, primeiro como soldado do bando nacional. Mais, a el gustáballe conducir e prefería facelo en lugar de loitar, así que logo dun tempo fixérono chofer. Primeiro dedicouse a transportar soldados veteranos á fronte, pero pasado un tempo fixérono chofer en exclusiva dun alto mando militar, que se encargaba de realizar tarefas administrativas do exército e dos aviadores alemáns da <a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lexión_Cóndor">Lexión Cóndor</a>. Pablo López Penela.4º ESO C&nbsp;

A persoa da fotografía é Gerardo Portela Santiago, irmán do meu avó, e naceu en 1914 na Garda. Aos 21 anos foi o único recrutado da súa familia, xa que ningún outro dos seus irmáns chegaba á maioría de idade. Na&nbsp;Guerra Civil Española loitou no bando nacional, aínda que el estaba a favor da República. Estivo na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ofensiva_de_Asturias">ofensiva de Asturias</a>, na que recibiu un disparo no costado esquerdo, e máis tarde na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>, onde tamén recibiu un disparo no ombro esquerdo, polo que tivo que trasladarse a Ferrol ata o final da Guerra Civil. Cando esta rematou volveu á Garda, onde viviu ata 2016, morrendo con 101 anos. Laura Portela Ortega. 4ºESO B

O da esquerda é meu bisavó, Honorato Basanta Llenderrozos e o da dereita o seu fillo, Francisco Basanta Fernández. Cando naceu o meu avó, durante a Guerra Civil, seu pai estaba na fronte co bando nacional, e súa nai tivo que esperar máis dun mes para poder inscribilo no rexistro civil; polo que o meu avó sempre dicía que tiña dous aniversarios. Un día no que o meu bisavó trasladaba prisioneiros en tren,&nbsp;este fixo escala en Lugo. Ao decatarse a miña bisavoa que había un tren con prisioneiros na estación, correu co bebé en brazos para que o seu pai puidese velo. O meu bisavó vía dende a xanela do tren ao seu fillo, xa que non podía deixar aos detidos sen vixilancia. Entón os prisioneiros, vendo a escena, dixéronlle que baixase a abrazar ao seu fillo e á súa muller, que eles lle prometían que non escaparían. E así o fixeron. Raquel Iglesias Basanta. 4º ESO B

O da esquerda é meu avó, Jesús García-Losa Fernández, durante o seu servizo militar na colonia española de Ifni.&nbsp; Cando chega a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sidi_Ifni">Ifni</a>, en 1957, ten vinte e tres anos, por estar a facer unha carreira universitaria. Logo de estalar, en 1958, a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_Ifni">Guerra de Ifni</a>, é enviado uns días a Lanzarote onde toma clases para situar e debuxar as tropas inimigas nos mapas. Á volta é destinado á Farmacia Militar e, logo de entrar en contacto con persoal civil do bando contrario para facilitarlles medicinas, os altos mandos ofrécenlle incorporarse aos servizos secretos, cousa que rexeita. Remata o seu servizo militar despois de dezaseis meses. Lara Somoza García-Losa. 4º ESO C

O irmán da miña tataravoa, Pedro Álvarez López (1920-2010), foi traballador nas <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cuencas_Mineras_(Asturias)">minas de carbón de Mieres</a>, Asturias. Non era comunista, pero defendía os seus dereitos como mineiro. Foi por iso que o perseguiron, durante a ditadura de Franco e, tivo que fuxir ata Lugo, cruzando a pé o Macizo Galaico,&nbsp;&nbsp;xunto co seu fillo de moi curta idade e a súa muller. Acabou na aldea de San Xulián, onde tivo que adaptarse a comezar unha nova vida desde cero. Morreu con 90 anos. Martín Rothardt Veiga. 4º ESO A

O da foto é o sobriño da miña bisavoa, que formou parte da <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/División_Azul">División Azul</a> durante a Segunda Guerra Mundial. Loitou xunto aos alemáns no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sitio_de_Leningrado">Asedio de Leningrado</a>. Pablo Fernández Docherty. 4º ESO D

Os meus tíos bisavós Pedro e Manuel estiveron enfrontados en dous bandos diferentes: Manuel Buíde Ventura cos Republicanos e Pedro Buíde Ventura cos nacionais. Cando estalou a Guerra Civil, Manuel estaba a facer o servizo militar voluntario pola mariña, alistándose antes de cumprir a idade. Tiña o bacharelato e déronlle grao militar, e chegou a ser enlace dos altos mandos. Ao rematar a guerra, o seu barco navegaba por Levante e a el colleuno en Cartagena que era zona republicana. Cando entraron os nacionais tiveron que marchar para evitar ser fusilados. O problema era que non había barcos para todos. Manuel conseguiu escapar de polizón e chegou a Alxeria, onde morreu sen poder ver á súa filla pequena nin á súa muller. Nunha fotografía vese a Manuel de neno coa súa nai e a outra foi enviada desde África (Sbeitia), no ano 41, dedicada á súa familia. Morto Franco, a súa muller, Cristina, reclamou que se lle concedera a viuvez, posto que na época de Franco as vodas civís non tiñan validez. No ano 1983 saíu publicada a resolución ó seu favor. &nbsp; Sabela Muras Gómez, 4º ESO B.

