Predaje iz Studenaca

Predaje iz Studenaca

Učiteljica Zvonimira Olujić Učenici OŠ STUDENCI

Studenci, 2023.

„Studenčani su narod bistar, doskočit i ponosit.

Najviše se ponose lipom pameti i dičnom nošnjom.

Više ljube svaki zanat nego težački.

Najviše ljube butige, trgovinu i galanteriju.

Inače, lipo i skladno govore, još lipše pivaju i pripovidaju.“

Monografija „Moji Studenci“, Studenci, 2003.

Sadržaj

1. Uvod................................................................................4

2. Određenje predaje...........................................................5

3. Demonološke/mitske/mitološke predaje......................7

4. Nadnaravna bića i bića s nadnaravnim
sposobnostima................................................................9

    4.1. Vile...........................................................................9

     4.2. More.......................................................................12

     4.3. Vještice....................................................................14

     4.4. Vukodlak................................................................16

5. Tekstovi iz istraživanja

     Demonološke predaje...................................................18

     5.1. Tekstovi – Vile.........................................................18

     5.2. Tekstovi – More......................................................23

     5.3. Tekstovi – Vještice...................................................25

     5.4. Tekstovi – Vukodlak..............................................27

6. Aktivnosti učenika.........................................................32

    6.1. „Blackout“ poezija prema tekstovima
predaja.....................................................................32

6.2. Kazivanje predaja
tehnikom kamišibaj.................................................37

     6.3. Strip.........................................................................46

7. Evaluacija projekta..........................................................47

8. Kazivači i zapisivači.........................................................48

9. Zaključak.........................................................................49

10. Literatura........................................................................51

1. Uvod

U istraživačkom radu zabilježene su usmene predaje koje su istraživane na području Studenaca. Predaje su snimljene i transkribirane tijekom nastavne godine 2022./2023. U istraživanju je sudjelovalo šest kazivača. Predaje su zapisivali učenici 5. – 8. razreda Osnovne škole STUDENCI u sklopu projekta „Predaje iz Studenaca“ koji je osmislila učiteljica hrvatskoga jezika Zvonimira Olujić.

Zapisali su trinaest demonoloških predaja koje tematiziraju nadnaravna bića i bića s nadnaravnim sposobnostima. Opisane su žanrovske karakteristike predaje i karakteristike demonoloških predaja. Objašnjena su sva bića koja se javljaju u predajama na temelju analize građe i studenačkih predaja. Nakon analize predaja, nalaze se zapisi tekstova predaja, a ispod tekstova navedeni su kazivači i vrijeme kazivanja.

Opisane su i prikazane sve aktivnosti koje su učenici odradili na satu Hrvatskoga jezika predstavljajući projekt „Predaje iz Studenaca“.

2. Određenje predaje

Podjela usmenih pripovjedačkih oblika na dvije glavne skupine – Märchen i Sage (bajka i predaja) – pripisuje se braći Grimm. U toj podjeli ističe se i njihova poznata rečenica: „Bajka je više poetična, a predaja više historična.“ (Bošković-Stulli 1975: 121).

U definiranju kategorije narodnih predaja autorica Maja Bošković-Stulli donosi pučke nazive predaja koji svjedoče o njihovoj istinitosti. „Ruski pučki a i naučni termin kojim se obilježuje skupina mitoloških (demonoloških) predaja glasi: byl', byval'ščina, bylička – pa se već tim nazivima posvjedočuje mišljenje da je ono što se kazuje zaista bilo, da je istinito. A njemački pučki naziv za predaje glasi istine ili stare istine (alte Wahrheiten).“ (Bošković Stulli 1975: 123).

Prema Maxu Lüthiu „tajanstvenost predaje navire u svijet ljudi iz mračnog i neistraženog prostora; (...) U svojoj sklonosti da se gane neuobičajenim, da bude tuđa prisnu svijetu, da dopusti provalu druge dimenzije u sebe, predaja je praoblik pjesništva. Susret s neuobičajenim elementarni je poticaj pripovijedanju. Pripovjedač predaje putuje u zemlje Posve Drugoga.“ (Biti 1981: 48-50).