ადამიანის უფლებების მოკლე ისტორია

ადამიანის უფლებების მოკლე ისტორია

კიროსის ცილინდრის ტექსტის ამონარიდი:

აქამენიანთა ირანის პირველმა შაჰინშაჰმა, კირის II დიდმა 539 წელს დაიპყრო ქალაქი ბაბილონი.

მან გამოსცა აქადურ ენაზე ბრძანებები, რომელიც აღბეჭდილია ე.წ. კიროსის ცილინდრზე. ეს დოკუმენტი ითვლება მსოფლიოში პირველ ქარტიად, რომელიც
ადამიანის უფლებებს ეხება. კიროსის ცილინდრის ტექსტი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის
ექვსივე ოფიციალურ ენაზეა თარგმნილი.

- მან გააუქმა მათი ყოველდღიური მსხვერპლშეწირვა,

- მან დავიწყებას მისცა ღმერთების მეფის - მარდუქის თაყვანისცემა.

- ის ბოროტებას თესავდა საკუთარ ქალაქში,
მისი მმართველობა სასტიკი იყო

- ღმერთებმა მიატოვეს თავისი საცხოვრებელი...

- ხალხის ჩივილის გამო ღმერთების ბრძანებელი
მრისხანებამ მოიცვა.

- ის აკვირდებოდა ყველა ქვეყანას, რათა მოენახა სამარათლიანი მმართველი, რომელსაც ის წარუძღვებოდა.

- მან მოუწოდა კურაშს, ანშანის მეფეს, რათა ის გამხდარიყო სამყაროს მბრძანებელი
.....

- და ის (კურაში) ექცეოდა შავთავიანებს
სამართლიანად, რომელთა დაპყრობაც მან (მარდუქმა)

- ნაბონიდმა უარყო ღმერთების ძველი კერპები ....

მე - კურაში მეფე სამყაროს ოთხივე მხრისა, მეფე დიდი, მეფე ძლევამოსილი, მეფე შუმერისა და აქადის
.....

როდესაც მშვიდობიანად შევედი ბაბილონში და საკუთარი მმართველობა დავამყარე სასახლეში

- მარდუქმა, დიდმა მბრძანებელმა აღანთო ბაბილონელთა გულებში ჩემდამი სიყვარული.

- და მე ყოველდღიურად ვლოცულობდი მისთვის.

- ჩემი მრავალრიცხოვანი ჯარი მშვიდობიანად შევიდა ბაბილონში.

- მე არავის მივეცი უფლება დაეშინებინა შუმერისა და აქადის მაცხოვრებლები.

- მე დავამყარე მშვიდობა ბაბილონსა და ყველა წმინდა ქალაქში

- მე გავაუქმე უღელი, რომლის ქვეშაც ისინი იტანჯებოდნენ.

- მარდუქი, დიდი მბრძანებელი კმაყოფილი დარჩა ჩემი საქმეებით ...

აშურში და სუზაში, აგადაში, ეშნუნსა და ზამბაში, მე-ტურნუსა და დერში, გუთიების ქვეყნამდე

- მე დავაბრუნე თავის ადგილას ამ წმინდა ქალაქებში ტიგროსის იქითა ნაპირას, სამლოცველოები, რომლებიც დიდი დროის განმავლობაში ნანგრევებად იყვნენ ქცეულნი

- [ასევე] ღმერთები, რომლებიც ადრე აქ ცხოვრობდნენ.

- მე დავაბრუნე ყველა იქაური მაცხოვრებელი და დავუბრუნე მათ საცხოვრებელი.

- მარდუქის ნებით, დიდი მბრძანებლის ნებით, შუმერისა და აქადის ყველა ღმერთი, რომლებიც ნაბონიდის მიერ
ბაბილონში იყო გადმოტანილი უკან დავაბრუნე მათ ძველ ტაძრებში, მათ ძველ სამყოფელში.
ისინი კმაყოფილნი არიან.

- დაე, ყველა ღმერთი, რომლებიც მე დავაბრუნე მათ წმინდა ქალაქებში, შეევედრონ ბელსა და ნაბუს ჩემი დღეგრძელობის შესახებ.