Este é o meu bisavó, Jesús Guerreiro y Martínez, quen durante Guerra Civil española foi chamado a filas polo bando nacional. Participou en varias batallas, entre elas a de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Belchite">Belchite</a> e a do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">Ebro</a>. Nesta última combateu inicialmente en primeira liña e despois na retagarda, momento que aproveitou para desertar, aterrorizado pola dureza do combate. Por temor ás represalias, agochouse nun zulo en Folgoso (A Coruña) e a súa muller leváballe comida pola noite. Pasado un tempo, despois do final da guerra, saíu do zulo e foi xulgado nun consello de guerra por deserción. El alegou que tivera que abandonar o campo de batalla porque estaba gravemente ferido&nbsp;e así conseguiu non ser condenado.&nbsp; Laura Ballesteros Bermúdez. 4º ESO C

<a href="http://www.edu.xunta.gal/centros/ieslucusaugusti/">IES Lucus Augusti</a>

Domingo Fernández Ferreiro, o maior de trece irmáns, marchou vivir a Madrid cos seus tíos cando tiña quince anos. En 1936, cando comeza a Guerra Civil una veciña denuncia a Domingo, porque aseguraba que tiña máis idade da que el dicía ter. Debido a isto, Domingo tivo que ir á guerra con só dezasete anos, no bando republicano. Loitou en moitas frontes diferentes pero os nacionais apresárono e levárono a un <a href="http://www.loscamposdeconcentraciondefranco.es/historicas&amp;p=6">campo de concentración en Burgos</a>. Alí estivo ata que rematou a guerra no ano 1939. Ao saír tivo que facer o servizo militar durante cinco anos, rematándoo aos vinte e catro anos. Despois volveu a Galicia onde morreu aos&nbsp;noventa e un anos. Raquel Vázquez Fernández. 4º ESO B

Este é o meu bisavó Constantino Fernández Álvarez (1916 – 1989). Foi chamado a filas en marzo de 1937, chegando a ser sarxento no ano 1938 en Huelva. Estivo en moito lugares: Girona, Zaragoza, Ceuta, Huesca, Cáceres, Lugo, e por último en Albacete onde se licencia no ano 1940. A batalla máis importante na que participou foi a de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Brunete">Brunete</a>, onde resultou ferido de bala na perna dereita durante o asalto ás trincheiras, o que lle valeu un permiso de 15 días. Pero non tivo sorte e, cando o nomearon cabo, volveu a Brunete. En outubro dese ano, pasou vinte e cinco días metido nunha trincheira chea de lama, todo o día mollado pero nin un catarro pillou! Despois acabou de secretario nos xulgados militares, tratando de escapar da fronte. Foi un bo home que axudou a xente dos dous bandos, diso daban conta os seus amigos. Sergio Zacarías Rodríguez Fernández. 4ºESO A

Horacio Cabal, sobriño de Leonardo, de quen falei na entrada anterior, foi detido por ser un coñecido socialista; un “perigoso dirixente iconoclasta das masas obreiras” di o informe policial. Segundo os informes, foi un dos máis destacados no “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Revolución_de_Asturias_de_1934">Outubro Vermello”</a>. Logrou escapar ao estranxeiro e volveu tras a vitoria da <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Frente_Popular_(España)">Fronte Popular</a> e a amnistía. Foi atopado culpable de rebelión militar e condenado a morte o vinte e tres&nbsp;de febreiro do 38. Escribiu moitas notas dirixidas á súa nai e irmá que alguén sacaba clandestinamente dende o cárcere. Nelas pedía que falasen con algunhas persoas que cría que podían axudalo, e tamén con quen tiña diñeiro ou posesións súas para que as recuperasen, xa que se preocupaba por que a súa irmá puidese seguir os seus estudos. Usaba termos en clave como “estar enfermo” para referirse a estar condenado á morte. "Entrou en capela" o sete de maio do 38 á unha da mañá e fusilárono ás 5:30 da madrugada. A súa irmá e a súa nai esperaron ao pelotón de fusilamento xunto ao cemiterio e puideron recuperar o seu cadáver para que non fora a unha fosa común. A súa irmá, que chegou a ser profesora de literatura, gardou todas as cartas e pasoullas ao meu avó, e el á miña nai. Carlos Puebla González. 4º ESO C

Este é o meu avó paterno, Darío Montenegro Carballo. Nos anos 50 foi destinado a cumprir o servizo militar obrigatorio en <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sidi_Ifni">Sidi Ifni</a>, territorio africano do Sáhara. Alí viviu os enfrontamentos militares entre Marrocos e España durante ano e medio (1957-1959), baixo o mando do coronel Santafé. Na foto aparece cunha capa e un turbante típicos da zona.&nbsp; A pesar do horror da guerra, tivo a oportunidade de coñecer a <a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Carmen_Sevilla">Carmen Sevilla</a>, a artista máis famosa da época. Carmen Montenegro Reija. 4º ESO C

Ó meu avó Maximino, de Abelleira, Furis, Castroverde (Lugo), téñolle oído cousas como estas: “Eu tiña dez anos cando apareceu a Guerra, ós meus familiares non lles tocou moito, da miña familia non morreu ninguén”. “Un veciño noso foi a Madrid a loitar cos republicanos e levaron un cargamento de ouro ata Valencia e despois non sabe que foi del. Dicían que <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Oro_de_Moscú">o levaran os rusos</a>”. “Notábase moito a escaseza na guerra: todo racionado. E despois da Guerra tamén moito tempo racionado, ata o tabaco”. “Uns tíos da túa avoa que foran para Madrid a traballar de panadeiros, servían a mosteiros e, un día, cando foi servir ás monxas, matáronos e tiráronos na rúa, puxéronlles as cestas do pan na cabeza e deixáronos alí mortos”. “Uns veciños de Lamas de Sobrado, que eran ben ricos pero republicanos, andaban escapados, así que os meus sogros, que tiñan uns catro metros de altura de herba seca, escondéranos ao fondo da herba.&nbsp;Buscaban coas "gallitas", pincha que pincha na herba, pero non os atoparon. Finalmente escaparon en barco á Arxentina coa axuda da familia” Sofía Varela Álvarez. 4º ESO B

Este é o meu bisavó, Antonio Fernandez Méndez. Participou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ofensiva_de_Asturias">ofensiva de Asturias</a> co bando franquista en 1937. O primeiro día de batalla, foi alcanzado por un obús nun brazo, o que fixo que o perdera. Trasladárono primeiro ata o hospital de campaña para despois subilo a un camión, xunto con máis feridos, para levalo ao hospital militar da Coruña. Durante o traxecto, un avión disparou varias veces contra o camión, e matou á gran maioría dos que nel viaxaban. Cando chegaron ao hospital, deixáronos tirados nun corredor porque pensaban que estaban todos mortos pero, por sorte, alguén se decatou de que el estaba vivo. Operárono e salváronlle a vida. Cando rematou a guerra déronlle una <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Medalla_del_Mutilado">medalla por “mutilado de guerra”</a>, aínda que só estivo un día nela. Posteriormente dedicouse ao estraperlo de alimentos e, sobre todo, ao contrabando de coches de luxo.&nbsp; Lola Soto Vecino. 4º ESO B

O da esquerda é meu bisavó Manuel Gómez Vázquez, de Guntín de Pallares (Lugo).&nbsp; Foi chamado a filas no bando nacional para participar na Guerra Civil. Despois dunha breve&nbsp;&nbsp;instrución participou na primeira parte da <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Madrid">batalla de Madrid</a>, concretamente en Boadilla del Monte. Tamén participou nas batallas de Asturias e Santander. Despois foi reclamado polo seu irmán Segundo, que era cabo noutra unidade. Neste novo destino participou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Teruel">batalla de Teruel</a>. Manuel, quen faleceu aos 93 anos, era unha persoa tremendamente pacífica. Contaba que a guerra era unha das peores cousas da vida. Dicía que era moito peor que “a morte”. Sergio Gómez Dorado. 4º ESO C

<a href="http://www.edu.xunta.gal/centros/ieslucusaugusti/taxonomy/term/69">Un instituto con historia.</a>

Heinz Rothardt (11 de febreiro de 1921 – 8 de agosto de 2011) naceu en Erfurt, Alemaña. Foi unteroffizier (sarxento) nunha división de tanques (panzers) do Eixe durante a Segunda Guerra Mundial. Recibiu a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cruz_de_Caballero_de_la_Cruz_de_Hierro">cruz de cabaleiro</a> o trinta de outubro de 1943. O cinco de xaneiro de 1944 loitou contra a “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/2.º_Frente_Ucraniano">Segunda Fronte Ucraína</a>” no río Inhul, en Kirovogrado.&nbsp;&nbsp;Dirixiu alí o seu pelotón de tanques, onde mantiveron sectores, cos seus panzers retidos polos contraataques rusos, mentres a artillería e as aeronaves alemás bombardeaban a cidade de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Kropyvnytsky">Kirovogrado</a>.&nbsp; Martín Rothardt Veiga. 4º ESO A