- დაე, უთხრან მარდუქს, ჩემს მბრძანებელს: „კურაში [არის]- მეფე, რომელიც გეთაყვანება შენ, ხოლო კამბიზი შვილია მისი“.

ადამიანის უფლებების იდეების გავრცელება

ბაბილონიდან ადამიანთა უფლებების იდეა სწრაფად გავრცელდა ინდოეთი, საბერძნეთსა და რომში.

სწორედ რომში დაიბადა იდეა „ბუნებითი სამართლის“ შესახებ, რადგანაც რომაელებმა შენიშნეს, რომ
ადამიანები მიდრეკილნი არიან ცხოვრებაში მიჰყვნენ დაუწერელ კანონებს, იმ დროს, როდესაც
მათი კანონები რაციონალურ იდეებს ეყრდნობოდნენ, რომლებიც საგანთა ბუნებისგან მომიდინარეობდა.

თავისუფლების დიდი ქარტია

თავისუფლების დიდი ქარტია, რომელსაც ხელი ინგლისის მეფემ, ჯონ უმიწაწყლომ 1215 წელს მოაწერა, წარმოადგენს
გარდამტეხ მომენტს ადამიანის უფლებების ისტორიაში.

ეს ქარტია წარმოადგენს ყველაზე ადრეულ დოკუმენტს, რომელმაც მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია
ისტორიული პროცესის განვითარებაზე, და, რომელმაც საბოლოო ჯამში მიიყვანა ანგლოსაქსური
სამყარო თანამედროვე კონსტიტუციურ სამართლამდე.

თავისუფლების დიდი ქარტია

1215 წელს, როდესაც მეფე ჯონმა დაარღვია რიგი კანონები და ტრადიციები, რომლებითაც მანამდე
ხორციელდებოდა ინგლისის მართვა, მისმა ქვეშევრდომებმა აიძულეს მეფე ხელი მოეწერა თავისუფლების ქარტიას. ამ დოკუმენტში ჩამოთვლილი იყო ნორმები, რომლებიც მოგვიანებით განიხილებოდა
როგორც ადამიანის უფლებები. მათ შორის იყო ეკლესიის უფლება ყოფილიყო სახელმწიფოსგან
დამოუკიდებელი. ასევე, უფლება ყველა თავისუფალი
მოქალაქისა ჰქონდეს საკუთრება და მემკვიდრეობით სარგებლობდეს. ქარტიაში ცალკე პუნქტად გაწერილი იყო ქვრივთა უფლებები, რომლებიც ქონებას ფლობდნენ. მათ ეკრძალებოდათ ხელახლა გათხოვება და დადგენილი იყო სამართლიანი სამართალწარმოების და კანონის წინაშე თანასწორობა. ამ დოკუმენტში, ასევე დაფიქსირებული იყო პუნქტები, რომლებიც კრძალავდნენ მექრთამეობას და თანამდებობის პირების არამართლზომიერ ქმედებებს. თავისუფლების
დიდი ქარტია მთელ მსოფლიოში აღიარებულია როგორც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი იურიდიული
დოკუმენტი, რომელიც თანამედროვე დემოკრატიის განვითარებას შეუწყო ხელი და რომელიც გარდამტეხი
მომენტი აღმოჩნდა თავისუფლებისთვის ბრძოლაში.

ადამიანთა უფლებების პეტიცია

1628 წელს ინგლისის პარლამენტმა მეფე ჩარლზ I - ს გაუგზავნა დასამტკიცებლად დოკუმენტი, რომელიც
მიმართული იყო სამოქალაქო თავისუფლებების დასაცავად. პარლამენტის მიერ უარის თქმა არაპოპულარული საგარეო პოლიტიკის დაფინანსებაზე, რომელსაც მეფე ახორციელებდა, აიძულა მთავრობა და
მეფის კარი ძალით მიეცათ მისთვის სესხები და განეთავსებინათ ჯარი დასახლებულ პუნქტებში.
ამით, მეფეს უნდოდა ეკონომიკური წნეხის ქვეშ ჰყოლოდა საზოგადოება. თვითნებურმა დაკავებებმა
და წინააღმდეგობის გაწევისთვის დაპატიმრებამ მეფის წინააღმდეგ პარლამენტში დიდი უკმაყოფილება
გამოიწვია. ადამიანთაუფლებების პეტიცია, რომელიც სერ ედუარდ კოუკმა შეადგინა ოთხ პრინციპს ემყარებოდა:
1. პარლამენტის ნებართვის გარეშე არავის ჰქონდა უფლება გადასახადების დაწესებისა;
2. სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე არავის აქვს უფლება ციხეში ჩასვას ადამიანი;
3. არავის აქვს უფლება ჯარი განათავსოს მოქალაქეების სახლებში; 4. მშვიდობიანობის დროს
არ შეიძლება სამხედრო კანონების გამოყენება.