Silbestre Elezkano, máis coñecido como <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Silvestre_Elezkano,_%22Txilibrin%22">Txilibrin</a>, naceu en 1912 e&nbsp;morreu en 2003 no Valle de Arratia (Biscaia). Participou na Guerra Civil española do lado&nbsp;republicano, no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Euzko_Gudarostea">Euzko Gudarostea</a>, e tomou parte nas batallas de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ofensiva_de_Villarreal">Villareal</a>, <a href="https://www.eldiario.es/euskadi/blogs/fighting-basques-ecos-de-dos-guerras-1936-1945/armas-ejercito-vasco-batalla-saibigain_132_6016208.html">Saibigain</a>, Guernica, etc. Foi ferido de bala&nbsp;e&nbsp;estivo&nbsp;a&nbsp;piques&nbsp;de&nbsp;perder&nbsp;a&nbsp;man&nbsp;esquerda.&nbsp;&nbsp;Máis tarde estivo preso en varios campos de concentración. Ao saír traballou na industria naval, cousa que compaxinaba con impartir clases de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Alboka">alboka</a>. Tamén participou en moitos <a href="https://www.youtube.com/watch?v=HrIPol71Oso">concertos</a> dese instrumento, tanto a nivel nacional&nbsp;como internacional. Ander Piñeiro Elezkano. 4º ESO A

Non son home de letras como para estenderme falando sobre este traballo dos alumnos de 4º da ESO, pero o que si podo dicir é que, cando mo mandaron para a súa posible publicación na web do instituto, demoreime máis do que pensaba lendo nel, mergullando neses anacos de historia duns antepasados espallados polo mundo e rescatados polos seus descendentes, evitando así que se perdan para sempre. Só espero que, quen o lea, goce tanto como o fixen eu. Carlos Cazón Rivas. Director do IES Lucus Augusti.

Corría o ano 1976, poucos meses había da morte de Franco, e a miña tía avoa Nieves, que vivía en Barcelona, traballaba como profesora de bioloxía no <a href="https://agora.xtec.cat/ies-isaac-albeniz/">Instituto Albéniz</a> de Badalona. Foi nese instituto onde se fundou a&nbsp; “Asemblea Democrática de Badalona” da cal foi testemuña presencial a miña tía.&nbsp; Como militante do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Socialista_Unificado_de_Cataluña">PSUC</a>, acudiu xunto cos seus compañeiros de partido ás dúas primeiras grandes manifestacións en Barcelona, os días 1 e 8 de febreiro dese ano, convocadas baixo o lema de:&nbsp;&nbsp;“<a href="https://elpais.com/diario/2001/02/01/catalunya/980993328_850215.html">Llibertat, Amnistia i Estatut d'Autonomia</a>”. Esas marchas foran prohibidas, polo que, nada máis iniciarse, comezaron as cargas policiais en contra dos manifestantes. A miña tía encontrábase na rúa Aragó cando de improviso&nbsp;tivo que botarse a correr para non ser agredida por aqueles <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cuerpo_de_Polic%C3%ADa_Armada_y_de_Tráfico">policías vestidos de gris</a>, armados con porras, escopetas e mesmo algúns deles ían montados a cabalo. Ariadna Chong Carballada. 4º ESO B

O da esquerda é meu pai, Manuel Méndez Castro, durante a Guerra Civil española. Era militante das <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Juventudes_Socialistas_Unificadas">JSU</a>, e mesmo fora interventor da candidatura de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Félix_Gordón_Ordás">Félix Gordón Ordás</a> (Fronte Popular) nas eleccións de febreiro de 1936; pero foi mobilizado polo exército nacional, no que lle deron o emprego de sarxento. Polo que contaba, participou nas batallas de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Teruel">Teruel</a> e do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">Ebro</a>, e serviu baixo o mando do coronel <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mohammed_ben_Mizzian">Mohamed ben Mizzián</a>, polo que probablemente estivese na Primeira División de Navarra. Gaspar M. Méndez Fuentes. Profesor.

Meu bisavó paterno, Jesús, naceu o nove de xaneiro de 1920, na aldea de Coeses ( Lugo ). Era o terceiro de quince irmáns nunha familia de labradores. El traballaba coidando do gando e tamén como zapateiro. Ao cumprir os dezaoito anos foi chamado a filas. Ingresou no Centro de mobilización nº 45 o 27 de agosto de 1938, e chegou a Burgos o 6 de setembro.&nbsp; Descoñecemos o tempo que estivo en Burgos xa que era esquivo a falar da guerra. De Burgos mandárono a Barcelona coa División “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/División_Flechas_Verdes">Flechas Verdes</a>”. Penso que puido ser en outubro xa que foi cando a “Brigada Mixta Flechas Azules” se subdividiu en dúas unidades. Alí participou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ofensiva_de_Cataluña">Ofensiva de Cataluña</a>, e tivo noticias de que seu irmán Jaime morrera. Foi ferido nunha perna polo que o hospitalizaron.&nbsp;&nbsp;Estivo no exército ata 1945, ano no que regresou á súa casa. Pasaran sete anos desde que saíra dela. Jesús Salvador Rodríguez. 4º ESO B

A miña avoa contoume unha historia na que se pode ver o que realmente é unha guerra civil.&nbsp; A súa nai, a miña bisavoa, tiña dous irmáns: Francisco (foto da esquerda) e Juan Lage Ferreiro (foto da dereita). Francisco, o máis vello, traballaba na oficina de Correos en Asturias e Juan era sarxento en Lugo, recrutado polo exército nacional. Ao ser do corpo de Correos, un dos sectores máis controlados, e dado o carácter rebelde de Francisco, denunciárono, o que provocou a súa detención a principios do verán de 1937. Ao ter noticias, seu irmán Juan saíu inmediatamente cara a Asturias, ante o temor que puidese ser fusilado. Acompañábao o pai de ambos, que era policía municipal. Tirando de amizades e influencias conseguiron liberalo. Raquel Iglesias Basanta. 4º ESO B

O da dereita é meu bisavó Ángel Folgueira Neira.&nbsp;&nbsp;Eu non cheguei a coñecelo, pero a miña avoa contoume que, con vinte anos, loitara en Marrocos contra os “moros” durante toda a <a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_do_Rif">Guerra do Rif</a>, para defender as posesións españolas.&nbsp; Como nacera en 1901, pola súa idade non lle tocou participar na Guerra Civil Española, pero axudou a dous dos seus irmáns: José, contrario a Franco, que estaba escondido no ‘’monte’’; e Jesús, o cal estivo preso no “<a href="http://ovellocarceredelugo.gal">Vello Cárcere</a>" por desertor, e do que aínda aparece o seu nome nunha das celas. Morreu con 92 anos despois dunha intensa vida. Antía Rodríguez Peteiro. 4º ESO D

O da foto é o meu bisavó paterno Bartolomé Fernández Lestón. Antes do estalido da Guerra Civil Española, cumpría o servizo militar en Cartagena, Murcia. Estaba asignado ao arsenal de alimentos e moitas veces levaba fariña e outros produtos consigo para poder alimentar á súa muller e ao meu avó. Co estalido da Guerra Civil, tocoulle pelexar no bando republicano, mais cando <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sublevación_de_Cartagena_(1939)">Cartagena se sublevou</a>, permitiron á súa familia volver a Galicia, a súa terra natal, xa que o meu bisavó só participara na repartición de alimentos e non se vira activamente implicado na guerra. Victoria Oropeza Fernández. 4º ESO C

A muller do medio é Elisa Gallego, nai de Antonio e Eladio Rodríguez Gallego, curmáns de meu avó e naturais de Quiroga (Lugo). Eladio loitou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>; sobreviviu á guerra e traballou como avogado ata a súa morte en 1985. Antonio morreu no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Madrid">asedio de Madrid </a>en 1937 con 22 anos.&nbsp; Cando a familia de Antonio recibiu a nova da súa morte, Eladio propúxose traer o seu corpo ao cemiterio da vila. Conseguiu sacalo de Madrid e, en Venta de Baños, subilo ao tren. No traxecto atopouse coa oposición do ferroviario. Eladio estaba decidido e, non dubidou en facer uso da súa arma para, como el dicía, “facelo entrar en razón”. Semella que conseguiu o que pretendía e puido continuar a viaxe. O corpo de Antonio xace no cemiterio de Quiroga. Senén Tristán Carbajo Rodríguez. 4º ESO B.

Noutros tempos, aos nenos abandonados ou entregados polos seus pais a establecementos benéficos, como inclusas ou “casas cuna”, era frecuente darlles apelidos como "Expósito", ou "Blanco" no caso da cidade de León (por seren abandonados baixo da Virxe Branca da catedral). Tal foi o caso do meu tataravó Ángel Expósito, criado nun orfanato de Asturias, pero coa particularidade de que o seu pai era asiático, probablemente chinés ou xaponés. A tradición familiar faino piloto de avión. Ángel herdou eses trazos orientais que, co paso do tempo, volven a aparecer nalgúns dos seus descendentes como esta tataraneta. Ángel criouse e casou en Asturias pero, durante a Guerra Civil, por motivos políticos, tivo que marchar e veu vivir a Friol, onde pasou o resto da súa vida. Germán Mosquera Sixto. 4º ESO B

Este é meu bisavó, Manuel García Alonso, durante a Guerra Civil española. Foi recrutado polo bando dos sublevados cando tiña corenta anos, na primavera de 1937. Participou nas batallas da <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ofensiva_del_Norte">ofensiva do Norte</a>, ata que, en novembro dese mesmo ano, lle concederon un permiso para volver a Zamora a coñecer á súa filla recentemente nacida. Logo diso volveu á fronte de guerra, onde combateu en distintas batallas ata que, cando a guerra estaba a piques de rematar en 1939, recibiu un balazo na cabeza que o deixou ferido de gravidade. Despois do seu paso polo hospital, sufriu constantes ataques de epilepsia durante o resto da súa vida. Laura Permuy Flórez. 4º ESO C

Esta foto corresponde a meu bisavó materno, Manuel Dorado Fernández, nacido en Lugo no ano 1902. Participou na “<a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_do_Rif">Guerra do Rif</a>” dende o ano 1923 ata a súa finalización, no ano 1927. Serviu en Melilla e na fronte, co emprego de soldado; aínda que a maior parte do tempo pasouno nos chamados “<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Blocao">blocaos</a>”, unha especie de fortes elevados que servían para controlar o territorio. Cando rematou a guerra, traballou de policía nacional en Lugo ata a súa xubilación. Manuel Fernández Freire. 4º ESO A