ამერიკის შეერთებული შტატების დამოუკიდებლობის დეკლარაცია

1776 წელს თომას ჯეფერსონი მონაწილეობას იღებდა აშშ-ს დამოუკიდებლობის
დეკლარაციის შექმნაში.

1776 წლის 4 ივლისს აშშ-ს კონგრესმა დაამტკიცა ეს დოკუმენტი. მისმა ავტორმა,
თომას ჯეფერსონმა დეკლარაცია შექმნა იმის განსამარტავად, თუ რატომ მიიღო აშშ-ს კონგრესმა
ბრიტანეთის იმპერიისგან გამოყოფის გადაწყვეტილება.

ფილოსოფიური თვალსაზრისით, დეკლარაციაში აქცენტი გაკეთებული იყო ორ თემაზე:
პიროვნების თავისუფლებასა და რევოლუციის უფლებაზე. ამ იდეებმა დიდი გამოხმაურება ჰპოვა
ამერიკელთა შორის და გავლენა იქონია საფრანგეთის რევოლუციაზე.

ადამიანისა და მოქალაქის უფლებების დეკლარაცია

1789 წელს ფრანგმა ერმა დაამხო აბსოლუტური მონარქია და საფუძველი ჩაუყარა
საფრანგეთის პირველი რესპუბლიკის შექმნას. ბასტილიის შტურმიდან ექვსი კვირის შემდეგ
დამფუძნებელმა კრებამ მიიღო ადამიანისა და მოქალაქის უფლებების დეკლარაცია, რომელიც წარმოადგენდა პირველ
ნაბიჯს საფრანგეთის კონსტიტუციის შექმნის გზაზე.

დეკლარაციაში გაცხადებულია, რომ ყველა მოქალაქე გარანტირებული უნდა იყოს
უფლებებით, რომლებიც ითვალისწინებენ „თავისუფლებას, საკუთრებას, უსაფრთხოებასა და ჩაგვრის
მიმართ წინააღმდეგობის გაწევას“.

ასე, რომ დეკლარაცია განიხილავს კანონს როგორც „საერთო ნების გამოხატულებას“,
რომელიც მიმართულია უფლებების თანასწორობაზე და „იმ ქმდებათა აკრძალვაზე, რომლებიც
ზიანს აყენებს საზოგადოებას“.

ჟენევის პირველი კონვენცია

ჟენევის კონვენციის საწყისი ტექსტი, რომელიც 1864 წელს მიიღეს ითვალიწინებდა დაჭრილი ჯარისკაცების დაცვას.
1864 წელს ევროპის 16 ქვეყნისა და აშშ-ს რამდენიმე შტატის წარმომადგენელი შეიკრიბნენ კონფერენციაზე ჟენევაში, რომელიც შვეიცარიის ფედერალური საბჭოს მოწვევით გაიმართა. ეს დიპლომატიური კონფერენცია გაიმართა იმ მიზნით, რომ შემუშავებულიყო კონვენცია, რომელიც დაჭრილ ჯარისკაცებს შეეხებოდა.

ძირითადი პრინციპები, რომლებიც ამ დოკუმენტშია მოცემული და რომლებიც შენარჩუნდა
ჟენევის შემდგომ კონვენციებში, ავალდებულებდა მის ხელმომწერ ქვეყნებს უზრუნველყოთ ავადმყოფი
და დაჭრილი ჯარისკაცების უსაფრთხოება. ეს კონვენცია, ასევე ითვალისწინებს სამედიცონო პერსონალისა და ტექნიკის მიმართ უსაფრთხოების გარანტიების
დაცვას.