O da foto é <a href="http://losdelasierra.info/spip.php?article2672">David Fuentes Álvarez</a>, máis coñecido polo alcume familiar de “Velasco”. Nado na Veiga do Valcarce (León), era curmán da miña nai. Ao comezar a Guerra Civil botouse ao monte e, con só dezasete anos, converteuse no xefe dunha das partidas máis importantes de “escapados” que se movían nos límites entre León e Galicia. Coñecido pola efectividade das súas accións contra as forzas do réxime e polos asaltos a coches de liña, o seu grupo foi intensamente perseguido pola Garda Civil, exército e regulares mouros. Toda a familia, agás os menores de dezaseis anos, foron levados ao cárcere de Ponferrada ou ao campo de concentración de <a href="http://www.loscamposdeconcentraciondefranco.es/campos/69">Figueiras-Castropol</a>, para evitar que lle desen cobertura. “Velasco” morreu nun enfrontamento coa Garda Civil o 14 de abril de 1941, en Valverde de Balboa (León). Gaspar M. Méndez Fuentes. Profesor.

O segundo, empezando pola dereita, é o tío do meu avó materno, Enrique Arias Cuíña, tenente de intendencia (2/6/1917-12/11/2000). O seu primeiro destino foi en Canarias. Cando estaba co seu primeiro permiso, de visita na casa de seus pais en Castrovilar (Vilar de Donas-Palas de Rei-), estalou a Guerra Civíl Española. Ao rematar o permiso non se reincorporou, e por isto foi detido e ía ser fusilado, pero un dos altos mandos da súa compañía intercedeu por el, e incorporouse ó exército nacional, do bando de Franco, participando na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>. Xonxa López Pérez. 4º ESO A

Este que vedes na fotografía é o meu bisavó Tomás Fernández Dorado, de Mazaille (Baralla). Nesta foto atópase en Cuba, onde emigrou de moi novo, e o coche xunto ao que se encontra é un dos taxis grazas aos que afianzou a súa riqueza na emigración. Tras moitos anos, arruinouse e tivo que volver ó seu lugar natal. Ao chegar, tívose que volver casar pola Igrexa coa miña bisavoa, pois casaran só polo civil. Pouco despois estalou a Guerra Civil e o meu bisavó tivo que fuxir a Madrid para que non o matasen pola súa ideoloxía, onde loitou xunto ao bando republicano na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Madrid">batalla de Madrid</a>. Finalizada a contenda regresou, desgraciadamente, enfermo de tuberculose. Loitou contra esta enfermidade durante 15 anos, tras os que finalmente morreu. Iria Fernández Fernández. 4º ESO C

O quinto da fila do medio (empezando pola esquerda) é o meu bisavó, William Allan Muir&nbsp;Blakey, nado en Pelaw, Inglaterra. Durante a Segunda Guerra Mundial, como era demasiado vello para ser soldado, foi integrado na&nbsp;“<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Home_Guard">Home Guard</a>” (Garda Local). Durante a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Inglaterra">Batalla de Inglaterra</a> encargábase de asegurarse de que, polas noites, estiveran todas as luces apagadas por se viñan os avións alemáns e de que todas as persoas entraran no búnker ante un ataque aéreo. Tamén patrullaban fábricas de munición e campos onde podían aterrar os avións alemáns. O seu irmán maior, Thomas Muir Blakey, participou na Primeira Guerra Mundial. En 1914, foi&nbsp;alistado no seu lugar de nacemento (Jarrow) con 19 anos. Pertenceu ao 13 Batallón da Brigada de Rifles, que en xullo de 1915 marchou a Francia para axudar ao asalto británico sobre Loos, acaecido en setembro. Finalmente, combateu na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Somme">Batalla de Somme</a> onde morreu o 10 de xullo de 1916. A súa sepultura está no <a href="https://www.talesofawanderer.com/blog/memorial-thiepval/">Memorial Thiepval</a>, en Francia. Samuel Fernández Docherty. 4º ESO D

O da foto é José Murias Rodríguez, o bisavó da miña nai. Era mineiro-dinamiteiro nas <a href="https://patrimonio.camaraminera.org/gl/lugar/minas-de-vilaoudriz-y-cargadero-de-ribadeo">minas de ferro de Vilaoudriz</a> e tamén era sindicalista. Soubo do golpe de Estado o primeiro domingo de feira na Pontenova.&nbsp;&nbsp;Nese mesmo intre fuxiu e permaneceu escondido, durante os tres anos que durou a Guerra Civil, entre as minas, ben coñecidas por el, e Guíar, na casa duns familiares. Co fin da guerra, e sabendo que non tiña delitos de sangue, entregouse e estivo preso dous anos no “<a href="http://ovellocarceredelugo.gal">Vello Cárcere</a>” de Lugo, onde está gravado o seu nome. Saíu del pola recomendación do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Heliodoro_Rolando_de_Tella_y_Cantos">xeneral Tella</a>. María García Río. 4º ESO D

Este é o meu bisavó Vicente Fernández Ladra durante a Guerra Civil Española. Foi recrutado polo bando franquista de maneira obrigatoria como a gran parte dos rapaces de 18 anos da súa aldea, mentres que o seu irmán Ricardo, como estaba facendo o servizo militar, foi chamado a participar xunto á República. Vicente participou na guerra en Carrión de los Condes, en Burgos, na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>, en <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Teruel">Teruel</a>, en Zaragoza e en Madrid. Na batalla do Ebro, para sorpresa de todos, atopouse co seu irmán co que estivo falando ata que, de súpeto, unha bala alcanzou a Ricardo. Meu bisavó, para salvalo, tivo que levalo ás costas ata o hospital de campaña máis próximo. Esta historia tivo un final feliz: os dous conseguiron sobrevivir á Guerra Civil e volver ós seus fogares. Santiago Rouco Fernández. 4º ESO B

Manuel Gayoso Basadre (1919-1979), coñecido en Euskadi como “Manuel&nbsp;el Gallego”, naceu no seo dunha familia agrícola en Guntín. Sendo moi novo, tivo que ir á&nbsp;Guerra Civil no bando nacional, e estivo no Monte Taranco, Villareal, León, etc. Ao&nbsp;rematar&nbsp;a&nbsp;guerra emigrou&nbsp;a&nbsp;Bilbao, onde&nbsp;se dedicou aos&nbsp;seus&nbsp;oficios&nbsp;de&nbsp;artificieiro&nbsp;e&nbsp;zapateiro.&nbsp; Ander Piñeiro Elezkano. 4º ESO A

O home da foto é meu bisavó Emilio Valcarce Puente, nado na aldea de Saa no concello de Becerreá. Foi recrutado para o bando nacional cando só tiña dezasete anos, e loitou nas batallas do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">Ebro</a> e de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Belchite">Belchite</a>. Durante a contenda foi ferido de bala, e grazas a iso poido librar de seguir na fronte.&nbsp; Tiña un irmán que era comunista e estivo a piques de ser fusilado por iso; ata que, por sorte, chegou un indulto que lle salvou a vida.&nbsp; Cando rematou a guerra, meu bisavó contaba coma anécdota que todos os do lugar tiñan moita fe nun santo que había na parroquia: “<a href="http://www.becerrea.net/portal/o_santo">Santo Ecce-Homo</a>”,&nbsp;&nbsp;e que moitos deles levaron á guerra un anaco da porta da igrexa, sobrevivindo todos os que o levaron. Mateo Quindós Adrán. 4º ESO A

Na imaxe, meu bisavó Manuel Lage Díaz en 1938. De familia de Rábade, naceu en 1915 en Cuba, e en setembro de 1937 incorporouse ao Rexemento de Infantería Zaragoza nº 30, en Nava (Asturias), para participar na Guerra Civil, no bando nacional. Tomou parte nas operacións das frontes de Asturias, Teruel, Castellón, <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">O Ebro</a>, Cataluña e na ruptura da fronte de Toledo, segundo indica o seu certificado de licenciamento (datado en agosto do 1939 e que aínda se conserva na familia). Os seus familiares recordan como contaba historias da guerra, por exemplo sobre a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Guadalajara_(1937)">batalla de Guadalajara</a>. Esta foi moi sanguenta e participou a infantería italiana, aos que, ao ser derrotados, os nacionais lles cantaban&nbsp;“Guadalajara no es Abisinia, porque los rojos tiran con bombas de piña”, xa que os italianos estiveran na guerra de Abisinia, a cal gañaran con facilidade, e as bombas de piña referíanse ás granadas de man que os republicanos usaban contra eles. Paula Piñeiro Lage. 4º ESO C

O home da esquerda é Raimundo Vázquez, tío da miña avoa. A súa fama como recitador e o seu posicionamento na Guerra Civil levárono a emigrar a México. Pero debido ó escaso interese da xente polos recitais de poesía, decidiu comprar xoias (xa que o ouro era moeda de curso legal) e vendelas en Cuba por un valor moi superior. Grazas a isto conseguiu unha pequena fortuna que investiu nunha casa na Habana. Ante a entrada de Fidel Castro, tras a <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Revolución_cubana">Revolución Cubana</a> e a caída de <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Fulgencio_Batista">Batista</a>, decidiu vender a propiedade e sacar os cartos de Cuba por medo a perdelos, un total de dezanove mil dólares, que nunca chegaron a México. Candela Vázquez Rodríguez. 4ºESO C

Justo, o tío da miña avoa, loitou no bando republicano durante a Guerra Civil. Ao comezo, el estaba en Madrid, onde era un activista político. Durante o conflito, Justo formaba parte dun grupo radical que se dedicaba, entre outras cousas, a queimar conventos. Por iso, cando rematou a guerra e chegou ao poder Franco, tivo que escapar a Chile.&nbsp; En Chile creou unha empresa panadeira e formou a súa familia. En 1973 implantouse en Chile unha ditadura liderada por <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Augusto_Pinochet">Pinochet</a>, o que fixo que, un tempo despois, coincidindo coa morte de Franco en 1975, Justo volvese a España.&nbsp; Marta Santor López. 4º ESO B

O de arriba á dereita é meu bisavó, Antonio Díaz Pérez, que participou na Guerra Civil, formando parte do bando nacional. Era soldado raso, e loitou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">batalla do Ebro</a>. Sempre recordaba que, durante esa batalla, de repente, caeulles unha granada a el e a un compañeiro, o cal perdeu a conciencia e sangraba moito.&nbsp;&nbsp;Meu bisavó fíxolle unhas vendaxes que axudaron a que chegase vivo á enfermería. Vendaxes que deixaron moi impresionados aos enfermeiros e, por iso, quixérono recrutar para a enfermería, pero el non quixo porque ía volver á casa. Javier Álvarez Fernández. 4º ESO A

O meu bisavó, Rafael Mariño Frade (1910-1995), participou na Guerra Civil polo bando nacional, co emprego de brigada de cabalería. Desempeñaba o oficio de mestre ferrador. Participou nas operacións da zona de Castellón, estivo en Ontinyent, e máis tarde foi destinado ao norte (Burgos). Ao rematar a Guerra Civil ofrecéronlle quedar como suboficial no exército pero el non aceptou. Non obstante, seu irmán Daniel si que continuou co emprego de tenente. Alejandro Quiñoá Bermúdez. 4º ESO C

Meu bisavó Valeriano Fernández Fernández foi chamado a filas na Coruña, para participar na Guerra Civil, no bando nacional. Tomou parte en diferentes contendas e escaramuzas en Asturias. Participou tamén na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Bilbao">batalla de Bilbao</a>, onde compartiu liña de fronte con <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ejército_de_África_(España)">tropas procedentes de Marrocos</a>. Foi ferido nunha perna, o que lle permitiu apartarse prematuramente da loita na primeira liña. Sempre se gabou de que xamais soltara o seu fusil, a pesar de perder o coñecemento nalgunha ocasión como consecuencia dos ataques da artillaría do que, daquela, era o bando inimigo. Carla Otero Lorenzo. 4ºESO C

O meu bisavó Leonardo, coñecido como Chilo, era mestre armeiro na fábrica de armas de Oviedo. Tras estalar a Guerra Civil foi capitán do exército republicano. Participou no <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sitio_de_Oviedo_(1936)">sitio de Oviedo</a> ata que a cidade foi tomada polos nacionais. Fuxiu a Xixón, polo que foi detido e acusado de pasarse á zona vermella. No consello de guerra saíu absolto. Terminada a guerra estivo no maquis de Asturias, na montaña. Foi detido de novo e esta vez condenado a morte. Foille conmutada a pena grazas á intervención dun cuñado falanxista a quen a súa muller, a irmá de Leonardo, díxolle, segundo contaba o meu avó: “Se non salvas a Chilo, non vas poder volver comer tranquilo na miña casa!”. Carlos Puebla González. 4º ESO C

Este é Vicente Díaz Taberner, naceu en Madrid en 1915. Foi o máis pequeno de sete irmáns, quedando orfo de pai con 3 ou 4 anos. O seu pai foi sindicalista socialista (Nemesio Díaz Martín). Co inicio da Guerra Civil alístase voluntariamente no exército republicano por ideoloxía. Durante o transcurso da guerra estivo destinado no Pardo, na sección de telecomunicacións. Tamén participou na <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Brunete">batalla de Brunete</a> e pasou unha tempada nas trincheiras. Contaba a dureza daquilo, quedándolle marcada a morte de moitos amigos. Ás veces, cando tiña en fronte a coñecidos, decidía fuxir para non ter que enfrontarse a eles.&nbsp; Rematada a guerra, un familiar que se atopaba no bando nacional, axudouno a saír impune das represalias normalmente tomadas polos vencedores.&nbsp; Saúl Geada Díaz. 4º ESO C

O da foto é meu bisavó, Secundino Vila Lopez, nacido en 1913. Foi obrigado a ir á Guerra Civil, formando parte do bando nacional. Na fronte de Asturias, nunha vila chamada Grado, Secundino converteuse en asistente, e posteriormente en amigo do Coronel Batallón, polo cal tivo algúns privilexios que fixeron que esa etapa non fose tan dura. Posteriormente participou nalgunha batalla, como a do <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Ebro">Ebro</a>, e aínda que foi ferido de bala, chegou san e salvo á casa. Posteriormente levaría unha vida normal, traballando como zapateiro, ata morrer no ano 1966. Rodrigo Fernández Carballo. 4º ESO A

Name

Safari may block some audio or video from playing automatically and ‘read to me’ will skip these. You can configure this in Safari’s preferences.